Бөлшектерінң шамасына қарай

а) Нағ ыз ерітінді < 10^-9

б) коллоидты ерітінді 10^-7- 10^-9

в) жү згін ерітінді > 10^-7

суспенция (т/ж) крахмал+суық су, кофе, какос-сусындар, извест, цемент ерітінділері.

Эмульсиялар (ж/ж) сү т, майонез, крем (С₆Н₆+Н₂О)

Кө біктер (г/ж) сабын кө бігі, пенза,

Коллоидты ерітінді (золбд) (Ag, Au, Fe зольд;)

а) гидрозольдер (Au+су)

б) аэрозольдар (тұ ман, тү тін)

Коллоидты ерітінділердің қ асиеттері:

1) D=10^-7-10^{-9 см;}

2) Микрогетерогенді система жатады, себебі дисперстеу дә режесі ө те ү лкен, беті 9

3) Ауырлық кү шінің ә серінен тұ нбайды

4) Қ ағ аз фильтрден ө теді, ал ультра фильтрдің пораларынан ө тпейді.

5) Жай микроскоптан кө рінбейді, тек ультромикроскоп, электрондық микроскоппен коуге болады.

1) бір фазалы, гомогенді. Оғ ан тө менгі топ малекулалы қ осылытар иондық жә не малекулалық еместер.

Мысалы: сприт, қ ант, ерітінділері жә не тұ з, қ ышқ ыл, негіз, ә лсіз, элементтер. Бұ ларды гомогенді, бір фазалы шын ерітінді жатады.

Енді жоғ арыда айтылғ андардан коллоидты химия ғ ылым тү рінде анық тама беруге болады. Коллоидты химия дегеніміз бұ л гетерогенді жоғ ары дисперсті жү йелердің физикалық химия жә не жоғ арғ ы малекулалық қ осылыстар ерітінділері туралы.

Дисперсті системалар зерттеулердің бұ рыннан ауданртты. 1751 ж. М.В.Ломоносов ө те жұ қ а дисперсті системаларды алуды зерттейді, яғ ним шынығ а танылғ ан. Ал бө лшектерін яғ ни тү сті шыныларды. 1861 ж. Ағ ылшын ғ алымы Т.Грэм Клей ерітінділеріне ұ қ сағ ан заттар кеуек қ абатынан ө тпейтінін (жануар, ө сімдік, тектес мембраналар) тапты. Бұ л оғ ан клегей ұ қ сас ерітінделерді, ал еріген затты коллоидттар деп атауғ а негіз (грек Kolla – клей, eilos – вид), ал фильтрленген шын ерітінділерді кристалдау қ абілеті бар ерітінділір кристаллоидтар деп аталды.

Ғ ылымның ә рі дамуы заттарды бұ лай бө ліну дұ рыс емес екенін кө рсетті, яғ ни 1) коллоидтар 2) кристалдар мыс. 1869 ж. Орыс ғ алымы Н.Г. Борецов пен П.П. Вейрман (1904) Кө птеген заттар жағ дайғ а байланысты коллогидты кристал кү йде болатынын байқ ады. Мысалы: коифорлы спиртке шын ерітінді, ал суда кристал кү йінде болатынын, суда Na шын ерітінді ал бензолда коллоидты ерітінді тү зеді. Вейрман кө птеген коллоидты ерітіндінің бө лшектері кристалды қ ұ рылысты, сондық тан ө сімдік, жануар, мембраналарынан ө те налаар ө теді, бұ л бө лшектердің ү лкен болуына байланысты болады. Сондық тан сола зат дегеннен, коллоидты кү й деген дұ рыс.

" Коллоидтық химия" пә нінің зерттейтін нысандарының басты екі белгісі бар: 1) гетерогендігі жә не 2) дисперстігі. Гетерогендік жү йеде фазааралық бө лу беті бар, яғ ни жү йе гетерогенді екендігін кө рсетеді. Гетерогендік белгісі фазааралық бө лу бетінде ө телмеген кү ш ө рісінің болу шарты болып саналады. Бұ л кү ш ө рісі фазааралық керілудің шамасы арқ ылы сипатталады. Фазааралық керілу азайғ ан сайын екі фазаның ө зара ә рекеттесуі кү шейеді. Беттік керілудің бет ауданына кө бейтіндісі беттің еркін энергиясына тең болады:

(1)

мұ ндағ ы - беттік керілу, Дж/м²; S - беттің ауданы, м².

Коллоидтық химия фазааралық бө лу беттеріндегі жү ретін процестерді зерттейді. Демек, гетерогендік коллоидтық химияның зерттейтін нысандарының маң ызды белгісі болып саналады.

Дисперстілігі:

Дисперстік жү йелерді олардың ә ртү рлі қ асиеттеріне қ арай жіктеуге болады:

а) Дисперстік жү йелерді олардың қ ұ рамындағ ы дисперстік фаза мен дисперстік ортаның агрегаттық кү йлеріне байланысты мынадай топтарғ а бө луге болады (1-кесте).

1-кесте

Жанасушы фазалардың агрегаттық кү йлеріне байланысты дисперстік жү йелердің жіктелуі

ә) Гетерогенділігі

Дисперстік жү йелерді олардың қ ұ рамындағ ы дисперстік фаза бө лшектерінің ө лшеміне байланысты жіктеуге болады. Сонда бө лшектерінің ө лшеміне қ арай барлық дисперстік жү йелерді мынадай топтарғ а бө луге болады (2-сурет).

2-кесте

Бө лшектерінің ө лшеміне қ арай дисперстік жү йелердің жіктелуі

б) Дисперстік жү йелерді дисперстік фазаның кинетикалық қ асиетіне қ арай: 1) байланысқ ан дисперстік жү йелер жә не 2) бос дисперстік жү йелер деп екі топқ а бө луге болады. Байланысқ ан дисперстік жү йелерде дисперстік фаза бө лшектері еркін қ озғ ала алмайды, олар бір-бірімен байланысқ ан. Мұ ндай жү йелерге негізінен дисперстік ортасы қ атты дене болып келетін жү йелер (минералдар, қ ұ ймалар, бетондар) жатады. Бос дисперстік жү йелерде дисперстік фаза бө лшектері еркін қ озғ ала алады. Бұ ғ ан дисперстік ортасы сұ йық немесе газ кү йіндегі жү йелер (эмульсиялар, суспензиялар, кө біктер) жатады.

в) Термодинамикалық тұ рақ тылығ ына қ арай дисперстік жү йелерді ү лкен екі топқ а - лиофилъдік жә не лиофобтық жү йелерге бө леді. Лиофилъдік жү йелер термодинамикалық тұ рақ ты жү йелер. Олар ө з еркімен тү зіледі, тү зілу барысында жү йенің еркін (Гиббс) энергиясы азаяды, яғ ни Мұ ндай жү йелерге беттік-активті заттардың мицеллярлық ерітінділері, жоғ ары молекулалық қ осылыстардың ерітінділері жә не бентонит сазбалшық тарының суспензиясы жатады. Оларғ а агрегаттық тұ рактылық тә н.

Лиофобтық жү йелерге термодинамикалық тұ рақ сыз дисперстік жү йелер жатады. Мұ ндай жү йелер ұ зақ ө мір сү ре алмайды. Мұ ндай жү йелерге эмульсиялар, кейбір суспензиялар, кө біктер жатады. Лиофобтық жү йелерді тұ рақ тандыру ү шін оларғ а тұ рақ тандырғ ыш заттар (беттік-активті заттар, полимерлер) қ осады.