Главная страница Случайная страница
КАТЕГОРИИ:
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Кесте. Іргелі және қолданбалы зерттеудің өлшемдік белгілері
|
|
| № р/с | Іргелі зерттеулер | Қ олданбалы зерттеулер мен жасалымдар |
| Кө кейкестілігі жоғ ары зерттеулер Мә селені зерделеуге қ ажеттілік жоғ ары дең гейде болып тұ р. Мә селені шешу практиканың кө птеген жақ тарына оң ә серін тигізуі мү мкін. Тақ ырып ғ ылымда мү лдем зерделенбеген немесе ө те аз зерделенген. Бұ л сұ рақ бойынша жеке жарияланымдар ғ ана бар. Сұ рақ тың теориясын жасау педагогикадағ ы ұ станымдық мә селелер туралы тү сінігімізді тү бегейлі ө згертуі, қ олданбалы зерттеулердің жаң а бағ ыттарына жол ашуы ық тимал. | Кө кейкестілігі жоғ ары зерттеулер Жасалымды жасауғ а қ ажеттілік ө те жоғ ары дә режеде. Қ ажет тақ ырыпта немесе тә рбие жұ мысында оқ улық тар, ә дістемелік қ ұ ралдар жоқ. Мұ ғ алімдер, оқ ушылар жә не басқ алар осы ә дістемеге мұ қ таж. | |
| Кө кейкесті зерттеулер Мә селені шешудің практикалық қ ажеттігі анық. Мә селені шешу практиканы жетілідіруге оң ә серін тигізеді. Тақ ырып ғ ылымда аз зерттелген. Тақ ырыпты зерделеу бірқ атар теориялық мә селелер туралы біздің тү сінігімізді толық тыруы мү мкін. Қ олданбалы зерттеулер ү шін жол ашылады. | Кө кейкесті жасалымдар Жасалым аса қ ажет. Қ олда бар бағ дарламалар, оқ улық тар, қ ұ ралдар мә селені толық қ анағ аттанарлық дең гейде шешуді, оқ ушылардың білім сапасы мен тә рбиелік дең гейін жақ сартуды қ амтамасыз ете алмай отыр. Бұ л жасалымдарғ а мұ ғ алімдер, оқ ушылар мұ қ таж. | |
| Кө кейкесті емес зерттеулер Тақ ырыпты зерделеудің қ ажеті шамалы. Мә селе жалпы алғ анда қ анағ аттанарлық дең гейде зерттелген. Дегенмен кейбір сұ рақ тар ә лі ө з шешімін толық тапқ ан жоқ. Тақ ырып жеткілікті зерделенген, кө птеген ең бектер жарияланғ ан, тақ ырыпты зерттеу кейбір теориялық сұ рақ тарды нақ тылау мү мкін. | Кө кейкестілігі нашар жасалымдар Жасалымғ а қ ажеттілік кө п емес. Практикада бұ л мә селе қ анағ аттанарлық дең гейде шешілген. Кейбір жеке сұ рақ тар жетілдіруді қ ажет етеді. | |
| Кө кейкесті емес зерттеулер Қ азіргі уақ ытта мұ ндай зерттеудің қ ажеті жоқ. Практика ү шін бұ л мә селе мә нді емес. Бұ л мә селенің қ анағ аттанарлық дең гейде шешілгенін кө рсететін қ олданбалы жұ мыстар бар. Тақ ырыпты зерделеу теорияда ештең е ө згертпейді. Алынғ ан мә ліметтер қ азіргі тү сініктерді қ айталайды, ешқ андай толық тырулар мен нақ тылаулар жоқ. | Кө кейкесті емес жасалым Мә селе оң шешілген. Практикада қ олданылып жү рген оқ улық тар, қ ұ ралдар оқ ушылардың білім сапасы мен тә рбиелілігін қ ажетті дең гейде қ амтамасыз ете алады. Қ азіргі жағ дайда жаң а ә дістемелер жасау тиімсіз [2, 161-162]. |
Ізденуші, ә уелі ө з зерттеуінің типін анық тап алғ аны, сонан кейін зерттеудің кө кейкестілігін анық тау ә дістерін оқ ып ү йренгені жә не ө з зерттеу жұ мысын сараптауда бұ л ә дістерді пайдаланғ аны дұ рыс. Зерттеу кө кейкестілігін анық тау ә дістері – қ азіргі немесе жақ ын болашақ та мә селені шешудің қ ажеттігі мен мү мкіндігін анық тайтын тә сілдер.
Эксперттік ә діс келесі тә сілдерден тұ рады: авторлар ө з сұ раныстарын зерттеуді жү ргізудің қ ажеттілігінің негіздемесімен бірге тапсырады. Сұ раныста тақ ырыптың аты, оның мақ саты, міндеттері, алынуғ а тиісті тұ жырымдардың жобасы кө рсетіледі. Негіздеменің басты элементіне осы тақ ырып бойынша осығ ан дейін жү ргізілген зерттеулер туралы жарияланғ ан ең бектерге жасалынғ ан қ ысқ аша талдау жатады. Эксперттер авторлардың сұ раныстарын зерделейді жә не болашақ та зерттелетін тақ ырыптарды іріктейді. Бұ л ретте олар ғ алымдардың осы тақ ырып бойынша бар ә дебиеттермен танысқ андығ ын, зерттеудің тү пкі нә тижесінің нақ тылығ ын, нә тиженің танымал нә тижеден айырмашылығ ын тү сініп білетіндігін есепке алады. Демек, екі фасетке бө ліп қ арастырады, яғ ни ғ ылымда тақ ырыптың зерделену дә режесі; тақ ырыптың теориялық маң ыздылығ ы. Қ олданбалы зерттеуге қ арағ анда іргелі зерттеуде болжау аса маң ызды емес.
Қ олданбалы зерттеулер мен жасалымдардың кө кейкестілігін анық тау ү шін алдымен тақ ырыпты зерттеуге практикалық қ ажеттілік, мұ ғ алімдердің, оқ ушылардың нормативтік материалдарғ а мұ қ таждығ ы, ұ қ сас жасалымдардың болуы немесе жоқ тығ ы, зерттеу нә тижесін практикағ а енгізуден алынатын ә леуметтік немесе экономикалық тиімділік, ғ ылымдағ ы осы сұ рақ тың шешілу дә режесі есепке алынады. Педагогиканың саласы мен зерттеу типіне байланысты кө кейкесті тақ ырыптардың белгілері кө рініс табатын негізгі тү пнұ сқ а жасалып, эксперттік бағ алуларды салыстыру арқ ылы зерттеудің ө зектілігі анық талады [2, 164].
Зерттеу тақ ырыбының ө зектілігінің ө лшемдері мен ө зектілігін анық тау ә дістері арқ ылы ү йреніп, ізденушінің ө зектілік ө лшемі диссертацияғ а қ атысы жағ ынан екі қ ырынан, яғ ни зерттеу тақ ырыбын ойластыру мен жұ мыс барысында алынғ ан нә тижені сипаттау кезінде қ арастырылатынын білуі тиіс. Ізденуші ү шін ең маң ыздысы – оның ө зіне дейін мұ ндай жұ мыстардың орындалғ анын білуі.
Соң ғ ы уақ ытта зерттеудің кө кейкестілігі оның жаң алығ ымен, кешенділігімен, практикалық маң ыздылығ ымен тығ ыз байланыста қ арастырылады жә не ө зектілік зерттеудің педагогика ғ ылымдары объектілерінің даму заң дылық тары туралы жаң а білімдер алуғ а, ұ станымдық тұ рғ ыдан жаң а дидактиканы, ә дістемені жә не технологияны жасауғ а қ ажет теориялық ң егіздерді анық тауғ а бағ ытталғ андық тан, жақ ын жә не алыс шетелдерде, республика кө леміндегі ұ қ сас зерттеулерден айырмашылығ ын кө рсетеді.
Қ азіргі заманғ ы диссертациялық зерттеудің сапасын бағ алау мә селелерімен айналысатын ғ алымдар зерттеу мә селесінің ө зектілігін айқ ындау тә сілдері туралы білімдер жиынтығ ына сү йене отырып, зерттеу мә селесінің ө зектілігін бағ алау матрицасын жасады жә не зерттеу мә селесінің кө кейкестілігін бағ алау ө лшемдері мен параметрлерін негіздеді (3-кестені қ араң ыз).