Дәріс 15. Тамақ өнімдерін өлшеуге арналған жабдықтар.

Дә ріс жоспары

1. Таразылардың жіктелуі.

2. Электронды таразылар.

3. Бақ ылау-кассалық машиналар.

Тамақ тану саласында кө п тарағ ан жабдық тардың бірі - таразылар. Кез-келген кә сіпорындарында таразының кө птеген тү рі кездеседі. Ө ндірісті ұ йымдастыру кезінде шикізаттардың жалпы шығ ынын ғ ана емес олардың жылдам ө лшемденуі қ ажет.

Тамақ тану орындарында шикізаттарды ө лшеу ү шін ө лшеу шектері грамнан бірнеше таразылар пайдаланылады. Таразылар деп заттардың салмағ ын анық тауғ а арналғ ан ө лшеу қ ұ ралдарын айтады. Таразылар келесі белгілеріне байланысты тө мендегідей жіктелінеді:

- тең естіру тә сіліне қ арай (иінді, электромеханикалық серіппелі);

- орналастыруына қ арай (стол ү стіне орнатылатын, жылжымалы, тұ рақ ты);

- кө рсеткіш қ ұ рылғ ысының тұ ріне қ арай (ө лшегіш касса, циферблатты, қ алтқ ы тасты, шкалалы);

- ең жоғ ары салмақ ө лшеу дә режесіне қ арай (тұ рмыста қ олдануғ а арналғ ан таразылар, дү кенге арналғ ан, автокө лік ө лшеуге арналғ ан, вакуумдапрды ө лшеуге арналғ ан).

Электронды таразылар алдын-ала орап қ ойылғ ан немесе жеке дара сатылатын алық тү лік заттарын ө лшеуге арналады. Мұ ндай таразымен затты ө лшеудің барысында сол заттың белгіленген 1 кг бағ асына сә йкестендіріп қ ұ ны кө рсетіледі. Бұ л таразының циферблаттық таблосында заттың ө лшенген салмағ ы бағ асы кө рініп, таразыдағ ы мә ліметтер шегіне жазылады.

Таразыларғ а қ ойылатын талаптар:

- Дә лдеп ө лшеу жә не заттың ө лшенген салмағ ын нақ ты кө рсету.

- Таразылардың сезгіштігі.

- Ө лшенген заттың салмағ ын тұ рақ ты кө рсетуі.

- Заттың салмағ ының тез арада ө лшенуі.

- Заттың салмағ ына байланысты сә йкес келуі.

- Таразылардың тө зімділігі.

- Таразылардың материалдарының бейтараптығ ы.

- Таразыларды ың ғ айлылық пен кү ту.

- Бұ л талаптар стандарт-метрологиялық қ ұ жаттарында сақ талып, орындалуы тиіс.

Санау операцияларымен бірге шек басып беруге арналғ ан санап қ осу қ ұ рылғ ыны бақ алау кассалық машина дейді. Олар электромеханикалық жә не электрондық тү рде жасалады. Машинаның моделі 4 сандық индекспен белгіленеді. Бірінші сан қ осу санауыштардың саны, екінші сан кассадан ө тетін жинақ талғ ан ақ шаларғ а арналғ ан клавищтердің қ атарының сандары, ү шінші сан, алынатын клавищтердің саны, тө ртінші сан шиферлеуге арналғ ан клавищтер саны Функциональдық ерекшеліктеріне байланысты мұ ндай машиналар ү ш топқ а бө лінеді:

1-ші топқ а шек жә не бақ ылау лентаны басатын машиналар кіреді.

2-ші топқ а бланк пен бақ ылау лентаны басатын машина кіреді

3-ші топқ а бланк, шек жә не бақ ылау лентаны басатын машиналар кіреді.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Таразылардың тағ айындалуы?

2. Таразылар қ алай жіктеледі?

3. Электронды таразылар не ү шін қ ажет?

4. Таразыларғ а қ андай талаптар қ олданылады?

5. Бақ ылау-кассалық машиналар қ алай жіктеледі?

Ұ сынылатын ә дебиет:

4.1.1. Пелеев А.И. «Технологическое оборудование мясной промышленности». М.: Пищевая промышленность, 1971.

4.1.2. Ш. Тілегенов, Кү зембаев, Н. Ө серов «Тамақ тану кә сіпорынының жабдық тары» Ы. Алтынсарин атындағ ы Қ азақ тың білім академиясының Республикалық баспа кабинеті, 1999 ж., 253 бет.

4.1.3. Қ. Кү зембаев, Ш.Тілегенов., Еркебаев М. Нан зауыттары мен наубайханалардың технологиялық жабдық тары. /оқ улық / - Алматы. Ы.Алтынсарин атындағ ы қ азақ білім академиясының Республикалық баспа кабинеті, 1999 ж., 217 б. (61-76 беттер)