Ықтық сана: түсінігі, құрылымы

Қ ұ қ ық тық сана. Тү сінігі, қ ұ рылымы, тү рлері

Қ ұ қ ық тық сана – Қ Р азаматтарының қ олданыстағ ы заң дарғ а, оларды қ олдануғ а, азаматтардың қ ұ қ ық тары мен бостандық тарына жә не қ алаулы қ ұ қ ық қ а, басқ а да қ ұ қ ық тық қ ұ былыстарғ а қ ұ қ ық сезімдерінің, кө зқ арастарының, пікірлерінің, бағ аларының жү йесі.

Қ ұ қ ық тық сана қ оғ амдық сананың жеке бір саласы болып табылады. Қ ұ қ қ ық тық сана – адамадардың ә леуметтік бірліктердің қ оғ амда бар жә не олардың ә леуметтік бірліктердің қ оғ амда бар жә не олардың тілек-ық ыластарына сай келетін қ ұ қ ық қ а қ атыстылық тарын білдіретін қ ө зқ арастарының, идеяларының тү сініктері мен сана-сезімдерінің жиынтығ ы.

Қ ұ қ ық тық сананың гносеологиялық жә не ә леуметтік аспектілері ажыратылады.

Гносеологиялық аспект идеялар мен кө зқ арастар шындық ты бейнелеу нә тижесі ретінде шық қ анда, шындық тың санағ а қ озғ алуын кө рсетеді.

Ә леуметтік аспект - нә тижесінде белгілі бір жү ріс-тұ рыс, тә ртіп модельдері қ ұ рылатын санадан шындық қ а ө туін анық тайды.

Қ ұ қ ық тық сананың қ ызметтері – танымдық, бағ алау, реттеу.

Қ ұ қ ық тық сананың танымдық қ ызметіне – қ ұ қ ық тық сана арқ ылы ө мірдегі болмысты тану жү ріп жатқ андығ ы жатады.

Қ ұ қ ық тық сананың бағ алау қ ызметіне қ ұ қ ық тық сананың кө мегі арқ ылы заң ды маң ызы бар ө мірдегі нақ ты болмыстық жағ дайларғ а бағ а берілетіндігі жатады. Қ ұ қ ық тық бағ алау қ атынастарының негізгі тө рт тү рін атап кө рсетуге болады: қ ұ қ ық қ а жә не заң ғ а қ атысты (оның қ ағ идаттарына, нормаларына, институттарына; маң айындағ ылардың қ ұ қ ық тық іс-ә рекеттеріне қ атысты (қ ылмыстылық қ а, қ ылмыстарғ а, қ ылмыскерлерге); қ ұ қ ық қ орғ ау органдарына қ атысты; ө зінің қ ұ қ ық тық іс-ә рекеттеріне қ атысты.

Қ ұ қ ық тық сананың реттеу қ ызметі дә лелдер жү йесі, бағ алаулық тар бағ дарлары, қ ұ қ ық тық мақ саттар арқ ылы жү зеге асырылады.

Қ ұ қ ытық сананың қ ұ рылымы негізгі екі элементтен: қ ұ қ ық тық психология жә не қ ұ қ ық тық идеологиядан тұ рады.

Қ ұ қ ық тық психология – сана-сезім, эмоция, ә серленушілік, дағ ды, стереотип тү рлерінде кө рінеді.

Қ ұ қ ық тық идеология – заң дық идеялардың, теориялардың, кө зқ арастардың жиынтығ ы. Қ ұ қ ық тық идеология қ ұ қ ық қ а тұ тас ә леуметтік институт ретінде мақ саттылық қ ағ идасы бойынша ғ ылыми немесе философиялық мә н беру арқ ылы сипатталады.

Бү гінгі кү ні қ ұ қ ық ытық мемлекет доктринасы кө птеген мемлекеттер дамуының идеологиялық негізі болып табылады. Саяси-қ ұ қ ық тық идеологиясыз осы заманғ ы ө ркениетті қ оғ амның болуы мү мкін емес.

Қ ұ қ ық тық сана тү рлері:

1.Субъект бойынша – дербес, топтамалық, қ оғ амдық..

2, Қ ұ қ ық тық қ ызмет дең гейінің жоғ ары-тө мендігі бойынша –

- ә деттегі қ ұ қ ық тық сана – адамдардың қ ұ қ ық жө ніндегі жаппай кө пшілік тү сінігі;

- кә сіби қ ұ қ ық тық сана – кә сіпқ ой-заң герлер араларында қ алыптасатын қ ұ қ ық тық ұ ғ ымдар, тү сініктер, идеялар, сенімдер, дә стү рлер, стереотиптер.

- ғ ылыми-қ ұ қ ық тық сана – қ ұ қ ық ты жү йелі тү рде теория бойынша игергендігін білдіретін идеялар, концепциялар, кө зқ арастар.

Мемлекет жә не қ ұ қ ық тың пайда болуының заң дылық тары. Мемлекет жә не қ ұ қ ық тың пайда болуының ә леуметтік жә не экономикалық себептері.