Сурет. Дененің өлшемінің кеңістікте үш бағытта өзгеруіне байланысты пішіні

Дененің ө лшемі екі бағ ытта (ОУ жә не ОХ бойымен) кішірейгенде тү тікше (жіп) тү зіледі. Тү тікше ө зінің диаметрі арқ ылы сипатталады. Ал дененің ө лшемі ү ш бағ ытта кішірейгенде (ОУ, ОZ жә не ОХ бойымен) онда ұ сақ бө лшек тү зіледі. Ұ сақ бө лшектер пішініне қ арай диаметрі (шар тә різді бө лшектер) немесе қ абырғ асының ұ зындығ ы (куб, параллелипед тә різді бө лшектер) арқ ылы сипатталады.

Дисперстілік (ұ сақ тылық) дененің ө лшемінің (a) кері шамасына тең:

D = 1 / a

Дисперстіліктің СИ жү йесіндегі ө лшем бірлігі - м^-1.

Мысалы, бө лшек шар тә різді болса, онда дисперстілік оның диаметрі, ал тік тө ртбұ рышты болса оның қ абырғ асының ұ зындығ ы арқ ылы анық талады.

Бө лшектің ұ сақ тығ ын оның меншікті бетінің ауданы (S_мен) арқ ылы да сипаттауғ а болады:

S _мен = S / V.

Мұ ндағ ы S пен V – бө лшек бетінің ауданы мен кө лемі. Меншікті бетінің ө лшем бірлігі – м^-1. Мысалы, радиусы r -ғ а тең шар тә різдес бө лшек бетінің ауданы S=4p r ², ал кө лемі V=4p r ³/3 екендігін ескерсек, онда оның меншікті бетінің ауданы мынағ ан тең болады:

Мұ ндағ ы d – бө лшектің диаметрі, м.

Ал қ абырғ асының ұ зындығ ы а - ғ а тең квадрат пішінді бө лшектің меншікті бетінің ауданы мына тең деумен анық талады:

Сонымен бірге, дененің меншікті бетінің ауданын оның бірлік массасына шағ ып та есептеуге болады. Ол кезде S_мен мә ні келесі тең деу арқ ылы есептеледі:

Мұ ндағ ы r - бө лшектің тығ ыздығ ы, кг/м³.

Сонда меншікті беттің ө лшем бірлігі – м²/кг болады.

Осы коллоидтық химия нысандарының басты екі ерекше белгісін еске ала отырып, ә рі қ ысқ а, ә рі нұ сқ а приципі тұ рғ ысынан берілген академик В.П. Ребиндердің анық тамасы бойынша: коллоидтық химия-беттік қ ұ былыстар мен дисперстік жү йелердің физика-химиясы.