Бақылау диктанты, жүргізу ерекшеліктері.

Бұ л диктанттың мақ саты – оқ ушылардың грамматика тақ ырыптарын қ андай

дə режеде мең гергенін жə не сауаттылық дең гейінің қ андай болғ анын анық тау. Бақ ылау диктантын жү ргізу ү шін мұ ғ алім кү ні бұ рын тапсырмалар беріп, жаттығ у жұ мыстарын жү ргізеді. Қ айталауғ а тиісті ережелерді кө рсетіп, ү йге ө з беттерінше даярлануғ а ү йге тапсырмалар береді. Олардың орындалу барысын ү немі қ адағ алап отырады. Тү сініксіз немесе шала қ абылданғ ан материалдар сыныпта қ айта талқ ыланылып, оқ ушы біліміндегі ақ аулар тү зетіледі. Мұ ндай дайындық жұ мыстары бақ ылау диктантының сапалы ө туіне ə серін тигізеді. Бақ ылау диктантына арналғ ан мə тін мү мкіндігінше мағ ыналық тұ тастық та болғ аны дұ рыс. Диктант мына жү йеде жү ргізіледі. Мұ ғ алім балаларды ү зіліс кезінде жазылып қ ойылғ ан диктант тақ ырыбымен таныстырады. Диктант мə тінін дауыстап бір рет оқ ып береді. Жазуда қ андай ережелерді басшылық қ а алу керектігі қ ысқ аша ескертіледі. Ə рбір сө йлемді мұ ғ алім ү ш рет қ ана қ айталап оқ иды. Бірінші оқ ығ ан кезде оқ ушылар жеке сө здерді сө з тіркестерін немесе сө йлемді кө ң іл тың дап, олардың мағ ынасын ұ ғ ып, жадында сақ ату керектігі ескертіледі. Екінші рет оқ ығ ан кезде балалар

сө йлемді жазуғ а кіріседі. Алғ ашқ ы сө йлемнің сө зді қ айырымнан (абзац) басталатыны тү сіндіріледі. Ү шінші рет қ айталағ анда, олар жазғ ан сө йлемнің дұ рыстығ ын тексеріп, тыныс белгілерін қ оюы тиіс. Мұ ғ алім балалардың тегіс жазып отыруын қ адағ алап, ең баяу жазатын оқ ушы аяқ тасымен, келесі сө йлемді оқ уғ а кіріседі. Дə л осы сө йлемде кездесетін жазылуы қ иын сө здерді немесе ережесі ө тілмеген сө здерді тақ тағ а жазып, оның жазылуына зер

салуларын ескертеді. Тақ тағ а жазылғ ан сө здер кө п болса, бастауыш класс оқ ушыларының жас ерекшеліктеріне байланысты бір сө здің орнына екіншісін шатастырып кө шіруі мү мкін. Сондық тан сө йлемді оқ ушылар жазып бітісімен, тақ тадағ ы сө здер ө шіріліп тасталғ аны дұ рыс. Балалар жазғ ан диктант мə тінін бір рет оқ иды. Оқ ушылар мұ ғ алімге ілесе отырып

жазғ андарын тексеріп шығ ады. Қ ателерді тү зетеді. Диктант мə тіндегі сө здері анық, бір қ алыпты естілуі ү шін мұ ғ алім сыныпты аралап жү рмей, бір орында тұ рып оқ ығ аны дұ рыс. Диктантты тексеріп, бағ алау 2-3 кү ннен аспауы тиіс. Ө йткені оқ ушылар ө з жұ мыстарыың нə тижесін асығ а кү теді. Ə детте бақ ылау жұ мысында екі сағ ат бө лінеді. Бірінші сағ атта диктант жазылса, екіншісінде қ атемен жұ мыс жү ргізіледі. Қ атемен жұ мыс. Бастауыш сынып оқ ушыларының жұ мысында жиі кездесіп жү рген қ ателердің тү рі негізінен мына тө мендегідей болып келеді.

1. Ə ріптердің емлесін білмеуден (ы-і, ү -і, у-ю, і-у, ы-у, ы-у-ю, і-ю, п-б, н-ң, қ -ғ, м-н, т.б.);

2. Бас ə ріптің емлесін білмеуден (ə сіресе жалқ ы есім мен жалпы есімді кө п

шатастырады);

3. Шылаулар мен септік жалғ ауларын ажырата алмаудан; 4. Сұ раулық шылауларды соларғ а ұ қ сас жұ рнақ тармен шатастырудан (барма,

бардың ба);

5. Қ ос сө здің, біріккен ө здің, қ ысқ арғ ан сө здің емлесін білмеуден;

6. Кү рделі сын есім. Кү рделі етістіктердің жазылу емлесін білмеуден;

7. Шылаудың қ ызметін жə не емлесін білиеуден;

8. Сө здерді дұ рыс буынғ а бө луді білмегендіктен, тасымалдай алмаудан;

9. Ү ндестік заң ын білмеуден;

10. Қ осарлы дауссыздардың бір сың арын тастап жазудан;

11. Бастауыш пен баяндауштың арасына қ ойылатын сызық шадан;

12. Қ ұ рмалас сө йлемнің тыныс белгілерін білмеуден,

13. Диалогты сө здерді жаза білмеуден;

14. Қ аратпа, қ ыстырма, одағ айлардың тыныс белгілерінен.

Міне, жоғ арыдағ ы қ ателіктер оқ ушылардың жазба жұ мыстарында кездесіп отырады. Осы орын алып отырғ ан олқ ылық тарды жою ү шін кө птеген жұ мыс тү рін жү ргізуге тура келеді.