Жұқпалы аурулар диагностикасының қағидалары мен әдістері

Жұ қ палы ауру диагнозын анық тау ү шінаурудың даму анамнезі, эпидемиологиялық анамнез, мү шелер мен жү йелердің клиникалық зерттеуі, лабораторлық зерттеулер қ олданылады. Клиникалық зерттеу барысында науқ ас жағ дайы бағ аланады. Біріншіден аурудың ауырлық дә режесін, сана сезімін, анық тау қ ажет. Менингеальді синдромды тексеру тиісті. Тері жабындыларын қ арап тексергенде терінің тү сіне, ылғ алдығ ына, дермографизмге, бө ртпеге назар аударылады. Одан басқ а, кө рінетін шырышты қ абаттардың да тү сі ө згеріп, энантемалардың болуы маң ызды. Лимфа тү йіндердің, бауырдың, кө к бауырдың ұ лғ аюына назар аудару керек. Олар ұ лғ айғ ан жағ дайда кө лемін, консистенциясын, ауырлық сезімін, қ оршағ ан тіндермен байланысын анық тау қ ажет. Бұ л синдромдар жайылмалы инфкцияларғ а тә н. Ішкі мү шелер белгілі ретпен тексеріледі.

Эпидемиологиялық анамнезіндежұ қ палы аурулармен қ атынас туралы, тұ рмыс, тамақ тану жағ дайлары туралы мә лімет жиналады. Жұ қ палы аурулардың диагностикасында гемограмма, копрограмма жә не урограмма кө рсеткіштерінің маң ызы зор.

Зертханалық зерттеулерге ә ртү рлі материалдар алынады: қ ан, нә жіс, зә р, асқ азанның жуынды сулары, анқ аның жағ ындысы, жаралардың бө лінділері, жұ лын сұ йық тығ ы, қ ақ ырық жә не т.б.

Арнайы ә дістерге бактериологиялық, вирусологиялық, микроскопиялық, серологиялық, биологиялық ә дістер жә не терілік-аллергиялық сынамалар жатады.

Соң ғ ы жылдары жұ қ палы аурулардың стандартты анық тау қ ағ идалары қ ұ растырылып тә жірибелік жұ мысқ а енгізіліп жатыр.Қ азақ стан Республикасының Денсаулық сақ тау министрлігінің №623 (15 желтоқ сан 2006 ж.) бұ йрығ ы бойынша есепке алу жә не тіркеу кезінде адамның аса қ ауіпті жұ қ палы аурулары жағ дайларын анық тау жө ніндегі медициналық қ ызмет саласындағ ы стандарттар қ ұ растырығ ан. Есепке алуғ а жә не тіркеуге жататын жұ қ палы аурулардың тізбесі:

1. Оба.

2. Туляремия.

3. Кү йдіргі (тү йнеме).

4. Бруцеллез.

5. Конго-қ ырым геморрагиялық қ ызбасы.

6. Бү йрек синдромды геморрагиялық қ ызба.

7. Шешек.

8. Ботулизм.

9. Кенелік энцефалит.

10. Тырысқ ақ.

Қ азір басқ а жұ қ палы аурулар жағ дайларын стандартты анық тамалары қ ұ растырылып жатыр. Жұ қ палы аурулар жағ дайының стандартты анық тау қ ағ идалары келесі мә ліметтерге негізделеді:

ü Жұ қ палы аурулардың кү мә ндану жағ дайы;

ü Жұ қ палы аурулардың ық тимал жағ дайы;

ü Жұ қ палы аурулардың расталғ ан немесе дә леледенген жағ дайы.

Жұ қ палы аурулардың кү мә ндану жағ дайы аурудың аса тә н клиникалық белгілеріне негізделінеді, ық тимал жағ дайы эпидемиологиялық мә ліметтерге негізделінеді, расталғ ан немесе дә леледенген жағ дайы зертханалық зерттеулердің нә тижелеріне негізделінеді.

Жұ қ палы аурулардың кү мә ндану жә не ық тимал жағ дайы анық талса жедел тү рде санэпидстанцияғ а хабарландыру беру керек. Осы кезден бастап ауруғ а қ арсы алдын алу шаралар жү зеге асыралыды. Жұ қ палы аурулардың расталғ ан жағ дай анық талса аурудың диагнозы дә лелденіп ресми тү рде тіркеуге кіреді.

Е.Н. Павловскийдің табиғ и-ошақ тық аурулар жайлы ілімі. Е.Н. Павловский табиғ и ошақ тылық пен сипатталатын аурулардың ерекше тобын бө лген. Табиғ и-ошақ тыларғ а табиғ и жағ дайлар комплексіне байланысты аурулар жатады. Олар белгілі бір биогеоценоздарда адамнан тә уелсіз тіршілік етеді, бірақ адам бұ л биогеоценоздарғ а кірсе залалдануы мү мкін. Табиғ и ошақ тық аурулардың қ оздырғ ыштары жабайы аң дар арасында тарағ ан жә не шынайы биогеоценоздардың мү шелері болып табылады.

Мұ ндай ошақ тардың болуын организмдердің ү ш тобы қ амтамасыз етеді: а) ауру қ оздырғ ышы; б) ие ағ засы (ауру қ оздырғ ышының табиғ и резервуары); в) егер ауру трансмиссивті жолмен берілсе - тасымалдаушылар. Мысалы, Орта Азияның кейбір аймақ тарында пендин жарасы деп аталатын ауру кездеседі. Оның қ оздырғ ышы- қ арапайымдылардың бір тү рі- лейшмания (Leіshmanіa major). Лейшманияның табиғ и резервуары - шө лді жерде тіршілік ететін кеміргіштер. Облигатты тасымалдаушылары - қ осқ анаттылар отрядына жататын москиттер (бә кене шыбын). Паразитарлы аурулардың кө бісі табиғ и ошақ тық болып табылады. Табиғ и ошақ тық аурулардың алдын алу шараларын жү ргізгенде, қ оздырғ ышты тасымалдаушының жә не қ оздырғ ыштың резервуары болатын жануарлардың биологиялық ерекшеліктерін білу керек. Табиғ и - ошақ тық аурулардың таралуын тоқ тату ү шін, қ оздырғ ыштың айналым тізбегінің бір буынын алып тастау қ ажет. Табиғ и-ошақ тық аурулардың басым кө п тү рі трансмиссивті жолмен беріледі, бірақ берілудің басқ а жолдарымен тарайтын аурулар да бар (описторхоз, дифиллоботриоз, трихинеллез).

Облигатты-трансмиссивті жолмен берілетін табиғ и ошақ тық аурулар оларды тасымалдаушылар ареалының ішінде кездесуі мү мкін. Табиғ и-ошақ тық аурулардың таралуының шектелуі басқ а да жағ дайларғ а (мысалы, климаттық жағ дайларғ а) да тә уелді. Трансмиссивті жә не табиғ и-ошақ тық аурулардың ерекшеліктерін диагноз қ ою жә не алдын алу шараларын жү ргізу кезінде ескеру қ ажет (С.Ә.Ә міреев жә не соавт., 2005 ж.).

Тек қ ана адамды зақ ымдайтын ауруларды антропоноз деп атайды. Бұ л аурулардың биологиялық иесі мен ауру кө зі тек адам саналады. Мысалы: тұ мау, іш сү зегі, шигеллез жә не т.б.

Қ оздырғ ыштары жануарлардан жұ ғ атын жә не адамды зақ ымдайтын ауруларды зооноздар деп атайды. Мысалы: бруцеллез, тү йнеме, пастереллез жә не т.б.

Аурудың кө зі қ оршағ ан орта объектілері болып табылса, онда ол сапроноздар тобына жатады. Мысалы: ботулизм жә не т.б. Зоонозды аурулар кей жағ дайларда антропонозды сипаттқ а аусуы мү мкін: оба, Қ ырымдық геморрагиялық қ ызба, қ ұ стардың, шошқ алардың гриппі, листериоз жә не т.б.