Ньютон екінші заңы

Ньютон екінші заң ы - материалдық нү кте импульсінің уақ ыт бойынша бірінші туындысы нү ктеге ә сер ететін барлық кү штердің қ осындысына тең дігі туралы механиканың заң ы.

— дененің импульсі, — уақ ыт, ал — уақ ыттың туындысы.

Біз кү шті бір дененің екінші бір денеге ә рекетін сипаттайтынжө не олардың езара ә рекеттесуінің ө лшемі болып табылатын векторлык физикалық шама, ал массаны дененің инерттілігінің сандык сипаттамасы ретінде анық тадық.

Жү ргізілген тә жірибелер негізінде дененің ү деуі мен оғ ан ә рекет етуші кү ш арасындағ ы ~ (m = const кезінде) жә не кез келген дененің ү деуі мен оның массасының a ~ (Ғ = const болғ андағ ы) арасындағ ы байланыстарды қ арастырдық. Исаак Ньютон осындай бақ ылаулар мен тә жірибелерді қ орытындылай отырып, механиканың ең іргелі заң дарының бірін тұ жырымдады.

Ньютонның екінші заң ы тө мендегіше тұ жырымдалады: денеде туындайтын ү деу оғ ан ә рекет етуші кушке тура, ал массасына кері пропорционал:

Ньютонның екінші заң ының формуласын

тү рінде жазу ә рі қ олдану едә уір ың ғ айлы. Ө йткені формуланы осылай жазу кезінде, тең деудің бір жағ ында қ озғ алыстағ ы денеге қ атысты шамалар, ал екінші жағ ында оғ ан ә рекет ететін кү ш қ арастырылатын болады.

Егер денеге бірнеше кү ш ә рекет етсе, онда тең ә рекетті кү шті іздеуіміз керек. Кү ш векторлық шама болып табылатындық тан, жалпы тү рде:

аламыз, мұ ндағ ы — тең ә рекетті кү ш. Бұ л тең деу динамиканың негізгі тең деуі деп аталады. Бұ дан тең ә рекетті кү ш ү деудің шамасы мен бағ ытын анық тайтыны шығ ады.

Ньютонның екінші заң ының негізінде кү ш бірлігі енгізіледі. SI жү йесінде кү ш бірлігіне ньютон (Н) алынғ ан. Ньютон (Н) — бұ л массасы 1 кг денеге 1 с ішінде 1 м/с2 ү деу тудыратын кү ш: 1 Н = 1 кг • м/с2.