Коллоидтық БАЗ-дың тұрақтандыру әсері

Коллоидтық БАЗ-дың тұ рақ тандыру ә сері адсорбциялық қ абыршық тар тү зе отырып, фазааралық бетте адсорбцияланатын қ абілетімен анық талады. Жоғ арғ ы беттік активтіліктерінің беткі қ абаттағ ы БАЗ-дың концентрациясы кө лемдік концентрациясынан ондағ ан мың дай есе асып тү седі, сондық тан адсорбциялық қ абыршық тарда, БАЗ мицеллаларында полярсыз топтардың ассоциациясы болады.

Адсорбциялық қ абаттың қ ұ рылысы:

-БАЗ-дың табиғ атына;

-фазааралық беттің табиғ атына;

-бетті толтыру дә режесіне;

-дисперстеуші ортада ә ртү рлі қ осылыстардың бар болуына тә уелді болады.

Адсорбциялық қ абаттың қ ұ рылысының ө згеруі оның қ орғ ағ ыш қ асиеттерінде байқ алады.

Дифильдік қ ұ рылысы бар коллоидтық БАЗ полярлы да жә не полярсыз да болуы мү мкін.

Ребиндердің полярлық ты тең геру ережесіне сә йкес сұ йық дисперстеуші орта мен қ атты бө лшектердің полярлығ ының айырмашылығ ы неғ ұ рлым кө п болса, соғ ұ рлым БАЗ-дың тұ рақ тандырушы ә сері кө п болады.Осылайша, тұ рақ тандырушы есебінде коллоидтық БАЗ-ды пайдалану кезінде тұ рақ тылық тың адсорбциялы-сольваттық факторы жү зеге асырылады. Мысалы, судағ ы кү йенің жү згінін алу ү шін кү йенің бө лшектерінде полярсыз кө міртекті радикал мен адсорбцияланатын натрий олеатын пайдаланады, ал су жағ ына бағ ытталғ ан полярлы топ оны гидрофильдейді жә не сонымен қ оса бө лшектің бетіне жұ ғ ады, жү згін тұ рақ танады. Осығ ан ұ қ сас ү дерісті кү йемен кірленген қ олымызды жуғ анда жә не майлы тамақ тан кейін ыдысты жуғ анда байқ аймыз.

Натрий олеатын бензолда (полярсыз сұ йық тық) силикагельдің (SiO₂) жү згінін тұ рақ тандыру ү шін де қ олданады (1.2 сурет). Бұ л жағ дайда натрий олеаты бензол жағ ына кө міртек радикалдарын бағ ыттай отырып, ө зінің полярлы тобымен қ атты бө лшек беттерінде адсорбцияланатын болады. Сол себепті силикагельдің беті гидрофобтанады да, оғ ан бензол жұ ғ ады жә не жү згін тұ рақ танады.

Бірақ ең жақ сы тұ рақ тылық эффектісі БАЗ-ды спецификалық таң дау кезінде қ ол жеткізіледі. Ә ртү рлі типті жү згіндерді тұ рақ тандыру ү шін БАЗ-ды таң дау тіке жә не кері майғ ынды тұ рақ тандыру ү шін БАЗ таң дауымен ұ қ сас.Егер полярлы бө лшектердің жү згіндерін полярсыз сұ йық та тұ рақ тандыру қ ажет болса, онда, ГЛБ сандарының ең тө менгі мә ні бар негізінен 3-6 болатын, басқ аша айтқ анда суда аз еритін тізбектегі коллоидтық БАЗ қ олданады; кө міртек атомдары 30 болатын БАЗ-дармен де тұ рақ тандыруғ а болатын жағ дайлар да белгілі.

Тамақ ө неркә сібінде бұ л мақ саттар ү шін липоидтар, ланолиндер жә не т.б. қ олданады.

Егер полярсыз бө лшектердің жү згіндерін полярлы сұ йық та тұ рақ тандыру қ ажет болса, онда негізінен ГЛБ сандары 8-13 болатын, басқ аша айтқ анда суда жақ сы еритін коллоидтық БАЗ қ олданады; мұ ндай қ осылыстар тізбектері кө міртектің 10-18 атомын қ ұ райды.

Тұ рақ тандырушы қ асиеттерінің максимумы кө міртек атомдары 14-16 болатын БАЗ-да байқ алады (Доннан максимумы). Тамақ ө неркә сібінде осы мақ саттар ү шін кө бінесе пропил спирті, жоғ арғ ы карбон қ ышқ ылының тұ здары қ олданылады.