Ньютонның үшінші заңы

Ньютонның ү шінші заң ы былайша тұ жырымдалады: Ә рекет етуші кү шке ә рқ ашан тең қ арсы ә рекет етуші кү ш бар болады. Басқ аша айтқ анда, денелердің бір-біріне ә рекет етуші кү штері модулі бойынша ө зара тең жә не бағ ыттары қ арама-қ арсы:

Ә рекет жә не қ арсы ә рекет кү штері ә ртү рлі денелерге тү сіріледі. Сондық тан олар ешқ ашан тең еспейді жә не оларды тең ә рекетті кү шпен алмастыруғ а немесе қ осуғ а болмайды. Бұ л екі кү штің тағ ы бір ерекшелігі — олардың табиғ аты қ ашан да бір. Егер серпімділік кү ші болса, онда де серпімділік кү ші болады.

Кү штер бір денеге тү сірілген жағ дайда ғ ана олар тең еседі деп айтуғ а болады, мысалы, тіректе жатқ ан денеге ауырлық кү ші жә не ү стел тарапынан ол кү шке қ арама-қ арсы бағ ытталғ ан серпімділік кү ші (тіректің реакция кү ші) ә рекет етеді.

Бұ л кү штер тең жә не қ арастырылып отырғ ан денеге тү сірілген. Бұ л кү штердің тендігі Ньютонның екінші заң ының салдары болып табылады жә не олар ү шін тең дігін жазуғ а болады. Бұ л жағ дайдағ ы дененің ү деуі нө лге тең, ал бұ дан болады да, дене тыныштық қ алпын сақ тайды.

Бұ л кү штердің табиғ аты ә ртү рлі болғ андық тан, " ә рекет " жә не " қ арсы ә рекет " кү штері бола алмайды. Ал ә рекет жә не қ арсы ә рекет бір ғ ана ө зара ә рекеттесуді, мысалы, дененің тірекпен ә рекеттесуін сипаттайды: тіректің реакция кү ші модулі бойынша дененің тіректі кысып басатын кү шіне, яғ ни салмағ ына тең. Ә рине, бұ л кү штер ә ртү рлі денелерге тү сірілген жә не қ арама- қ арсы бағ ытталғ ан.

Сонымен, біз Исаак Ньютон тұ жырымдағ ан қ озғ алыстың негізгі ү ш заң ымен таныстық. Олар айналамызда болып жатқ ан алуан тү рлі механикалық қ озғ алыстар ү шін бірдей. Алайда Ньютонның екінші жә не ү шінші заң дары тек инерциялық санақ жү йелерінде жә не материялық нү ктелер ретінде алынуы мү мкін баяу қ озғ алыстағ ы денелер ү шін ғ ана орындалады. Ал жарық жылдамдығ ына жуық жылдамдық пен қ озғ алатын денелер ү шін релятивтік механика заң дары орындалады.