Реферат.

Реферат (лат. тіл.- refero – хабарлаймын) – ғ ылыми жұ мыстың мазмұ нын баяндама ретінде немесе жазбаша тү рде беру. Бұ л студенттердің ө зіндік ғ ылыми зерттеу жұ мысы. Мұ нда студенттердің қ арастырғ ан мә селелерінің мә н-мағ ынасы ашылады, материал проблемалық сипатта баяндалады, ә ртү рлі кө зқ арастар келтіріледі, сондық тан ол мә селеге ө зінің жеке кө зқ арасын білдіреді. Реферат кө лемі 1, 5 интервал арқ ылы жазылғ ан 5-15 бетті қ амтиды.

Реферат тақ ырыбын таң дамас бұ рын ө зің ізді қ андай мә селе қ ызық тыратынын анық тап алу керек. Реферат жұ мысын бастамас бұ рын жоспар қ ұ рып, ә дебиеттерді таң дап алғ ан жө н. ә уелі оқ у бағ дарламасында ұ сынылғ ан ә дебиеттерді пайдаланып, сонан соң ақ параттың қ айнар кө зін кең ейтуге болады, жаң а ғ ылыми ақ параттар беретін арнайы журналдар пайдаланылады.

Реферат қ ұ рылымы жә не безендірілуі:

- титулдық бет;

- жоспар;

- кіріспе;

- негізгі бө лім;

- қ орытынды;

- ә дебиеттер тізімі.

Рефератты ө ң деуде 8-10-нан кем емес ә р тү рлі ә дебиеттер пайдаланылады. Кесте, график, сызба енгізуге болады.

Рефератты бағ алау:

- тақ ырыпқ а мазмұ нның сай келуі;

- материалдың ө зектілігі;

- ә дебиеттерді дұ рыс жә не толық пайдалану;

- рефераттың безендірілуі.

Оқ ытушының шешіміне байланысты реферат семинарда қ арастырылуы мү мкін немесе оқ ытушы мен студенттердің арасында жеке талданады.

3. Баяндама жә не бақ ылау жұ мысы.

Баяндама - ө зіндік жұ мыстың бір тү рі, сабақ та жә не сабақ тан тыс пайдаланылады, зерттеу жұ мысын жү ргізу тә сілдерінің қ алыптасуына ық пал етеді, танымдық қ ызығ ушылық ты қ алыптастырады, практикалық ойлауғ а ү йретеді. Баяндама жазарда тақ ырып бойынша жоспар қ ұ рып, негізгі ә дебиеттер таң далады. ә дебиеттермен жұ мыс жасай отырып, алынғ ан мә ліметтерді жү йелеп, қ орытындылау қ ажет. Тақ ырып ү лкен болса, баяндама сұ рақ тарын бірнеше студентке бө ліп беруге болады. Қ азіргі кезде оқ у орындарында баяндама мен рефераттың еш айырмашылығ ы жоқ жә не олар сынақ жұ мысы болып табылады.

Бақ ылау жұ мысы – мең герілген білімді бағ алау мен тексерудің, танымдық ә рекеттің сипаты жайында, оқ у ү рдісінде студенттердің дербестігі мен белсенділігі, оқ у ә рекетінің ә дістері, формалары мен тә сілдерінің тиімділігі жайында ақ парат алудың формасы. Бақ ылау тү рлері: сыныптық жә не ү йде орындалатын бақ ылау; ағ ымдық жә не емтихандық; жазбаша, графикалық жә не практикалық; фронталды жә не жеке. Жазбаша бақ ылаудың ерекшелігі ауызшағ а қ арағ анда кең тү рде объективті болып келеді. Жазбаша бақ ылаудың тү рлері оның мазмұ ны мен спецификасына, студенттердің жалпы жаму дең гейіне байланысты. Жазбаша бақ ылау жұ мыстары ү шін маң ызды нә рсе: тапсырмалар жү йесі белгілі бір тақ ырып бойынша білім дең гейін анық тау; зерттелетін заттар мен қ ұ былыстардың мә нін тү сіну; ө з бетімен қ орытындылар жасау, білім мен дағ дыны шығ армашылық пен қ олдану іскерлігі.

Осылайша, бақ ылау жұ мысы – бұ л ө зіндік ерекше жазбаша емтихан, ол кү рделі дайындық ты қ ажет етеді. Педагогикалық колледждер, жоғ ары оқ у орындарында бақ ылау жұ мыстары кө бінесе сырттай оқ у бө лімдерінде таралғ ан жә не олардың сағ ат саны оқ у жоспарында бекітіледі. Бақ ылау жұ мысын даярлауда ұ сынылғ ан негізгі ә дебиеттер тізімімен қ атар қ осымша ақ парат кө здерін қ атыстырғ ан жө н, себебі оны тексеру барысында ерекше кө ң іл бө лінеді.

Бақ ылау жұ мысы титульдық беттен, жоспардан, сұ рақ тар тізімі мен тапсырмалардан қ ұ ралады. Жұ мыс ө те ұ қ ыпты, қ атесіз-боямасыз, ә демі жазумен жазылады. Сұ рақ тар берілген жауаптар ө те нақ ты, қ исынды, тақ ырыпқ а сә йкес, қ орытындылармен, жалпылаумен, ө зіндік бағ амен берілуі тиіс. Бақ ылау жұ мысының соң ында ә дебиеттер тізімі кө рсетіледі.

Дә ріс 22. Курстық жұ мыс жә не оғ ан қ ойылатын талаптар.

1. Курстық жұ мысқ а қ ойылатын талаптар.
2. Курстық жұ мысты орындау қ исыны.

1. Педагогикалық институтта студенттер ғ ылыми зерттеу негізінде курстық жұ мысты орындайды. «Курстық» деп атауы нақ ты бір курсқ а байланысты білім алу дегенді білдіреді. Курстық жұ мыстар ә ртү рлі дисциплинада жазылады, бірақ жұ мыс барысында студенттің білімі жә не дағ дылары қ орытындыланады. 1 жыл ішінде ә лде 1 семестр ішінде орындалады. Оқ у жоспары бойынша кейбір факультеттерде курстық жұ мысты педагогикадан жазу қ арастырылғ ан. Курстық жұ мысты орындау зерттеу ә дістері мен ә дістемелерін мең геруге педагогикалық ә рекетке қ ызығ ушылығ ын ояту педагогикалық процесті кө ру жә не талдау қ абілеттерін қ алыптастырады.

Курстық жұ мыстың тапсырмалары:

- студенттердің психологиялық жә не педагогикалық мә селелері бойынша білімінің кең еюі;

- студенттің педагогикалық тапсырмаларды шешуге шығ армашылық дағ дының қ алыптасуы, мектеп сараманындағ ы жә не ө зінің жұ мыс қ орытындыларын бағ алау қ абілеттігі;

- студенттің теориялық білімдерін практикада қ олдана алуы, алдың ғ ы педагогикалық тә жірибені талдау, педагогикалық практикадағ ы жеке тә жірибесі педагогикалық процестегі заң дылық тары мен негіздері орын алып отырады.

Курстық жұ мыс психологиялық -педагогикалық жә не ә дістемелік мә селелер бойынша білімді жү йелеуге, қ орытындылауғ а, кең ейтуге кө мектеседі.

Курстық жұ мысқ а қ ойылатын талаптар:

1. Тақ ырыптың ө зектілігі, оның отандық жә не шетелдік ғ ылымның дамуына сә йкестігі.

2. Зерттеу проблемасы бойынша ғ ылыми, оқ у-ә дістемелік ә дебиеттерді жә не мерзімдік басылымдарды зерттеу жә не талдау.

3. Зерттеу мә селесінің тарихын, мұ ғ алімдердің озат тә жірибесін жә не ө зінің жеке тә жірибесін есепке ала отырып, оның практикалық жағ дайын зерттеу жә не талдау.

4. Ө з бетімен зерттеуді жү ргізу: зерттеудің пә нін, мақ сатын, ә дістерін анық сипаттау, экспериментті сипаттау жә не талдау.

5. Жү ргізілген зерттеудің нә тижелерін қ орытындылау, қ орытындыларды жә не практикалық ұ сыныстарды негіздеу.

6. Безендіру мә дениеті (стандарт талаптарына сә йкестігі).

Курстық жұ мыстың кө лемі: компьютерде терілген 40-50 бет.

2. Курстық жұ мысты орындау қ исыны.

1 кезең – зерттеуге дайындық.

1.1. Зерттеу мә селесінің ә діснамалық негізін анқ ытау:

- зерттеу мә селесі бойынша ә дебиеттерді зерттеу негізінде тақ ырыпты алдын-ала таң дау;

- зерттеудің объектісін анық тау;

- зерттеудің пә нін анық тау.

1.2. Зерттеуді ұ йымдастыру жә не ө ткізуге дайындық:

- зерттеу тақ ырыбы бойынша ә дістемелік ә дебиеттерді, педагогикалық тә жірибені талдау жә не «Ә дістемелік ә дебиеттерге жә не педагогикалық тә жірибеге шолу» атты мә тін даярлау;

- тақ ырыпты нақ тылау;

- зерттеудің гипотезасын, мақ сат-міндеттерін белгілеу;

- зерттеу ә дістерін таң дау жә не зерттеу ө ткізетін базаны (мектеп, сынып, балабақ ша, топ жә не т.б.) анық тау.

2 кезең – тә жірибе жұ мысын даярлау жә не ө ткізу

2.1. Тә жірибе жұ мысын жоспарлау:

- экспериментальдық жә не бақ ылау топтарын анық тау;

- зерттелетін объектілерді бақ ылау ә дістері мен диагностикалық ә дістерді жә не оларды жазып алудың формасын белгілеу;

- зерттеу тақ ырыбы бойынша балалармен жұ мыс жасау жү йесін (сабақ тардың, тә рбиелік шаралардың жә не т.б. конспектілері) даярлау;

- зерттеу нә тижелерін талдау ә дістемесін жасау;

- тә жірибе жұ мысын ө ткізу ү шін таң далғ ан ә дістер мен тә сілдерід қ олдану мү мкіндігі мен диагностикалық ә дістемелерді нақ тылау мақ сатында тә рбиеші, мұ ғ алім, оқ ушылардан кең ес алу.

2.2. Тә жірибе жұ мысын ө ткізу:

- анық таушы экспериментті ө ткізу;

- анық таушы эксперименттің нә тижесін талдау негізінде гипотезаны тексеруге жә не тә жірибе жұ мысының міндеттерін жү зеге асыруғ а бағ ытталғ ан балалармен жұ мыс жү йесін (сабақ тар, тә рбиелік шаралар, жеке жұ мыс жә не т.б.) ө ткізу;

- қ алыптастырушы эксперименттің ө туін талдау, гипотезаны жә не тә жірибе жұ мысын нақ тылау, мү мкін болатын жағ ымды жә не жағ ымсыз нә тижелерін анық тау арқ ылы тә жірибе жұ мысын бейнелеу, оның тиімділігінің психологиялық -педагогикалық шарттарын анық тау жә не жағ ымсыз қ ұ былыстарды жою;

- жасалғ ан қ орытындылар негізінде ғ ылыми гипотезаны негіздеу, зерттеу міндеттерінің орындалуын тексеру, олардың жү зеге асырылуын қ амтамасыз ететін психологиялық -педагогикалық шарттарын анық тау мақ сатында қ алыптастырушы экспериментті қ айта ө ткізу;

- қ орытынды бақ ылау эксперименті, талдау, қ орытындылар, ұ сыныстар.

3 кезең – курстық жұ мысты безендіру

3.1. Курстық жұ мысты жазуды аяқ тау:

- дайындалғ ан мә тіндерді тарауларғ а біріктіру, орналастыру;

- нә тижелерді, қ орытынды жазу;

- қ орытынды қ ұ растыру;

- кіріспе жазу.

3.2. Ә дебиеттер тізімін жазу.

3.3. Иллюстрациялар тізімін жасау.

3.4. Қ осымшаларды орналастыру.

3.5. Мазмұ нын қ ұ ру.

3.6. Титулдық бетін безендіру.

Дә ріс 23. Курстық жұ мысты орындау ә дістемесі.

1. Зерттеуге дайындық кезең ін ө ткізу.
2. Библиографиялық ізденіс

1. 1 кезең – зерттеуге дайындық.

Курстық жұ мыстың тақ ырыбын таң дау.

Курстық жұ мыстың тақ ырыбын таң дамас бұ рын зерттеудің «объектілі саласын», «объектісін», «пә нін» анық тау қ ажет, себебі ә рбір тақ ырып белгілі бір жү йе аймағ ында орналасады.

Педагогикалық зерттеудің объектілі саласы – зерттеу объектісі орналасқ ан ғ ылым мен практиканың аймағ ы, саласы. «Бастауышта оқ ыту педагогикасы жә не ә дістемесі» мамандығ ы бойынша оқ итын студенттердің объектілі саласы – «бастауыш мектеп педагогикасы», «кіщі мектеп жасындағ ы балалардың ерекшеліктері», «математиканы бастауышта оқ ыту ә дістемесі» жә не т.б. болып табылса, «Педагогика жә не психология» мамандығ ы бойынша объектілі сала – бұ л «жалпы білім беретін мектеп педагогикасы», «пә ндерді оқ ыту ә дістемесі», «мектеп оқ ушыларының психологиясы» болып табылады.

Зерттеу объектісі – объектілі саланың ірі, дербес бө лігі. Онда зерттеудің пә ні орналасқ ан. Мысалы, егер объектілі сала – кіші мектеп жасындағ ы балаларды экологиялық тә рбиелеу ә дістемесі болса, объект бұ нда экологиялық тә рбие берудің ә дістері, формалары, басқ а тә рбие тү рлерімен байланысы, тә рбиелеу ерекшеліктері болып табылады.

Зерттеу пә ні – объектінің бақ ылау бө лігі. Егер объект «Балаларғ а экологиялық тә рбие беру ә дістері» болса, онда зерттеу ретінде кез-келген ә дісті алуғ а болады. Мысалы, зерттеу пә ні ретінде «Экскурсия экологиялық тә рбие берудің ә дісі ретінде» деп анық талады.

Зерттеу пә ні аясында алдын-ала тақ ырып белгіленеді. Тақ ырып – «Бастауыш мектепте экологиялық тә рбие берудің негізгі ә дісі - экскурсия».

Осылайша, объектілі саласы, объекті, пә н арасындағ ы қ атынас – жоғ арыдан тө менге қ арай бағ ының қ ылық ты белгілейді. Басқ аша айтқ анда, объект объектілі саладан тарлау, пә н объектіден тарлау.

2. Библиографиялық ізденіс

Кез-келген студентте кітапханада жұ мыстану қ ажеттілігіне пайда болады. Ең алдымен ө зің іздің ү йдегі шағ ын кітапханаң ызғ а шолу жасаң ыз. Журналдар мен газеттерден зерттеу тақ ырыбы бойынша ө зің ізге қ ажетті мақ аланы кезіктіруің ізде мү мкін. Содан кейін ө зің іздің оқ итын оқ у орындағ ы кітапхана қ орына жү гініп, кейін оқ ырмандар кітапханасына баруың ызғ а болады. Қ ажетті ә дебиеттерді іздеу – ұ зақ қ а созылатын ең бек. Оның мә ні ерекше, себебі жарияланғ ан материалдардың толық тығ ына сіздің курстық жұ мысың ыздың сапасы тә уелді.

Негізінде анқ ытамалық -библиографиялық бө лімде жұ мыстанудың арнайы уақ ытын белгілеп, белгілі бір сағ аттарда барғ ан жө н. Ең алдымен, педагогикалық жә не психологиялық сө здіктерге, педагогикалық жә не психологиялық энциклопедияларғ а назар аудару керектігін ұ мытпаң ыз. Себебі педагогикалық энциклопедияларда мә селе бойынша қ ысқ аша мә ліметпен бірге сол мә селе жайында жарияланғ ан негізгі ең бектердің тізімі де қ осымша беріледі. Содан кейін зерттеу ә дістемесі бойынша кітапхана каталогында жұ мыстануғ а болады.

Каталогтар – бұ л брошюра немесе карточка тү рінде жазылғ ан, кітапхана қ орында жинақ талғ ан кітаптар тізімі. Каталогтардың 4 тү рі белгілі: алфавиттік, пә ндік, жү йелі жә не жаң а басылымдар.

Егер сіз кітаптың атауын жә не авторын білсең із, онда алфавиттік каталогқ а барасыз. Пә ндә к каталогта кітаптар белгілі бір пә нге арналғ ан бө лімшелерге жинақ талады. Бұ л бө лімшелердің ө здері алфавит бойынша орналасқ ан, ал бө лімше ішіндегі кітаптар да алфавиттік реттелген. Жйелі каталогта кітаптар бө лімшелерге ажыратылғ ан, бұ нда тек алфавиттік ретпен емес, пә ндік жү йе бойынша орналасады. Жаң а тү скен кітаптар каталогы – соң ғ ы жарты жылда келіп тү скен жаң а басылымдардың жү йелі каталогы. Каталогтан алынғ ан ә дебиеттер мә ліметі жеке карточкаларғ а анық жә не дұ рыс толтырылып (кітапханадан алу ү шін шифрмен бірге жазылып алынады) жазылады. Мысалы, Бахишева С.М. Гимназияны басқ ару, -Алматы, 2004.-200 б.

Одан ә рі карточкалар алфавит бойынша жү йелеп, ә дебиеттер тізімі жазылады. Таң далғ ан тақ ырыпқ а еніп, оны таң далғ ан ә дебиеттер кө мегімен ашу ү шін берілген ә дебиеттерді оқ у мен жазудың жалпы ережелерін сақ тай отырып, оларғ а шолу жасау қ ажет.

Курстық жұ мыс сипаттаушы-жалпылаушы сптақ а ие болғ андық тан, ә дебиеттерді талдауда тек қ ажеттілері мен маң ыздыларын алғ ан жө н. Сондық тан курстық жұ мысқ а тапқ ан материалдың барлығ ы енгізу қ ажет емес. Ә дебиеттерді шолудың ө зі саралау тұ рғ ысын қ ажет етеді. Олардың бір бө лігінде ө те маң ызды материал болуы мү мкін, сондық тан оны мұ қ ият ө ң деп, конспектілеп алғ ан дұ рыс. Басқ а ә дебиетте тақ ырыптың тек кейбір жақ тары ашылғ ан болса, онда оны конспектілеудің қ ажеті жоқ, ү шіншісі таң далғ ан тақ ырыпқ а байланысты болмауы мү мкін, сондық тан ө ң деуді талап етпейді. Ф.Бэконның айтуынша, тек дә мін қ арайтын кітаптар болады, ал кейбір кітаптарды тұ тастай жұ тып қ оюғ а болады, тек аз ғ ана кітаптарды шайнап, қ орыту керек.

Ә дебиеттерді зерттеудің міндеті – тү рлі авторлардың белгілі бір мә селені қ об жә не шешу сипатын, олардың қ орытындылары мен жалпылауларының аргументтігін бақ ылау, оларды талдай отырып, алынғ ан материал негізінде ө зіндік ұ ғ ына отырып, сол мә селенің қ азіргі кү йін анық тау мақ сатында алынғ ан материалды жү йелеу. Алынғ ан материалды ө ң деу міндетті тү рде оқ ылғ ан материал мен ө зің нің ескертулерің ді жазыр отыру керек. Жазу формасы – конспект, суырма, негізгі қ ағ идалар, тезистер, идеялар, ә дістемелер картотекасы. Бұ л кейінірек алынғ ан ақ паратты жіктеуді, жү йелеуді жең ілдетеді.

Жазбаларды жеке қ ағ аздарғ а немесе дә птер бетінің бір жағ ына жазғ ан дұ рыс. Жазба формалары автордың идеяларын еркін баяндау немесе цитата тү рінде жазылады. Цитата тырнақ ша алынып, цитата алынғ ан кітаптың беті кө рсетіледі. Материалды еркін баяндау жағ дайында да жү йелі тү рде конспектіленетін кітап немесе мақ алалардың бетін кө рсетіп отыру қ ажет. Жазбалар – бұ л материалды жинақ таудың, алғ ашқ ы ө ң деудің ең тиімді тә сілі, ақ ыл-ой ең бегін ұ йымдастырудың міндетті формасы. Тақ ырыпты нақ ытлағ ан соң гипотезаны (блолжамды) ө ң деуге кірісің із.

Гипотеза дегеніміз не? Гипотеза (грек сө зі «гипотезис» - негіз, болжам) – қ ұ былыстар арасындағ ы заң ды байланыстар жайында болжамдық ой. Гипотеза тү рлері: жұ мыс жә не ғ ылыми (немесе шынайы). Жұ мыс гипотезасы – қ олда бар материалды жү йелеу ү шіе жасалатын уақ ытша болжам. Ғ ылыми (шынайы) гипотеза – кө п материал жинақ талғ ан шақ та, шешім «жобасын» ұ сыну мү мкіндігі болағ н шақ та, ғ ылыми теорияғ а айналдыру, а болатын қ ағ идаларды ұ сынатындай шақ та жасалатын болжам. Осылайша, жұ мыс гипотезасы зерттеудің басында жасалса, ғ ылыми гипотеза жұ мыс барысында жұ мыс гипотезасын ө згертуден туындайды. Гипотезадан зерттеудің мақ сат-міндеттері шығ ады.

Дә ріс 24. Курстық жұ мысты орындау ә дістемесі.

1. Зерттелген материалды баяндау.
2. Зерттеу ә дістері жә не оларды таң дап алу.