Блоктары 2 страница

Озат педагогикалық тә жірибені жалпы қ орытуда зерттеуші нақ ты адамның жұ мысының нә тижесімен, сапасымен, шарттарымен, процесімен жә не мазмұ нымен айналысады. Жә не тә рбие-оқ ыту жұ мыс тә жірибесінің ү лгілері мектептің басқ арушылары, класс жетекшілері, кітапхананың қ ызметкерлері т.б. сонымен қ атар кә сіби емес тә рбиешілер: ата-аналар, бастық, жетекші т.б.

Негізінен озат тә жірибе ө з дамуында жә не кө пшілік игеруі „-” (минус) белгіге ие тә жірибесімен екі рет кездеседі. Басында ол ө з пайда болуымен тә уелді болады, ө йткені жаң а ескінің орнына келеді. Нә тижесінде озат тә жірибені кө пшілік мойындағ аннан кейін оның жағ ымсыз, ескі тә жірибемен қ ақ тығ ысады. Тә рбиенің мұ ндай табиғ и жә не субъективті жаң ару процесінің практикасында қ арама-қ арсының кү ресі мен бірліктің, мойындамаудың ә мбебап заң дылық тары айқ ын кө рінеді. Егер арнайы ғ ылыми талдаумен қ атар озат жә не оның қ арсы тә жірибесінің объектісі – жағ ымсыз педагогикалық тә жірибе болса, онда педагогикалық шындық тың бейнесі ө те терең жә не жан-жақ ты болады.

Гносеологиялық пікірі бойынша бұ ндай ә діс (подход) тең жә не дұ рыс. Сонымен қ атар жағ ымсыз педагогикалық тә жірибе практикалық жағ ынан зерттеудің жолы болып табылады. Мұ ғ алім, мектеп, халық тық білім беру қ ызметкерлері ғ ылыми кө рсеткіштер бойынша педагогикалық тә жірибенің ескіргентиімді емес элеметтері арқ ылы жә не педагогикалық процесінде қ ате шешімдерінен дә лелденгенжә не ө німді шешім шығ арғ а мү мкіндік алады.

Жалпы алғ анда, педагогикалық мә селелерді шешуде қ олданатын кә сіби білім, дағ ды мен шеберліктің жиынтығ ы ретінде педагогикалық тә жірибе ұ ғ ымын анық тауда, педагогикалық тә жірибені топтастыруда мынадай тү рлерін алуғ а болады:

Сапасы бойынша: озат, жағ ымды, тиімді, тиімді емес, рационалды,

рационалды емес, жағ ымсыз (жағ ымсыз

педагогикалық тә жірибеде оның мынандай тү рлері

айқ ын кө рінеді: ескірген, жағ ымсыз, қ ателікті, артта

қ алушы).

Масштаб бойынша: жағ ымсыз, ә деттегідей, жеке, топтық, ұ жымдық,

кө пшілік.

Жаң ашылдық бойынша: жаң ашыл, шығ армашылық, ө німді емес.

Тә жірибенің айтылғ ан тү рлері қ азіргі уақ ыттағ ы нұ сқ ауларынан ө з бейнесін табады.

4. Ғ ылыми жұ мыстың логикасы бойынша педагогикалық тә жірибе туралы ә ртекті ақ паратты молайту мен бекітуден кейін зерттеушінің қ олында бар мә ліметтерді бө лектеу талдау болады. Педагогикалық тә жірибенің ү лгілерін талдаудың негізгі мақ саты педагогтың кә сіби ә рекеті мен оның іс-ә рекетінің нә тижесі арасындағ ы тұ рақ ты байланысын, белгісін кө руге білетін конгломерат фактілерді реттелген жү йеге айналдыру.

Тү рлі фактілерді реттеудің бір інші қ адамы бұ л он классификациялау. Бұ л он тү рлі негіздеріне байланысты жү ргізіледі, бірақ ең бастр мә ліметтің мазмұ нының педагогикалық операциясына, іс-ә рекетіне, оқ ыту-тә рбие процесінің қ атысушыларына, педагогикалық категориясына қ арайды.

Педагогикалық мә ліметтерді классификациялаудың ең кө п тарағ ан тү рлері: координаталы, мә нді-тү сініктілік жә не ө з дамушылығ ы. Біріншісінде зерттеуші координаталық торды қ ұ райды, он ә р торында ө з мақ саты бойынша зерттеушінің жұ мыс тә жірибесінің элеметтері жазылады. Оның ---- бір уақ ытта екі мақ сатқ а же туге болады: фактілерді топтастыруды реттеу жә не осьтр бойынша оларды индекстеу.

Мә нді – тү сініктілігінің классификациясы басқ аша қ ұ ралады. Біріншіден тақ ырып бойынша берілген тү сініктердің заттық, операциялық, атрибутты сипатын бө ліп кө рсетіп, кейін тә жірибенің бекітілген мазмұ ны белгілі бір тү сінік бойынша тү рлендіреді.

Тә жірибенің мә нін т? сіну жә не зерттеушінің эврикалық қ абілеттерді дамыту ү шін ең қ ызық ты жә не ө німдісі ө зін дамытушылық классификациялары, педагогіка мен ә леуметтануда бұ ны, „конвент-анализ” деп. атайды.

Ө ң делген мә ліметтерді ғ ылыми тү рде қ арастырудығ соң ғ ы кезең і бұ л он жалпылау болып табылады. Жалпылаудың сө зінің астында нақ ты методикалық, ұ йымдастырушылық, жалпы идеяның оқ ыту-тә рбиелік тү рде шешуі жатыр. Педагогикалық тә жірибені жалпылаудың қ орытындысы зерттеушінің орнық қ ан қ ұ былыстардың тенденциялары мен заң ды байланысы.

Дә ріс 12. Педагогикалық бақ ылау.

1. Педагогикалық зерттеулердегі бақ ылау ә дісі туралы тү сінік жә не оның ерекшеліктері.
2. Педагогикадағ ы зерттеу бақ ылауының тү рлері.
3. Бақ ылауды ұ йымдастыру жә не жү зеге асыру.
4. Зерттеу міндеттерін шешуде бақ ылау нә тижелерін қ олдану.

Тә рбие ғ ылымында педагогикалық шындық ты тану жолының бірі – бақ ылау ә дісі. Бұ р терминнің мә ні кө п жә не жан-жақ ты болып келеді. Оқ удағ ы бақ ылау оқ ушығ а, студентке оқ итын нә рсенің кө лемі жә не сапасы жағ ынан тү сінік береді. Педагогикалық бақ ылау тә рбиешә мен сынып жетекшісінің баланы жан-жақ ты бақ ылап қ адағ алауынан тұ рады. Ұ стаз бен сынып жетекшісінің белгілі бір жағ дайда ө зінің іс-ә рекетін кә сіптік жұ мысы барысында айқ ын-ашық кө рсететін инспекторлық қ адағ алау арқ ылы тексереді. Сондық тан да педагог ү шін бақ ылау қ ұ нды кө рсеткіш. Крупская мен Толстойдың педагогикалық творчествосын жариялай келе, Толстой педагог ретінде мектепке «ә рқ ашан бақ ылау жү ргізіп, сол бақ ылауларын тексеріпғ оны қ айтадан қ арап жә не қ айтадан бақ ылайтын мұ ғ алім» болу керек екенін ескертеді. Ғ ылымда зерттеу жә не бақ ылау бірден бір жан-жақ ты ғ ылымның қ ұ ралы болып табылады. Адам бақ ылауды ө зінің кө ру, сезу, есту мү шелері арқ ылы пайдағ а асырады.

Бақ ылаудың ең негізгі ерекшелігі мынада: ол басқ а ә дістердің қ ұ растырушы бө лшегі ретінде зерттеу жұ мыстарының ө здігінен шешім табуында маң ызды роль атқ арады. Мысалы, педагогикалық эксперименттің бақ ылаусыз жү зеге асуы мү мкін емес. Ө йткені педагогикалық бақ ылау педагогикалық шындық ты анық таудағ ы негізгі қ ұ рал бола отыра басқ а да ә дістермен байланыстырылғ анда тиімділігін кө рсетеді.

Педагогикадағ ы зерттеу бақ ылауының тү рлері.

Педагогикадағ ы зерттеу бақ ылауының бірнеше тү рлері бар:

Негізгі бақ ылау. Ол объекті мен зерттеушінің тікелей қ атынасы. Зерттеушінің ү ш тү рлі қ ағ идасы бар:

а) педагогикалық процестің зерттеуші – куә гері.

б) педагогикалық процестің зерттеуші жетекшісі.

в) педагогикалық процестің зерттеуші қ атысушысы.

Жанама бақ ылау.

Жанама бақ ылауда қ осымша кісілер кө мегін тигізеді. Бақ ылаушы ө зіне ұ жымнан немесе студенттерден жә не оқ ушылардың арасынан топ ұ йымдастырып қ осымша бақ ылайды.

Анық бақ ылау.

Бұ л бақ ылау оқ ушы мен мұ ғ алім арасындағ ы, бала мен тә рбиеші арасындағ ы болатын қ ұ былыс. Кейде танымайтын адамдар арқ ылы жү ргізілетін бақ ылау. Бірақ адам оғ ан тез ү йреніп кетеді. Сондық тан нақ ты қ орытындығ а жету ү шін ашық бақ ылау тү рі жеткіліксіз.

Жабық бақ ылау.

Жабық бақ ылау ең қ ұ нды, маң ызды жол болып келеді. Бү гінгіде жабық бақ ылау жоғ арғ ы оқ у орындарында, сауда орталық тарында, кө шеде телевизиондық қ ұ ралдар арқ ылы жү зеге асырылады.

Ү здіксіз бақ ылау.

Бұ л нақ ты педагогикалық процесті басынан ақ ыр соң ына дейін бақ ылау ү шін қ олданылады.

Монографиялық бақ ылау.

Ол бір-бірімен ө те тығ ыз байланысты. Ол ә ртү рлі мө лшерде кө п кө лемді нә рсені қ амтиды. Мысалы: педагогикалық ------------- мұ ғ алімдері ө здерінен білім алып алғ аш ең бек етіп жатырғ ан тү лектерінің методикасын, стилін мә дениеттілігін білімін беделін жан-жақ тылығ ын жә не сынып сағ атын қ алай ө ткізетіні ата-анамен қ алай жұ мыс, жиналыс ө ткізетінін ұ жымда ө зін қ алай ұ стайтынын бә рін бақ ылайды.

Шағ ын бақ ылау.

Мысалы, мектептің жалпы педагогикалық процесі жү йесіне тек қ ана бір шағ ын кө ріністі ғ ылым жолындағ ы ізденіске байланысты бақ ылау. Мысалы, оқ ушы бір сабақ тың 45 минутында неше минут сергек отыратындығ ы.

Іздену бақ ылауы.

Бұ л бақ ылаудың ә дейі ө зіндік іздену мә ні бар зерттеуші ү лкен шең берлі кө лемді дамытуды кө здейді. Бақ ылаудың барлығ ы жә не оның қ орытындысын зерттеу есебін шешуге қ олдануын қ амтамасыз етеді. Бақ ылаудың тү рі белгілі болғ ан кезде ғ ана ол бақ ылауғ а жоспар қ ұ рыла бастайды.

Біздер ғ ылымда кө п таралғ ан бақ ылаудың бірнеше тү рін қ арастырудың ә рине, бұ л тү рлерімен бақ ылаудың ә дістері шектеліп қ алмайды. Ә р бақ ылаудың зерттеуші объектісінің табылатыны, кө зге кө ріну талаптарына сә йкес қ ұ рылып жү ргізіледі.

Бақ ылауды ұ йымдастыру жә не жү зеге асыру.

Алдымен зерттеу бақ ылау ә дісінің жалпы қ ұ рылымына кө ң іл аударайық. Бақ ылау ә дісі, оның қ ұ рылымы, тү рі, бағ ыт-бағ дары жә не техникасы объективті жә не субъективті жоспардың жағ дайына, зерттеу объектісінің ерекшеліктеріне, зерттеушінің тә жірибесіне, оның жұ мысының танымдығ ына байланысты жү зеге асады.

Бақ ылаудың барлық жағ дайы ескерілгеннен кейін ә діс жү зеге асырылады. Ә діс барысында объект, мақ сат, уақ ыт, бақ ылау мерзімі алдын-ала ескеріледі. Ол зерттелушінің анық тайтын сұ рақ тарынан тұ рады. Мысалы, мектепте ең бек мейрамын бақ ылауда бірнеше объект салалары анық талады: мектеп ішін безендіру, балалар жұ мысының кө рмесі, балалардың мейрамды ұ йымдастыру – қ атысуы; ең бек мейрамының мазмұ ны.

Зерттелу міндеттерін шешуде бақ ылау нә тижелерін қ олдану.

Алдымен бекіту техникасы ойластырылады. Егер де жазып алу болса, оның тү рі анық талады. Ол протокол; шындық іс-ә рекетті ретімен бекіту; егер бақ ылау болатын болса кү нделікті жү ргізу сияқ ты болып келуі мү мкін. Сонымен қ атар педагогикалық процестің барысындағ ы фактілер мен ақ паратты тү сіріп отыратын матрицалық система қ олдануғ а болады.

Сө здік-мә ндік материалдарды бекіту мен қ атар кең істікті уақ ыт кө рсеткіштері де бар.

Педагогикалық процесті бақ ылауда кейбір техникалық қ ұ ралдар ә дістерін қ олданылуын қ арастырайық. Педагогикалық процестің объективті бейнесін жабық видеоғ а тү сіру, фото жә не кинрегистрация жатады. Дегенмен, киноғ а тү сірудің ө зі ә зірлікті талап етеді. Сондық тан егер де студент топпен немесе ғ ылыми жетекшімен жұ мыс істемесе бұ л бақ ылауды жү зеге асыра алмайды. Сабақ тың жазылынып алуы визуалдық бақ ылауғ а дауысты бейне ретінде жеткізу кө п кө мегін тигізеді. Бұ л ә дістің тиімділігі керекі анализ жасауда процестің қ айталанып кө рсетілуінде. Фонограмманың кемшілігі артық дыбыстар мен ү зілістердің болуы. Сондық тан монтаж кезінде кемшіліктердің барлығ ы алынып тасталынады. Жабық тү рде тү сіріп алу ә дісі ө те қ ұ нды. Педагогикалық ------- қ олданып, зерттеуші дистанциондық магнитофонды қ олдана отырып сол аппарат педагогикалық процестің периодын анық тайды. Бақ ылау басқ а ә дістер секілді шектеуші ғ ана ақ парат береді. Сондық тан оның жемістілігі басқ а ә дістермен байланыстырылғ ан кезде кө рінеді.

Дә ріс 13. Педагогикалық зерттеулердегі сұ рау ә дістері.

1. Педагогикадағ ы сұ рау ә дістерінің мақ саты мен міндеттері.
2. Сұ рау ә дістеріне қ ойылатын талаптар.
3. Ә ң гімелесу ә дісі.
4. Интервью.
5. Анкеталау.
6. Алынғ ан мә ліметтерді ө ң деуге қ ойылатын талаптар.

1) Зерттеу ә дістемесі жү йесінде сұ рау ә дістері маң ыздыорын алады. Оларғ а ә ң гімелесу, интервью, анкеталау жатады. Ә леуметтік психологтар оларғ а тест, бағ алау шкалаларын да жатқ ызады. Ә ң гімелесу мен интервью – зерттеушіні қ ызық тырғ ан сұ рақ тар бойынша тұ лғ алардан ауызша сұ рау, ал анкета – жазбаша сұ рау. Сұ раушыны интервьюер, сұ ралушыны – респондент деп атайды.

Қ азіргі кезде сұ рау ә дістері кең етек жайып, ө зінің жылдамдығ ымен, тә жірибелігімен, сенімділігімен, нә тижелілігімен, зерттеу объектісінің санының кең ауқ ымды мү мкіндігі, яғ ни зерттелетіп объектілерге сандық емес, сапалық мінездеме беру. Бұ л жоспарда сұ рау ә дістері педагогикалық қ ұ былыстардың дамуында сандық сапалық ерекшеліктердің мінездемелері туралы маң ызды объективті материалдарды береді.

Сұ рау ә дістерінің негізінде респонденттерге қ ойылатын сұ рақ тардың жалпылығ ы жатыр, ал сұ рақ қ а жауап зерттеушіге керекті ақ парат қ ұ райды. Сұ рау ә дісі ә леуметтік-психологиялық қ арым-қ атынастың кү рделі тү ріне жатады.

2) Алдымен сауалнама алғ ашқ ы ақ парат жиынтығ ын анық тайтын қ ұ рал ретінде қ арастырылады.Дұ рыс қ ұ рылғ ан сауалнама пайдалану мақ сатына сай ақ параттың дұ рыс алынуын қ амтамасыз ету керек. Сонымен қ атар ә леуметтік шындық тың зерттелу аспектілерін адеватты кө рсететін нақ ты ақ парат жә не тұ рақ ты қ орытынды беруі керек. Ө лшеу қ ұ ралының тұ рақ тылығ ы – бұ л бір топта бір жағ дайда қ орытындылардың ө лшену кө рсеткіштерін нақ тылайтын дең гей болып саналады. Сонымен қ атар ө лшеу қ ұ ралының тұ рақ тылығ ына деген талаптарды бақ ылап отыру керек. Олар: ө лшеу кезіндегі мінездемемен жә не ө лшенетін мінездеменің арасындағ ы қ арым-қ атынас дең гейі. Ө лшеу қ ұ ралы тұ рақ ты болу қ ажет. Нақ ты негіделген қ ұ ралдың таң далынғ ан дә лелдемелері болуы керек. Дә лелдемелер жү йесін 2 топқ а бө леді: біріншісіне зерттелушінің сауалнаманы ө ткізгеннен кейінгі алғ ысы келген ақ парат жатады, 2-ші топқ а басқ а ә дістермен алынғ ан ақ паратпен осы ә діспен алынғ ан ақ параттың айырмашылығ ының байланысы. Қ орытынды нақ тылығ ы мынадай этаптарды ескеруді талап етеді: адаптация қ ойылғ ан мақ сатқ а жету жә не қ ысымды тү сіру. Мақ сатына қ арай сұ рақ тар мазмұ нды, функционалды болып бө лінеді. Функционалдық психологиялық сұ рақ тар қ ысымды тө мендетуде қ олданылады. Фильтрлі сұ рақ тар мазмұ нды сұ рақ тарғ а жатады. Бақ ылау сұ рақ тары ақ параттың нақ тылығ ын тексергенде қ олданылады. Мақ сатты сұ рақ тар зерттеу тапсырмаларын орындауда ал қ алыпты сұ рақ тар ә ң гіме, сауалнаманы жү ргізуде бірқ алыпты кү йді ұ стап тұ руда ү лкен кө мегіт тигізеді.

Сұ рау ә дістерінің материалдары міндетті тү рде ө ң делуі керек. Ақ паратты ө ң деуде алдымен матрица қ ұ рылады. Оғ ан сауалнаманың қ орытындысы жазылып соң ынан анализ жасалынып, жалпыланады. Ө ң деудің тү рлі варианттары болуы мү мкін. Қ орытындыны нақ ты сандар, салыстыру кө лемінде, пайыздық қ атынаста жә не т.б. кө рсетуге болады. Мысалы, «Сен ө з жұ мысың а қ анағ аттандың ба?» деген сұ рақ қ а «толық қ анағ аттандым», «қ анағ аттанғ ан жоқ пын», «мү лдем қ анағ ат сезімі болғ ан» жоқ деген жауаптар болады. Бұ л жауаптардың реті бағ алау барысында келу дең гейін кө рсетеді.

Қ орытындысында ә р жақ ты жауапқ а сандық бағ а беріп жауаптардың сандық ө ң деуін жү ргізуге болады. Мысалы: 5, 4, 3, 2, 1 сандарына сә йкес бағ алау категориясы да жеткілікті.

Сонда ғ ана респонденттердің жұ мыстарына деген қ анағ ат сезімі орташа арифметикалық бағ а немесе медиана арқ ылы кө рсетіледі.

3) Ә ң гімелесу. Педагогика процесіндегі зерттеу барысында ө зінің ерекшелігімен ү лкен орын алатын ә дістің тү рі - ә ң гіме ә дісі. Ә ң гіме ә дісінің де кө птеген тү рлері бар. Мысалы: индивидуальды (арнайы зерттеу мен зерттелуші), топтық ұ жымдық.

Ә ң гіме ә дісін жү ргізген кезде кейбір қ иыншылық тар кездеседі. Ол ү шін арнайы дайындық тан ө ткізу керек. Ә ң гіме ә дісін жү ргізу ү шін ең алдымен мақ сат қ ояды, тақ ырып енгізеді, обхект жә не ә ң гіме барысы, арнайы сұ рақ тар жә не ө ткізу кезең і мен орны.

Зерттеу нә тижесі сә тті болу ү шін, зерттеуші зерттелушімен ө зін тең ұ стау туралы нақ ты

4) Интервью - ә ң гімелесудің бір тү рі. Ә ң гімелесу біріккен ақ парат алмасу сипатында болса, ал интервьюда біреуі екіншісіне сұ рақ қ ойып сол сұ рақ қ а ө зінің кө зқ арасын айтпай ә ң гімелесу серігіне ешқ андай ә серін тигізбеуге тырысады. Интервью топтық жә не индивидуалдық болып 2-ге бө лінеді. Топтық интервью бір мезгілде бір топ адамдармен жү ргізіледі. Ал индивидуалдық интервьюда бір адаммен ғ ана мұ рақ ақ парат алынады.

Мә лімет алу ү шін оның достарымен, ата-анасымен, мұ ғ алімдерімен де байланыс жасау керек. Сонда ғ ана зерттелуші туралы нақ ты мә лімет алуғ а болады. Зерттелушінің де қ ойғ ан сұ рақ тары анық, тү сінікті болуы керек.

Ә ң гіме ә дісін жү ргізген кезде міндетті тү рде экспромтты жү ргізу керек. Экспромтты ә ң гіме жү ргізуші жү ргізу ә дісінде қ ателеспеу ү шін толық ойластырылып жү ргізу керек. Кейбір жағ дайларда дайындалғ ан зерттеу ә дісі ө ткізілмей қ алуы мү мкін. Себебі жү ргізуші дайындалғ анмен ол зерттелушінің де жағ дайын ескеруі тиіс. Бұ л жағ дайда ә ң гімені қ айтадан ұ йымдастыруү шін жаң а ә діс-тә сілдер қ олданылады. Ә ң гіме кезінде зерттелушінің барлық жан дү ниесімен танысуғ а болады.

5) Эмпирикалық зерттеу ә дісінің бір тү рі – анкета ә дісі. Онда арнайы ереже бойынша сұ ралатын адамдардың ө здігінен толтыруғ а арналғ ан сұ рақ беті. Анкета сұ рақ тары мазмұ нына қ арай бө лінеді.

Анкетаның бір тү рі – атаулы анкета. Бұ нда сұ раушы жасырын тү рде жазып қ олын қ ояды. Ал анонимдік анкета толтыруда адамдық келтірілген мә ліметтердің дұ рыстығ ын жазуғ а белгілі бір қ иындық ты келтіреді. Бұ л бағ ытта келтірілген мә ліметтердің нақ тылығ ы атаулы анкета жоғ ары болады. Сұ рақ тардың ө зі анкетада ашық жә не жабық тү рде болады. Ашық тү рдегі сұ рақ тар сұ ралушыдан ө з бетімен жауап беруді талап етеді жә не мазмұ нын, формасын, сұ рақ тарын таң дамайды.

«Сіз ауыл мектебінде оқ ытуды ұ йымдастыруда қ андай материалдарды басшылық қ а аласыз» деген сұ рақ қ а жауапты болжау мү мкін емес. Дә л осы сұ рақ жабық тү рдегі анкетада кү ні бұ рын дайындалуы мү мкін деген таң дауғ а келетін бірнеше жауап тізімі тө мендегідей ү лгіде келтіріледі:

1. Монографияны.

2. Бастауыш мектептегі журналындағ ы мақ аланы.

3. Ауыл мұ ғ алімі сынып жетекші жинағ ындағ ы мақ аланы.

Мектептегі бақ ылауды анкетаның жабық тү рдегі сұ рақ тары сыналушының мү мкіндігін азайтып сол сұ рақ қ а толық тү сінік береді. Егер сыналушылар кө п болса (30-100 адам) анкета жү ргізіледі жә не статистикалық мә ліметтер негізінде зерттелетін сұ рақ қ а қ орытынды жасайды. Егер сыналушы саны кө п болмаса (3-5 адам). Онда анкета орнына олармен ә ң гіме немесе сұ қ бат жү ргізуге болады.

Сонымен бастауыш мектеп оқ ушыларын оқ уғ а мотивациясын анық таудағ ы эмпирикалық зерттеудің мә ні зор. Осындай зерттеу ә дістері арқ ылы балалардың жан дү ниесін, мінезін, т.б. бойындағ ы қ асиеттерін анық тауғ а болады.

Дә ріс №14. Педагогикалық эксперимент.

1. Педагогикалық эксперимент туралы ұ ғ ым.

2. Педагогикалық эксперимент тү рлері.

3. Экспериментті жү ргізудің негізгі кезең дері.

4. Педагогикалық экспериментке дайындық жә не оны жү ргізу.

5. Зерттеу болжамы мен эксперимент нә тижелерін салыстыру.

1. Педагогикалық эксперимент – бұ л гипотезаны зерттеу барысында негізделген ғ ылыми – объектілік жә не дұ рыстық ты дә лелді тексеруді қ амтамасыз ететін зерттеу ә дістерінің ө зіндік комплексі. Ол басқ а зерттеу ә дістемелерге қ арағ анда оқ ыту жә не тә рбиелеуге нігзделген жаң алық тардың тиімділігін салыстыруғ а, терең ірек тексеруге кө мектеседі. Ол педагогикалық қ ұ былыстардың арасындағ ы қ айталанатын, тұ рақ ты, қ ажетті байланыстарды тануғ а кө мектеседі.

Педагогикалық қ ұ былыстарды жай ғ ана бақ ылау арқ ылы зерттеуден гө рі эксперимент педагогикалық қ ұ былыстарды басқ а қ ұ былыстардан ажыратады жә не зерттеушілер ә сер ететін педагогикалық жағ дайларды мақ сатты тү рде ө згертіп отырады.

Педагогикалық эксперимент зерттеушіден жоғ ары ә дістемелік шеберлік пен мә дениетті, оның толық тексерілген бағ дарламасының талдамасын жә не оқ ыту-тә рбие ү рдісінің тиімділігін жазып отыратын сенімді аппаратты қ ажет етеді.

Эксперимент оқ ушы, студент, мұ ғ алім, ата-аналар т.б. проблемаларын зерттеу ү шін жү ргізіледі.

2. Педагогикада эксперименттің бірнеше негізгі тү рлері бар. Олар: табиғ и, лабораториялық. Біріншісінде эксперимент кү нделікті оқ ыту-тә рбмелеу кезінде - мектепте, сыныпта т.б. жү ргізіледі. Экспериментатор ғ ылыми зерттеудің мазмұ нына сә йкес оқ ушылардың бастапқ ы іс-ә рекетін, мінез-қ ұ лқ ын бақ ылайды. Содан кейін зерттелуші немесе оқ ытушы оқ ыту-тә рбие іс-ә рекетінде мазмұ нғ а, формағ а, ә дістерге белгілі бір ұ сынылғ ан ө згерістер енгізеді. Содан соң зерттеуші оқ ушылардың оқ у ү лгерімін, мінез-қ ұ лқ ын қ айтадан зерттеп, бұ л табиғ и эксперименттің тиімділігі туралы қ орытынды шығ ады.

Лабораториялық эксперимент кезінде сыныптан оқ ушылар бө лініп алынады. Зерттеуші олармен маң ызды ә ң гімелер қ ұ растырады жеке жә не топтық тү рде оқ ытып жә не осы ә дістердің эффективтілігін бақ ылайды.

Психо-педагогикалық зерттеулерде қ алыптастырушы жә не тұ рақ тандырушы эксперименттер қ олданылады. Біріншісінде педагог зерттеуші оқ ушылардың бойынша қ ажетті тұ лғ алық қ асиеттерді, оқ ыту мен ең бек дағ дыларын қ алыптастыру мақ сатында ә ртү рлі арнайы ә дістер қ олданады. Екіншісінде, зерттеуші экспериментальды жолмен зерттелуші педагогикалық жү йенің арасындағ ы байланысты тұ рақ тандырады, қ ұ былыстар арасындағ ы тә уелдігікті анық тайды.

3. 1. Алдың ғ ы эксперимент кезең і.

Мұ на осы тақ ырып бойынша бұ рын жарияланғ ан жұ мыстарғ а теориялық талдау жасалынады; шешілмеген мә селелерді анық тау; зерттеу тақ ырыбын таң дау; мә селені шешу ү шін практиканы тану; теориясын оқ у; зерттеу гипотезасын қ ұ растыру.

2. Экспериментті жү ргізуге дайындық. Оның міндеттері: