Сурет 1. Зерттеу тақырыбының көкейкестілігін негіздеудің логикалық тізбесі

Сонымен, зерттеу тақ ырыбының кө кейкестілігі қ ұ рамында ө зектендірудің келесі ә рекеттері кө рініс табады: объективті дү ниенің жү йесі ретіндегі зерттеу нысанасын бө ліп кө рсету; сә йкессіздіктерді, қ арама-қ айшылық тарды, мә селелерді айқ ындау; зерттеу тақ ырыбын нақ тылау, зерттеу кө кейкестілігін анық тау. Мысал ретінде бірнеше кандидаттық диссертациялардың авторефератындағ ы зерттеудің кө кейкестілігі бө лімінің мә тіндерін келтіреміз.

Жаң ашылдық жағ ынан критерийлер бұ рын ғ ылым мен практикада қ олданылмағ ан жаң а теориялық жайлар мен практикалық ұ сыныстардан тұ рады.

Жаң ашылдық ты суреттеу ү шін тө мендегідей сипаттамаларды қ олдануды ұ сынамыз. Тү рлері жағ ынан оны теориылық (тұ жырымдама, болжам, терминология т.б.) жә не практикалық (ереже, ұ сыныс, қ ұ ралдар, талап, ә дістемелік жү йе т.б.) деп бө луге болады. Жұ мыс тү рімен зерттеу саласына байланысты 1-ші орынғ а оның теориялық немесе практикалық жаң алығ ы қ ойылады.

Жаң ашылдық дең гейі – алғ ан білімдерінің орнын, оның сабақ тастығ ын сипаттайды. Ол нақ тылау, толық тыру, жаң ару дең гейлерінің кө мегімен бағ аланады.

Нақ тылау дең гейі – алынғ ан нә тиже белгіліні дә лелдейді, оқ ыту мен тә рбие, оқ ыту ә дістері, педагогика тарихы, мектеп ісін жү ргізуге қ атысты кейбір теориялық немесе практикалық жағ дайларды нақ тылайды. Мысалы: Білімді тексеру жү йесі тү рде ө туі керек. Материалдың кө леміне байланысты саны анық талады.

Толық тыру дең гейі – алынғ ан нә тиже бұ рыннан белгілі теориялық жә не практикалық жағ дайларды кең ейтіп, белгілі емес жаң а элементтерді қ амтиды. Жалпы, жаң ашылдық ештең ені ө згертпейді, оны толық тырады. Мысалы, ғ ылымилық принципін дидактикада 50 – жылдары М.Н.Скаткин тұ жырымдағ ан ол тө мендегідей жағ дайларды қ амтиғ ан: оқ ушыларғ а берілген мә ліметтердің ғ ылыми растығ ы, суреттеп отырғ ан қ ұ былыстардың мә нінің ашылуына, оқ ушыларды маң ызды деген материалистік теориялармен таныстыру, дү ниені танып-білу туралы оқ ушылардың дұ рыс кө зқ арастарын қ алыптастыру, абсалюттік жә не салыстырмалы ақ иқ ат жө нініде, ғ ылыми таным ә дістерімен танысу.

80- жылдары Л.Я. Зорина жү ргізілген зерттеулерді негізге ала отыра бұ л принципті бұ рыннан белгілі емес ү ш жаң а қ ағ идамен толық тырды: білімнің заманауи ғ ылым дең гейіне сә йкестігі; ғ ылыми таным ә дістері жө нініде оқ ушылардың дұ рыс кө зқ арастарын қ алыптастыру, таным процессінің басты заң дылық тарын ашу; Жаң ару дең гейі теорияда бұ рын болмағ ан оқ ыту мен тә рбиелеу саласындағ ы амал-тә сілдер, жаң а идеялармен сипатталады. Аталамыш саладағ ы белгілі ұ ғ ымдардан тү бегейлі ерекшеленіп тұ ратын жаң а кө зқ арас ұ сынылады.

Теориялық мә нділік критерия зерттеу жұ мыстары нә тижелерінің қ ұ ндылық жағ ын, оқ ыту мен тә рбиелеу саласындағ ы теориялық ұ ғ ымдар, идеялар, кө зқ арас, тұ жырымдамаларғ а ә серін кө рсетеді, педагогика ғ ылымының дамуына қ осқ ан ү лесін анық тайды.

Ө зектілік критеринен айырмашылығ ы зерттеу жұ мыстарының дайын ө німін сипаттайды, ө зектілікпен сә йкес келмеуі мү мкін.

Дә режесі мен ауқ ымдылығ ы бойынша теорияғ а ә сер етуі жағ ынан теориялық мә нділіктің бірнеше дең гейі бар: жалпы педагогикалық, салалық, жалпығ а бірдей жағ дай, жекелей мә селелі.Аталғ ан дең гейлер шартты олардың арасындағ ы шек қ озғ алмалы, дегенмен, кө пшілік жағ дайда оларды анық тауғ а болады.

Зерттеу жұ мыстарының теориялық мә нділігі оның жаң ашылдығ ымен, теориялық кү йінің қ алыптасу дә режесімен, яғ ни тұ жырымдамалық пен қ ортындылардың дә лелділігімен, қ олданбалы тақ ырыптармен жұ мыс жасау ү шін зерттеу нә тижелерінің ө зектілігімен тығ ыз байланысты. Фундаменттік зертеулерде тұ жырымдамалық автордың теориялық ұ станымын бейнелейді. Тұ жырымдамасыз зерттеулер тү рлі идеяларды дә йексіз пайдаланатын эклектик сипат алып, теориялық жағ ынан дә лелсіз болып қ алады.

Жаң ашылдық ты бейнелейтін ғ ылыми педагогикалық зерттеулер нә тижелерінің теориялық мә нділік пен кө п жұ мыстарда толық сә йкес келетінін айта кету керек. Оғ ан мысал ретінде Т.С. Базарованың докторлық диссертациясы дә лел.

Зерттеу жұ мыстарының ғ ылыми жаң алығ ында:

· жоғ ары оқ у орындарында (философиялық, ә леуметі мә дени, білім) ә леуметтік қ ызметтеркердің кә сіби даярлық процесінің мә ні мен маң ызын қ ұ райтын жағ дайлар жиынтығ ы анық талады;

· білім берудің барлық қ ұ рамдас бө ліктері арасындағ ы қ арама-қ айшлық тың орны талданып, ашылады;

· жоғ ары оқ у орындарында кә сіби даярлық жү йесі жә не зерттеу жұ мыстарының ә дістемелік жинақ тары ретінде салалық кө зқ арас қ алыптасады;

· полиэтникалық сала ерешеліктерінен тұ ратын кә сіби шеберлікті қ алыптастыратын болашақ тағ ы ә леуметтік қ ызеткердің жеке басының субъектілік мә ні артып, ө зектілік идеясы алғ а қ ойылады;

· полиэтникалық салада кә сіби шеберліктің (арнайы, ә леуметтік, жеке басылық) компонентерінің жинақ тығ ын кө рсететін кә сіптік іс-ә рекеттерді жү зеге асыратын ә леуметтік қ ызметкердің авторлық ү лгісі жасалады.

Зерттеу нә тижелерінің теориялық маң ызында:

· полиэтникалық саладағ ы (кө зқ арастар, ұ станымдар, шарттар мен ә дістер) кә сіби іс-ә рекеті жү зеге асыратын майталман ә леуметтік қ ызметкер даярлаудың теориясы- ә дістемелік негіздері анық талады;

· аймақ тық жоғ ары білім беру жағ дайларында кә сіби даярлық жү йесін дамытудың алғ ы шартарын айқ ындайтын регионалдық кө зқ арас ұ ғ ымы қ алыптасады;

· полиэтникалық салада кә сіби іс-ә рекеттерді жү зеге асыратын ә леуметтік қ ызметкердің ү лгісі жасалады;

· ә леуметтік қ ызметкердің жеке басының жү йелік сипаттамасы ретінде «ә леуметтік творчество» ұ ғ ымы қ алыптасады;

· жеке басы ә рекетінің феномені ретінде ә леуметтік қ ызметкердің кә сіби шеберлігінің сипатамасы мен қ ұ рылымы жасалады;

· болашақ маманның ә леуметтік креативтілігінің даму процесінде ә леуметтік-педагогикалық жағ дайлар кешенін қ олдану логикасы мен мазмұ нының негізі қ аланады.