Автономия. 9 страница

қ ою керек. Некроз (тітіркендіргіш дә рі тері астына кеткенде) 10% кальций хлорид. Тромбофлебит (кү ре тамырды қ айта қ айта тескеннен). Ауа эмболиясы, асептика ережесі бұ зылғ анда сепсис

Кө к тамырдан биохимиялық зерттеуге қ ан алғ ан кездегі медбикенің атқ аратын іс- ә рекеттері:

1. Қ олды сабындап жуу. Электроқ ұ рғ атқ ыш немесе орамалмен қ ұ рғ ату.

2. Қ олды спиртке батырылғ ан мақ та шариктерімен ө ң деу (біреуі алақ анды, екіншісі алақ анның сыртқ ы бетін). Қ олды саусақ тар ұ шынан бастап білезікке қ арай бағ ытта ө ң деу.

3. Қ олғ апты киіп, емделушінің шынтақ сү йегінің астына жастық шаны

салың ыз.

4. Иық сү йегінің 3/1 бө лігіне салфетка ү стіне бұ рау салың ыз; қ олғ апты спиртпен ө ң дең із.

5. Емделушінің жұ дырығ ын “ашып-жауып” жұ мыс істеуін сұ раң ыз.

6. Теріні спиртке батырылғ ан 2 мақ та шаригімен ө ң дең із.

7. Шынтақ иінінің терісін сол қ олмен тартып, кө к тамырды бекіту керек. (бұ л жағ дайда емделушінің қ олы жұ дырық қ а тү юлі).

8. Кө к тамырғ а иньекция жасап керекті мө лшерде қ анды алың ыз (5-10мл).

9. Бұ рауды алып, емделуші жұ дырығ ын ашуын сұ рау керек.

10. Спиртке батырылғ ан мақ та тампонымен тесілген жерді басып инені

шығ арып алу керек.

11. Емделушіден 5 минутқ а шынтақ буынын бү гуін сұ раң ыз.

12. Қ анды пробиркағ а салып жолдама жазып, зертханағ а жіберің із

Дә ріні баланың тері ішіне қ ұ ю. Сырқ аттың дә ріге аллергиялық реакциясы бар – жоғ ын білу ү шін, сол дә ріден шприцке 0, 1 мл алып тері ішіне енгізеді. Терінің дә рі енгізген жері бұ ртиып кө теріліп, лимонның қ абығ ына ұ қ сап тұ рады. Егер баланың дә ріге аллергиясы болса, онда біраз уақ ыттан соң, дә рі енгізген жердің айналасы қ ызарып, талаурап, ісініп кетеді. Баланың туберкулезбен ауыратынын анық тау ү шін, тері ішіне туберкуллин енгізіп, бір-екі кү н бақ ылайды. (Манту реакциясы). Егер туберкулездің таяқ шалары болса, онда еккен жер қ ызарып, ісініп, талаурап кетеді.

Дә ріні теріастына қ ұ ю.

Дә ріні теріастына енгізгудің пайдасы, ол жерде ақ қ ан (лимфалар) жә не кө п болғ андық тан, дә рі денеге тез тарайды. Инені терісі мен теріасты майын қ атпарлап ұ стауғ а келетін, ірі қ ан тамырлары мен нерв талшық тарының аз зақ ымданады-ау деген жеріне шаншиды. Дә ріні кө бінесе иық қ а, санғ а, жауырының астына, қ арынның алдың ғ ы бетіне енгізеді.

Теріасты инъекция тә сілі. Инъекция салмастан бұ рын теріні спиртпен немесе йод қ осылғ ан спиртпен мұ қ ият сү ртеді. Мейірбике сол қ олымен тө мен қ арағ ан ұ шбұ рыш тү рінде теріні жиырады, оң қ олдың ІІ саусағ ымен инені, V саусақ пен поршеньді, басқ аларымен цилиндрді ұ стайды. Сол қ олдың екі саусағ ы арасынан 450Ә бұ рышпен теріастына жылдам кіргізеді де, 1-2 см терең дікке енгізеді. Дә ріні енгізіп болғ ан соң, осындай жылдамдық пен инені қ айта суырып алады. Орнын йодпен сү ртіп, зарарсыздандырылғ ан мақ та-тампонмен қ ысып тұ рады. Біраз уақ ыт уқ алағ ан дұ рыс, сонда енгізілген дә рі қ ан тамырларына жақ сы сорылып, денеге тез тарайды. Иненің мұ қ алуы қ ан тамырларын жарақ аттайды. Майлы ерітіндідегі дә рілер денеге ө те баяу сің етіндіктен, инъекция жасалғ ан жерді қ ыздыру керек.

Дә рілік затты бұ лшық етке енгізу. Бұ лшық еттерде қ ан жә не лимфа тамырларының кең жү йесі бар, сондық тан дә рінің тү гел ә рі тез тарауына мү мкіндіктер мол. Бұ лшық етке спирт пен гипертониялық ерітінділерді егуге болмайды, себебі олар қ атты тітіркендіреді, ауыртады, ұ зақ уақ ыт сің бестен инфильтратқ а айналып тү йдектеліп тұ рып алады, кейде ірің деп жә беруі де мү мкін. Бұ лшық етке арналғ ан инъекцияны дененің белгілі бір жеріне: бө ксе, іш жә не ұ ршық бұ лшық еттеріне, жауырынғ а жә не т.б. егеді.

Бұ лшық етке инъекция жсау техникасы.

Сыртқ атты тө секке етпетінен жатқ ызады. Ойша бө ксені тө ртке бө ліп, оның жоғ арғ ы сыртқ ы шаршы тө рт бұ рышына дә рілік заттарды қ ұ яды. Ірі тамырлар мен нерв талшық тарының ө те аз бө лігі, сыртта жатқ ан жоғ арғ ы бө лігі болып саналады. Алдымен осы жер терісін 1-2 % йод тұ нбасымен сү ртеді. Мейірбике сол қ олымен ине шаншатын жердің терісін жан-жақ ты кере тартып тұ рып, оң қ олындағ ы, ішіне дә рі толтырылғ ан шприцтің инесін бө ксеге тік ұ стап, жылдам, батыл қ имылмен енгізеді. Баланың жасына, толық тығ ына қ арай, инені қ аншалық ты терең дікке кіргізу қ ажет екенін мейірбикенің ө зі шешеді. Инені кіргізген соң, поршеньді сә л ө зіне тартып, иненің қ ан тамырына тү спегеніне кө з жеткізеді егер шприцте қ ан болмаса, дә ріні жайлап енгізеді. Шығ арғ ан кезде де, инені тез тартып алады да, орнына йод тұ нбасын жағ ады.

Инъекциядан кейінгі асқ ынулардың бә рі дә ріні бұ лшық етке енгізудің тә ртібін бұ зуғ а байланысты. Егер мұ ндай асқ ыну болса, сырқ ат аяғ ы нерв жолы бойымен қ атты ауырып, мазасы кетеді, тіпті аяғ ы тартылып жү ре алмай қ алады. Кейде инені терең ге кіргізіп жіберсе сү йекке барып қ адалып ұ шы сынып кетеді. Мұ ндай асқ ыну болса мейірбике дереу емдеуші дә рігеріне хабарлауы керек. Иненің сынығ ын, рентген теледидар кө мегімен іздеп жү ріп, операция жасап алады. Иненің ұ шы қ ан тамырына кіріп тоқ таса, енгізген дә рі бұ лшық етке емес қ ан арқ ылы бү кіл денеге бірден тарап ктеді. Егер дә рі майлы болса, қ ан тамырына тү скен соң, кө птеген майлы эмболиялардың (қ ан тымырларының қ уысының маймен тығ ындалып бітеліп қ алуы) дамуына себеші болады. Дә ріні еккен жер қ аттыланып тү йдек (инфильтрат) пайда болуы мү мкін. Инфильтраттың пайда болуының себетері ә ртү рлі:

а) етке енгізілуге тиісті дә ріні қ ателесіп теріасты майына енгізсе, оның тезарада сің бейтіндігінен ол жерді тітітркендіріп, майын ө лі еттендіріп, реактивті қ абындыруғ а ұ шыратады. Сондық тан да антибиотиктерді тек қ ана етке немесе венағ а шаншу қ ажет,

б) иненің ұ шы мұ қ алып қ алса, етке кіргізген кезде, қ ан тамырын жыртып кетеді, қ анның ұ юына себепші болады;

в) антисептиканың қ ағ идаларын дұ рыс сақ тамаса, инемен бірге бұ лшық етке микробтардың енуі мү мкін, сө йтіп ірің ді соқ таның пайда болуына себепші болады.

Дә рілік затты венағ а енгізу. Венағ а дә рі енгізу арқ ылы емдеу, ең тез іске асатын, ә рі ең тиімді, ә рі ө те жиі қ олданатын ә дістердің бірі.

Егер дә ріні венағ а бір-ақ рет қ ана кіргізу қ ажет болса, онда ол венепункция арқ ылы іске асырылады. Инені аесептиканың барлық қ ағ идаларын сақ тай отырып, сыртқ атты жатқ ызып қ ойып шаншиды, себебі венағ а дә рілік затты тездетіп енгізгенде, оның басы айналып, есінен танып қ алуы ық тимал. Инені ұ зындығ ы 5 см, қ уысы кең, ұ шы ө ткір, қ иғ аштығ ы 45Ә болуы керек.

Венағ а дә рі енгізу техникасы.

Шприцке қ ажетті дә ріні сорғ ызып алғ ан соң, ине тығ атын венаны (шынтақ бү гілісіне, білектегі, алақ анның сыртына, тобық ү стіне т.б.) спиртпен сү ртеді. Содан соң тамырдың жоғ арғ ы жағ ына резең ке жіппен таспа салып, венаны ісіндіру ү шін байлау керек. Бұ рау салынғ ан жердің қ ан тамыры, қ ысылмау керек, ол кә рі жілік артериясымен анық талады. Венаны қ озғ алтпай сол қ олдың саусағ ымен ү стінен басып ұ стап тұ рады да, екінші қ олындағ ы инемен ең ә уелі терісін, содан соң тамыр кенересін тесіп ө теді. Иненің екінші ұ шынан қ ан тамшылағ ан кезде таспаны тез ағ ытып, дә ріні жайлап енгізе бастайды. Дә л осы сә тте, иненің тамырда тұ рғ ан жерінің айналасын мұ қ ият қ адағ алау қ ажет. Егер дә ріні кіргізіп жатқ ан кезде, терісі бұ ртиып кө теріле бастаса, дә рінің вена сыртына қ ұ йылып жатқ аны. Онда енгізуді дереу тоқ татып, инені тамырғ а қ айта кіргізу шараларын істейді. Инені суырып алғ ан соң, орнына спирт сің ірілген мақ та салып таң ады, немесе шынтағ ын бү гіп қ ояды.

Жаң а туғ ан нә рестелердің венасын табу ө те қ иын. Сондық тан да, олардың кө бінесе басындағ ы (екі самайының) венасын пайдаланады. Ә сіресе, бала шың ғ ырып жылағ ан кезде, басының кө к қ ан тамырлары жақ сы кө рінеді. Кішкентай балалардың басындағ ы венасына инені ең тә жірибелі, ең шебер мейірбике енгізген дұ рыс, себебі бұ л ө те жауапкершілікті, сақ тық ты-, шеберлікті қ ажет етеді, венағ а дә рі енгізуде ауа жіберіп алудан сақ болғ ан жө н. Байқ амай ауа кетіп қ алса, орны толмас ө кінішті асқ ынуғ а ә келіп соқ тырады.

6. Кө к тамырғ а дә рі дә рмектерді тамшылатып жіберу ерекшеліктері, системаны қ ұ растыру

Кө к тамырлық иньекция мен кө к тамырғ а тамшылатып қ ұ ю тә сілі.

Кө к тамырлық инъекциялар кө бінесе венепункция (инені кө к тамырғ а тері арқ ылы енгізу), кейде венесекция (кө к тамырды кесу) арқ ылы жү ргізіледі. Кө к тамырлық инъекциялар тері астылык жә не бұ лшық еттік инъекцияларғ а қ арағ анда ө те жауапты шара. Оны ә детте дә рігер немесе арнайы оқ ытылғ ан мейірбике орындайды, ө йткені кө к тамырғ а енгізгеннен кейін дә рілердің қ андағ ы мө лшері, дә рілерді енгізудің басқ а тү рлеріне қ арағ анда, анағ ұ рлым тез ө седі. Кө к тамырлық инъекция жү ргізгендегі кателіктердің салдары науқ ас ү шін ө те қ атерлі болуы мү мкін.

Кө к тамырлық инъекциялар кө бінесе шынтақ бү гісі кө к тамырына, білек пен саусақ тың беткей кө к тамырларына, кейде аяқ кө к тамырларына жасалынады. Венепункция жасағ анда науқ астың қ олы мейлінше жазылғ ан кү йде болуы ү шін оның қ олының астына шағ ын клеенкалы жастық ша қ ойылады. Тек кө к тамыр қ ысылатындай, ал артериядағ ы қ ан айналымы сақ талатындай кү шпен пункция жасалатын жерден жоғ ары бұ рау салынады, Кө к тамырдың толуын арттыру ү шін науқ асқ а саусақ тарын бірнеше рет ашып жұ муын ө тінеді. Инъекция жасайтын жерді спиртпен мұ қ ият ө ң дейді. Сол қ олдың саусақ тарымен шынтақ бү гісінің терісін біраз тартқ ан жө н, бұ л кө к тамырды бекітуге мү мкіндік беріп, оның қ озғ алғ ыштығ ын шектейді. Венепункцияны ә детте екі сатымен орындайды: алдымен теріні, содан кейін кө к тамырды теседі. Кө к тамыр жақ сы дамығ ан болса, онда тері мен кө к тамырды бірге тесуге болады, Иненің кө к тамырғ а дұ рыс тү скені инеден қ ан тамшыларының кө рінуімен анық талады. Егер ине шприцпен қ осылып тү рса, онда иненің кө к тамырғ а дұ рыс тү скенін бақ ылау ү шін итергішті ө зіне қ арай біраз тартқ ан жө н: шприцте қ анның пайда болуы иненің дұ рыс тұ рғ анын дә лелдейді. Содан кейін алдында салынғ ан бұ рауды шешеді де дә ріні кө к тамырғ а ақ ырындап енгізеді.

Инені алып, орнын спиртпен тағ ы бір рет ө ң дегеннен кейін сол жерді залалсызданғ ан мақ тамен бастырады немесе 1 -2 минутқ а таң ып тастайды.

I. Кө к тамырлық инъекция жасаудың реті.

Жабдық талуы: шприцке арналғ ан залалсыздандырылғ ан шағ ын леген, инесінің ұ зындығ ы 10 см бір реттік шприц, ішінде 70% спирті бар тығ ынмен жабылғ ан ыдыс, залалсыздандырылғ ан домалақ мақ талар, ұ сталынғ ан материялдарды салуғ а арналғ ан шағ ын леген, залалсыздандырылғ ан қ олғ аптар, тонометр, фонендоскоп, шокқ а қ арсы заттар.

1. Инъекцияның қ ашан жә не қ айда жасалатыны туралы науқ асқ а айту.

2. Препаратқ а жеке сезімталдығ ын анық тау.

3. Қ олды ағ ынды жылы сумен сабындап мұ қ ият жуу.