Ші сурет.В-лимфоциттердің антигенге тәуелді дифференциялануы үрдісі кезіндегі клонды-сұрыптау теориясы

Иммундық арнайылық феноменіне қ атысты гипотездік қ ұ рылымдар инструктивтік теорияларда кө рсетілген.

Инструктивтік теориясы бойынша арнайы иммундық серпілістер қ алыптасуында антигендер бастапқ ы орын алады, яғ ни антиген антиденедетү зілуінде матрица болып табылады.Осы екі теорияғ а сә йкес барлық иммуноглобулиндерде бірдей аминқ ышқ ылды қ алдық тарының тізбектері бар, яғ ни ағ зада барлық антиденелер бастамасы бірдей. Антиденелер ә ртү рлі антигендермен жанасқ ан кезде, антиген молекуласының пішініне сә йкестеніп ү шіншілік қ ұ рылымы ө згереді.Қ азіргі уақ ытта бұ л теориялар тек қ ана тарихи мағ лұ мат болып қ алды.Молекулалық биология жә не биохимияның мә ліметтеріне қ арама-қ ө арсы келеді, яғ ни нә руыздардың арнайылығ ы хромосомада орналасқ ан ДНК нуклеотидтерінің тізбектерінде қ адағ алануымен, ал молекуласының ү шіншілік қ ұ рылымы оның біріншілік қ ұ рылымымен анық талатындығ ына жә не де сыртқ ы орта факторлардың ә серінен қ ызметін жоғ алтпай, еркін ө згермеуімен негізделген.

Т-лимфоциттер.Бұ л жасушалардың осылай аталуы олардың соң ғ ы дамуы мен клон қ алыптасуының негізгі кезең дері тимуста ө теді.Иммундық жү йенің ең кө п жасушалар популяциясы, қ андағ ы жә не лимфа тү йіндеріндегі барлық лимфоциттердің 80%қ ұ рап, ағ заның барлық тіндерінде кездеседі.Бұ л жасуша тү рі жасушалық жауаптың негізгі қ атысушысы.

Бө тенекті жасушаны тану Т-лимфоциттер бетінде орналасқ ан Т-жасушалық рецепторлар (ТЖР) арқ ылы жү зеге асады.Т-лимфоциттер бос антигенді емес, ағ заның жасушалар бетінде орналасқ ан арнайы молекулалар – негізгі гистосә йкестік комплекс молекулаларымен (МНС –ағ ыл.Major Histocompatibility Complex) байланысқ ан «ө згерген ө зінікін» - антигеннің фрагментін таниды.МНС молекуласы «ө зінің»эталоны болып саналады, ал эталоннан ауытқ ығ анның бә рің Т-лимфоцит рецепторлары таниды.Тану нә тижесінде Т-жасушалар белсенденіп эффекторлары (киллер) жә не реттеуші (екі тү рі хелпер-Тх1, Тх2 жә не супрессор) жасушаларғ а дифференцияланады.

В-лимфоциттер – лимфоциттер популяциясының екінші негізгі бө лігін қ ұ райды.Бұ л жасушалардың негізгі эффекторлық қ ызметі-гуморалдық иммундық жауапты қ алыптастыру, яғ ни ағ зағ а енген антигенднрді байланыстырып, бейтараптайтын антиденелерді тү зеді.

В-лимфоциттердің пісіп-жетілуі сү йек кемігінде ө теді, оның бетінде антигендерге орналасқ ан иммуноглобулиндік рецепторлар тү зіледі.В-лимфоциттің антигенді танушы рецепторлары В-жасушщалық рецепторлар (ВЖР) деп белгіленеді.Оның негізгі ретінде,

В-лимфоциттердің плазмалық мембранасында орналасқ ан иммуноглобулин молекулаларыболып табылады (беткей иммуноглобулиндерді slg – surface Lg деп белгілейді).Бір В-лимфоцит бетінде 200-500 мың бірдей арнайылық тағ ы рецептор молекулалар бар.Т-лимфоциттерден айырмашылығ ы, В-лдимфоциттер бос антигенді тікелей таниды.В-лимфоциттердің антигенмен байланысу нә тижесінде антигенге тә уелді дифференциялануы екі бағ ытта жү реді: антиденетү зетін плазмалық жасушалар мен зерде В-жасушалардың тү зілуі.

Плазмалық жасушалар – антигенмен жанасқ аннан кейін жетілген В-жасушалардан тү зілетін, қ ысқ а ө мір сү ретін эффекторлы антиденетү зуші жасушалар.Плазмоциттердің сыртқ ы мембранасында антигендерге арналғ ан рецепторлар болмайды.Бұ л жасушалар В-лимфоциттердің дифференциялануының соң ғ ы пісіп-жетілу кезең і болып табылады.бір плазмалық жасушаның иммуноглобулинді тү зу қ арқ ындығ ы 1млн. Молекула/сағ. Жетеді.Белсенді антидене бө лу кезең і біткен соң, плазмоциттер тіршілігін жояды.

Табиғ и киллерлер немесе NK-жасушалары.Осы жасушалардың аталу себебі, (ағ ыл natural killer – табиғ и киллер)арнайы иммундық жауапқ а тә н, олар белгілді бір нысана жасушалармен алдын ала жанаспай жә не антигенге тә уелді дифференциялануының кезең ін ө тпей, оныыдыратады.