Екпін және оның түрлері.Қазақ тіліне тән екпін.

Тілдің сө йлеу нормасына тә н фонетикалық қ ұ былыс. Сө йлеп тұ рғ анда, бір сө з басқ а сө здерге, бір буын басқ а буындарғ а, бір дыбыс басқ а дыбыстарғ а қ арағ анда кү шті, кө терің кі айтылуын екпін дейміз. Сө з екпіні дегеніміз екі немесе одан да кө п буынды бір сө здің ішіндегі бір буынның кө терің кі айтылуы. Қ азақ тіліндегі сө з екпінінің орны тиянақ ты болады: екпін ең соң ғ ы буынғ а тү седі.Ой екпіні сө йлем ішіндегі ерекше кө ң іл аударылуғ а тиісті болғ ан бір сө зді оқ шаулап, бө ліп айту. Ой екпіні тұ рақ ты болмайды. Ө йткені бір сө йлемдегі кез келген сө зге ерекше кө ң іл аударыла беруі мү мкін. Мысалы: Атасы бү гін ауылғ а келді. Атасы ауылғ а бү гін келді. Ауылғ а бү гін атасы келді.Тың даушының назарын ой екпіні тү скен сө зге аудару ү шін сол сө здің қ алыпты орны басқ а орынғ а ауыстырып қ олданылады. Тіркес екпіні дегеніміз тілімізде бң рнеше сө здің тіркесіп барып, бір ғ ана екпінге ие болуы. Мысалы: тә лім–тә рбие, ата–ана, оқ у ү шін, қ ырық шақ ты. Дыбыс екпіні бір сө здің ішіндегі бір дыбысты кө теріп не созып айту тә сілі. Қ уанышты кө ң іл кү йді дауысты дыбыстарғ а тү скен екпін білдіреді: тама–ша–а, бә –ә ркелді, жара–а–сың. Реніш, кею, қ ынжылу сезімдерін дауыссыз дыбысқ а тү скен екпін білдіреді: т–тарт қ олың ды, тыныш отыр–ррр, ж–жап есікті.

60. Жаң а материалды тү сіндіру кезең іне қ ойылатын талаптар. Жаң а оқ у материалын ө ту сабағ ы. Бұ л сабақ тың мақ саты жаң а материалды жан-жақ ты талдап, мең гертуге негізделеді. Ол ү шін оқ ушылар мынандай дидактикалық міндеттерді шешуге тиіс: жаң а ұ ғ ымдарды білу; ә рекет тә сілін іріктеу; ө здігінен ізденіс ә рекетін табу; қ ұ зыреттілікті жү йе ретінде қ алыптастыру; Оқ ытудың бұ л тү рі мынадай жолдармен іске асады: дә ріс, мұ ғ алім мен оқ ушы арасындағ ы сұ хбат, эвристикалық ә ң гіме, оқ улық пен жұ мыс, грамматикалық талдаулар жә не т.б. Онда мұ ғ алім тілден белгілі бір жаң а тақ ырыпты оқ ушылардың ө здерін нақ ты мысалдармен іздендіре отырып тү сіндіреді де, олармен ә ң гімелесе отырып, оның ә ржақ ты ерекшеліктерін тү сіндірмелі талдау жолдарымен мең гертеді жә не оны дә лелдеттіріп айтқ ыза отырып, ә р тү рлі жаттығ у жұ мыстарын жү ргізеді. Бұ л сабақ та мұ ғ алім оқ ушының танымдық белсенділігін арттыру мақ сатында «Мә дени мұ ра» бағ дарламасы бойынша тү рлі мә тіндер беріп, оларды талдата отырып, оларды пікір-таласқ а шақ ырып, ө з ойларын айшық ты да анық жеткізуге баса назар аударады. Мұ ның бә рі ойдағ ыдай жү зеге асу ү шін мұ ғ алім жаң а материалды ақ параттық технологиялар арқ ылы қ ызық ты да кө рнекі тү рде ө ткізіп, оқ ушылардың сабақ қ а деген қ абілеті мен белсенділігін арттырып, қ ызығ ушылығ ын тудыру арқ ылы шығ армашылық қ а баулуы тиіс. Сабақ барысындағ ы жү зеге асатын негізгі дидактикалық міндеттер білімді, қ абілет пен дағ дыны жетілдіруге қ атысты мынадай мә селелерді тірек етіп алуы қ ажет: игерген білімді жү йелеу, жинақ тау; бұ рынғ ы білімдерін қ айталау жә не бекіту; алғ ан білімдерін терең дету жә не кең ейту; қ абілет пен икемділіктерін қ алыптастыру; оқ у материалдарының ө тілуін бақ ылау; білік, дағ ды, қ абілеттерін жетілдіру.