Тәрбиенің жасқа байланысты ерекшеліктері

Жатақ хана мең герушісіне ӛ з сұ қ баттасушыларының тә ртібін жас ерекшеліктеріне байланысты ескеру керек, олар екі жақ тан да пайда болуы мү мкін. Біріншіден, азамат секілді, ал екіншіден атқ арушы қ ызметші ретінде.

Осы позициялардың адам ӛ міріндегі сегіз мінез кезең дерін бӛ ліп қ арауғ а болады.

1-кезең (16 -22 жас). Осы уақ ытқ а ер жету, ӛ здігінен ӛ мір сү ру, ата-ана қ амқ орлығ ын алыстау келеді (оқ у, ә скер, жұ мыс, отау).

2-кезең (23-28 жас). Бұ л кезенде ӛ зін-ӛ зі табу, индивид ретінде қ алыптастыру, ӛ зін азамат ретінде қ алыртастыру жә не қ ұ қ ыктарымен міндеттерін білу (жоғ арғ ы оқ у орнын бітіру, отбасын кұ ру, жұ мысқ а тұ ру).

3-кезең (29 -32 жас). Алғ ашқ ы ӛ тпелі кезең болып табылады. Бұ л сатыда алғ ашқ ы ӛ мірге деген кӛ зқ арас ӛ згереді. Ӛ мірді қ айта бастау ойлары да келеді (жұ мыс жә не отбасы мә селесі, мамандық таң дағ андағ ы кӛ зқ арас, ӛ здік анализ жасау).

4-кезең (33 -39 жас). Бұ л кезең ге аса ү лкен белсенділік пен кӛ здеген мақ сатқ а жету тә н. Осы сә тті отбасы бақ ыты, ӛ з қ ызығ ын жоғ алтады, барлық кү ш жігер жұ мысқ а жіберіледі, ал жеткен жетістіктер аз болып кӛ рінеді. Одан да кӛ пке ың сап болады.

5-кезең (40-44 жас). Екінші ӛ тпелі кезең ретінде қ арастырылады, себебі ӛ мірдің зая кетіп жатқ аны туралы пікір қ алыптасады. Жастық тың жоғ алуы, денсаулық тың нашарлауы байқ алады. Қ айтадан кү мә н мен кӛ ң іл толмау басталады. Отбасы мен жұ мыста кү рделі мә селелер пайда болуы мү мкін.

6-кезең (45 -49 жас). Тепе-тең дік сезімінің қ алыптасуымен ерекшеленеді. Отбасына байланушылық пайда бола бастайды. Бірақ жеке тұ лғ аның дамуы ә лі біткен жоқ; барлық мақ саттарғ а жетпегендік мә селесі, балалардың болашағ ы.

7-кезең (50 -55 жас). Мансап шың ы, жоғ арғ ы кә сібилік кә мелеттік. Шығ армашылық белсенділіктің жаң а ағ ымы. Отбасы жә не балаларының жетістіктігіне деген қ ызығ ушылық.

8-кезең (55 жастан кейін). Мансапқ а деген қ ызығ ушылық тың жоғ алуы. Ӛ мір мә ні туралы сұ рақ тар. Ӛ ткенге бағ а беру. Отбасына, бала-шағ а, немере-шӛ бере, туысқ андарына деген қ ызығ ушылық. Табиғ атқ а кӛ ң іл бӛ лу. Адамның жұ мыс кезең дері оның жеке ӛ мірінен біршама ӛ згеше болуы мү мкін, бірақ жеке бір оқ иғ аларда кӛ п ұ қ састық тары бар. Олардың тү рлері:

1-кезең (20-25 жас). Мансап басы болып саналады.

2-кезең (25 -35 жас). Жаң а шеберлігімен жә не ү лкен жетістіктермен ӛ згешеленеді.

3-кезең (35 – 45 жас). Ең бегінің жетістіктігімен, мақ саттарының бағ алануы

4-кезең (45 -55 жас). Жоғ арғ ы шеберлік жә не мансаптың шың ы мен оның нә тижесі.

5-кезең (55 -60 жас). Кӛ п адамдар ү шін зейнеткерлікке дайындық кезең і болып табылады.

Ӛ мірінің алғ ашқ ы жартысында (45-ке дейін) адамдарда оқ уғ а деген талпыныс, қ ызық ты жұ мыс, отбасын қ ұ ру мақ саттары болады. Ӛ мірінің екінші жартысында адам кӛ біне «Мен кіммін?» деген сұ рақ қ а жауап іздейді.

В.Гюго айтқ андай «Қ ырық жас – жастық тың қ арттығ ы, ал елу – қ арттық тың

жастығ ы». Бұ дан екі кӛ рініс туындайды:

І. Солғ ын, кӛ п жағ дайда пассивті ӛ мір. Ең бектің тӛ мендеуі жә не ерте тыныштық.

2. Жаң а ӛ мір қ арқ ыны, екінші ә лемнің ашылуы, жұ мысқ а, ӛ мірге деген жаң а талпыныс.

Егер адам активті жұ мыс істесе, ӛ зінің қ оршағ ан ортасын жаң артып отырса, ӛ мірінің екінші жартысы ұ зақ қ а созылып жемісін берер еді. Бұ л жайында ӛ з кезінде Гете былай деген: «Адам қ артайғ анда жас кезіннен гӛ рі кӛ бірек жұ мыс істеу керек». Ӛ мірдің кейбір тұ стары ә сіресе адам жү йкесіне ә сер ететін жылдар бойы адам мінезін, сенімсіздігін, ашуланшақ тығ ын, мақ сатқ а деген талпынысын бұ зуы мү мкін. Осыдан алшақ болу ү шін рухани байлық қ а, жаң а идеяларғ а, романтикағ а, оптимистік кӛ зқ арасқ а, активті ӛ мірге белсене араласу керек. Кӛ п адамдар ү шін орта жас ӛ те жауапты кезең болып саналады. Ӛ мірдің одан ә рі қ алай жалғ асуы, олардың ӛ ткенінің қ алай бағ аланғ анында жә не келешекте қ андай тү йін жасағ анында болып табылады.

Ұ сынылатын ә дебиеттер тізімі:

Негізгі ә дебиеттер: [ 1, 2, 4, 5, 6, 8, 11, 12, 13]

Қ осымша ә дебиеттер: [2, 3, 8, 13, 15, 16, 20, 22, 25]

Дә ріс 15. Жетекшінің тұ лғ а мен ұ жымның қ алыптасуына ә сері