Спецификалық ем

Инфекция қ оздырғ ышына спецификалық жә не спецификалық емес ә дістер кө мегімен ә сер етіледі.

Спецификалық ә діске ә сері микроорганизмнің бір тү ріне ғ ана бағ ытталғ ан препараттарды қ олдану жатады, мысалы, емдік сарысулар, иммуноглобулиндер жә не гаммаглобулиндер, иммунды плазма, бактериофагтар жә не емдік вакциналар.

Емдік сарысулардың қ ұ рамына микроорганимзге қ арсы (антимикробты сарысулар) немесе бактериальды токсиндерге қ арсы (антитоксикалық сарысулар – ботулизмге қ арсы, кү л ауруының қ оздырғ ышына қ арсы, сіреспеге қ арсы) антиденелер кіреді. Емдік сарысулар иммунизацияланғ ан жануарлардың қ анынан ө ндіріледі. Бұ ндай жануарлардың сарысуынан спецификалық гаммаглобулиндер жасалынады. Олардың қ ұ рамына тазартылғ ан антиденелер жоғ ары титрде кіреді (лептоспирозғ а қ арсы, тү йнемеге қ арсы, сіреспеге қ арсы, обағ а қ арсы).

Спецификалық иммуноглобулиндер иммунизацияланғ ан донорлардың немесе жұ қ палы ауру реконвалесценттерінің қ анынан ө ндіріледі (антирабиялық, гриппке қ арсы, кү л ауруның қ оздырғ ышына қ арсы, қ ызылшағ а қ арсы, стафилококке қ арсы, сіреспеге қ арсы, кенелік энцефалитке қ арсы). Гомологиялық иммундық препараттардың жақ сы қ асиеттері – олар ағ зада ұ зақ уақ ыт (1-2 айғ а дейін) сақ талады жә не жанама ә серлері жоқ. Кө п жағ дайларда иммунизацияланғ ан донорлардың немесе реконвалесценттердің қ ан плазмасы (стафилококке қ арсы) қ олданылады.

Емдік сарысулар, гамма жә не иммуноглобулиндер тек қ ана парентеральды жолмен (бұ лшық етке, ауыр жағ дайларда – кө к тамырғ а) ең гізіледі. Жануарлардың қ анынан алынғ ан сарысулар мен гаммаглобулиндердің қ ұ рамына гетерологиялық (бө где) белоктар кіреді, сондық тан науқ астарда аллергиялық реакциялар дамуы мү мкін (анафилактикалық шок, аллергиялық дерматит, Квинке ісінуі, сарысулық ауру). Бұ л препараттарды бө лшектеп қ олдану керек, олар десенсибилизациядан кейін ғ ана ең гізіледі. Басында терілік аллергиялық сынама жү ргізіледі: білектің ішкі бетіне тері ішілік ә діспен 1: 100 ерітілген сарысу (қ ызыл тү спен белгіленген ампуладан) 0, 1 мл мө лшерінде ең гізіледі. Екінші білекке бақ ылау ү шін физиологиялық ерітінді ең гізіледі. Нә тиже 20 минуттан кейін бағ аланады. Егер сарысу ең гізілген орнында диаметрі 1 см-ден астам гиперемия немесе ісіну пайда болса, нә тиже «оң» болып саналады (яғ ни науқ астың жануар белогына сенсибилизациясы бар). Егер нә тиже «теріс» болса иық тың сыртқ ы бетіне таза сарысу 0, 1 мл мө лшерінде (кө к тү спен белгіленген ампуладан) бұ лшық етке ең гізіледі. Жергілікті немесе жалпы аллергиялық реакция 45 минут арасында дамымаса, емдік мө лшердің қ алғ анын жамбас бұ лшық етінің сыртқ ы жоғ ары квадрантына ең гізеді. Сарысу температурасы дене температурасымен бірдей болуы қ ажет. Бір рет ең гізетін сарысудың мө лшері 10 мл-ден аспау керек. Серотерапия қ абылдайтын науқ астар 1 сағ ат бойы дә рігердің бақ ылауында болуы тиіс.

Тері ішілік сынама «оң» болғ ан жағ дайда немесе сарысуды теріастылық ә діспен ең гізу нә тижесінде реакция дамыса препарат тек қ ана шұ ғ ыл кө рсеткіштермен қ олданылуы мү мкін жә не десенсибилизациядан кейін жасалынады. Ол ү шін алдыменен тері астына 100 есе ерітілген сарысуды 0, 5 мл, 2, 0 мл жә не 5, 0 мл мө лшерінде 15-20 мин интервалымен, содан кейін сол интервалмен таза сарысудың 0, 1 жә не 1, 0 мл мө лшерде ең гізіледі. Егер реакция болмаса, бұ лшық етке препараттың толық емдік мө лшерін ең гізеді. Осымен қ атар шокқ а қ арсы препараттар қ олданылады.

Сарысуларды ең гізу бойынша манипуляциялар асептикалық жағ дайларда жасалынады. Сарысуы бар ашылғ ан ампуланы стерилді салфетка астында бө лме температурасында 1 сағ аттан кө п емес сақ тауғ а болады. Ерітілген сарысуы бар ашылғ ан ампуланы сақ тауғ а болмайды. Гаммаглобулиндер осы ережелер бойынша қ олданылады. Иммуноглобулиндерді бұ лшық етке алдын-ала десенсибилизацияны жү ргізбей ең гізеді. Сарысулар мен иммуноглобулиндерді қ олдану алдында олардың жарамдылығ ын тексеру қ ажет: ампула зақ ымдалмағ ан болуы тиіс, жарамдылық мерзімі болу керек, ерітінді мө лдір, тұ нбасы болмауы қ ажет. Бұ л препараттарды ұ сынғ ан температурада сақ тау қ ажет. Сарысулар мен иммуноглобулиндерді қ олдану орнында шокқ а қ арсы дә рілер болуы керек.

Бактериофагтар қ азіргі кезде кө бінесе ішек инфекциялары кезінде қ осымша ем ретінде қ олданылады. Патогенді бактериялар ә р тү рлі фаготиптерге жатуы мү мкін, сондық тан керекті бактериофагты таң дау қ иындық қ а соғ ады. Сонымен қ атар, адам организмінде ең гізілген бактериофагқ а қ арсы антифагтық антиденелер тү зіледі. Бактериофагтарды ауыз арқ ылы қ абылдауғ а арналғ ан қ ышқ ылғ а тұ рақ ты жабындымен қ апталғ ан таблеткалар тү рінде (іш сү зектік, дизентериялық, сальмонеллездік), суппозиторий тү рінде (дизентериялық), сұ йық тү рде (іш сү зектік бактериофаг), қ ұ рғ ақ тү рде (стафилококктың, стрептококктың, коли-протейлік т.б.). Бактериофагтардың сұ йық тү рлері ауыз арқ ылы, тік ішек арқ ылы жә не қ абыну ошағ ында жергілікті қ олданылады (тампон, шашырату, тері ішілік жә не бұ лшық етке ең гізу т.б.). Препараттар 5-7 кү н бойы қ олданылады, курстары жиі қ айталанады.

Вакцинотерапия организмнің қ орғ аныс механизмдерінің белсендіруге бағ ытталғ ан жұ қ палы аурулар емінің спецификалық ә дісі болып табылады. Вакцина препараттары «мұ ражайлық» микробтық штаммдарынан немесе науқ астан бө лінген қ оздырғ ыштар дақ ылынан (аутовакцина), инактивацияланғ ан микроорганизмдерден немесе олардың патогендік қ асиеттерін жоғ алтқ ан токсиндерінен (анатоксиндер) жасалынады. Ә детте вакциналар жұ қ палы аурулардың созылмалы жә не созылың қ ы тү рлерінде жә не кей жағ дайларда жедел жұ қ палы процесс кезінде қ олданылады.

Вакцинотерапияны ауруханада жү ргізген дұ рыс, себебі қ ауіпті асқ ынулар дамуы мү мкін (жұ қ палы аурудың айқ ын асқ ынуы немесе қ осымша патологияның активизациясы, анафилаксиялық реакциялар т.б.). Қ азіргі кезде жаң а, жетілген иммунотерапия ә дістері пайда болуда, сондық тан вакцинотерапия қ олдануы шектеліп, кей жағ дайларда тиім салынғ ан (бруцеллез).