Гармоникалық тербелістердің жалпы сипаттамалары

Тербелістер – уақ ыт бойынша белгілі бір дә режеде қ айталанғ ыштығ ымен айқ ындалатын процестер немесе қ озғ алыстар. Қ айталатын процестердің физикалық табиғ атына қ арай тербелістер: механикалық, электромагниттік, электромеханикалық т.б. болып бө лінеді. ә ртү рлі тербелмелі қ ұ былыстар бірдей сипаттамалармен жә не тең деулермен сипатталады. Физикалық табиғ аты ә ртү рлі тербелістерді зерттеу бірың ғ ай ә дістермен жү зеге асырылады.

Тербелмелі жү йеге жасалатын ә сердің сипатына қ арай еркін (меншікті), еріксіз тербелістер, автотербелістер ажыратылады.

Еркін тербелістер деп қ озғ алысқ а келтірілгеннен кейін немесе орнық ты қ алпынан шығ арылғ аннан соң ө зімен ө зі қ алатын жү йеде ө тетін тербелістерді айтады (мысалы маятник тербелісі). Еріксіз тербелістер деп тербелмелі жү йе ә лсін-ә лсін ө згеріп отыратын сыртқ ы кү штің ә серіне кез болатын тербелістерді айтады (сап тү зеп келе жатқ ан адамдар ө ткендегі кө пірдің тербелісі). Автотербелістер де сыртқ ы кү штердің ә сер етуімен болады, алайда сыртқ ы ә серлерді жү йенің ө зі басқ арады (мысалы, бұ ралғ ан пружинаның энергиясы есебінен қ озғ алысқ а келетін сағ ат).

Гармоникалық тербелістер – тербелетін шама (мысалы маятниктің ауытқ уы) уақ ыт бойынша синус немесе косинус заң ына сә йкес ө згеретін тербелістер.

Гармоникалық тербеліс тең деуі

немесе , (1)

мұ ндағ ы А -тербеліс амплитудасы (ауытқ удың ең жоғ арғ ы мә ні), -дө ң гелектік (циклдік) жиілік, - уақ ыт мезетіндегі бастапқ ы фаза, - уақ ыт мезетіндегі тербеліс фазасы. Тербеліс фазасы ауытқ у шамасының берілген уақ ыт мезетіндегі мә нін анық тайды.

Гармоникалық тербеліс периоды Т – тербеліс фазасы -ге тең ө сімше қ абылдайтындай уақ ыт аралығ ы, яғ ни , осыдан

. (2)

Тербеліс жиілігі v – уақ ыт бірлігінде жасалатын толық тербеліс саны

. (3)

ХБЖ ө лшем бірлігі – Герц (Гц=с^-1).