Титриметриялық анализдің мәні.

Титриметриялық ә діс анық тайтын затпен реакцияласуғ а жұ мсалатын реактивтің мө лшерін дә л ө лшеуге негізделген.

Жиі реактивтің мө лшерін табу ү шін концентрациясы белгілі ерітіндінің ә рекеттесуге кеткен кө лемін анық тайды, сондық тан бұ л ә діс кө лемдік анализ деп те аталады.

Аналитикалық химияда титр (Т) ерітіндінің концен­трациясын белгілеудің бір жолы. Титр – 1 мл ерітіндідегі еріген заттың грамм не миллиграмм мө лшері. Титрі анық белгілі ерітіндіні титрленген, не стандартты ерітінді дейді. Титрлеу деп стандартты ерітіндіні анализдейтін ерітіндіге ептеп эквивалентті нү ктеге жеткенше қ осу процесін айтады. Эквивалентті нү кте қ осылғ ан титранттың анық тайтын затқ а химиялық эквивалентті мә ні. Химиялық элементтер, не олардың қ осылыстары бір-бірімен олардың химиялық эквиваленттеріне сә йкес белгілі массалық мө лшерде ә рекеттеседі. Басқ а сө збен айтқ анда бір заттың мольэквиваленті (мэкв) екінші заттың сонша мольэквивалентімен реакцияласады. Титрлейтін ерітіндіні жиі жұ мыс ерітіндісі, не титрант деп атайды.

Титриметриялық ә дісте кез-келген химиялық реакциялар пайдалана берілмейді. Титриметрияда пайдаланылатын реакция­лар белгілі шарттарғ а жауап берулері керек:

1) Реакция аяғ ына шейін жү руі керек. Анализдің нә тижесі дұ рыс болу ү шін титранттың эквивалентті мө лшері қ осылғ анда реакцияның толық жү ру мә ні 99, 9%-тен кем болмау керек.

2) Реакция ү лкен жылдамдық пен жү руі керек.

3) Ерітіндіде титрант тек анық тайтын затпен белгілі стехио­метриялық қ атынаста реакцияласуы қ ажет.

4) Реакцияның аяқ талғ анын, яғ ни эквивалентті нү ктені анық тайтын мү мкіншілік болу керек. Егер бұ л нү кте тә жрибеде индикатордың тү сінің ө згеруіне, не ерітіндінің электрохимиялық не физикалық қ асиетінің ө згеруіне сү йеніп табылса, оны титрлеудің соң ғ ы нү ктесі (т.с.н.) деп атайды. Титранттың теориялық жолмен есептелген мө лшері қ ұ йылғ ан нү ктені титрлеудің эквивалентті нү ктесі (т.э.н.) дейді. Идеалды жағ дайда титрлеудің соң ғ ы нү ктесі мен эквивалентті нү кте бір-біріне сә йкес келеді, бірақ ә ртү рлі себептерге байланысты (мысалы, индикатордың бояуының титранттың сә л артық мө лшерін қ ұ йғ анда ғ ана ө згеруі т.б.) бұ л нү ктелердің арасында азырақ айырмашылық болуы мү мкін.

Концентрациясы белгілі ерітіндіні стандартты ерітінді деп атайды. Титрлеу арқ ылы талдайтын ерітіндінің концентрациясын анық тайды. Жұ мысшы ерітіндісін анық талатын зат ерітіндісіне біртіндеп қ осу процесін титрлеу дейді. Талдайтын заттың толық реакцияғ а тү скен, яғ ни титрлеу біткен мезетін эквиваленттік (стехиометрлік) нү кте деп атайды. Титрлеу ү шін концентрациясы белгілі ерітіндіні ө лшеуірге (бюреткағ а) қ ұ яды жә не оның дең гейін нө лге келтіреді. Титрлейтін ерітіндіні жұ мысшы немесе титрант ерітіндісі деп атайды. Концентрациясы анық талатын ерітіндінің дә л кө лемін тамшуырмен ө лшеп алады жә не оны конустық колбағ а қ ұ яды. Егер титрлеу нү ктесі индикатор бойынша анық талатын болса, колбағ а 2-3 тамшы индикатор қ осады. Титрлеуді қ ағ аздың ақ беті фонында жү ргізеді. Титрлеу кезінде концентрациясы белгілі ерітіндіні ө лшеуірден анық талатын ерітінді бар колбағ а, ү здіксіз араластыра отырып, біртіндеп қ осады. Титрлеудің аяқ талғ анын индикатор тү сінің ө згеруімен анық тайды. Эквиваленттік нү ктеде ө зінің тү сін ө згертетін заттар индикаторлар деп аталады. Тә жірибенің нә тижесін яғ ни титрлеуге кеткен ерітіндінің кө лемін жазып отырады. Егер 2 рет титрлеудің нә тижесінің айырмашылығ ы 0, 3 мл-ден артық болса, титрлеуді қ айталайды.

Пайдаланылатын химиялық реакция тү ріне қ арай, титриметрлік талдаудың мынадай ә дістері болады: бейтараптау ә дісі, тотығ у-тотық сыздану ә дісі, комплексонметрлеу ә діс, тұ ндыру ә дісі. Ә р ә дістің ө зіне тә н жұ мысшы ерітінділері, анық тайтын заттары жә не қ олданатын индикаторлары болады.