Интервью

Кә сіпорын (мекеме) басшылары жұ мысқ а жаң а маман қ абылдап, онымен ә ң гіме жү ргізуде. Басшылардың бір бө лігі маманды жұ мысқ а алуғ а ниет білдірсе, қ алғ андары оның кандидатурасына қ арсы. Жаң а маман жұ мысқ а қ абылдануы ү шін барлық кү шін салып, сұ рақ тарғ а толық ә рі ұ тымды жауап беруге тырысады.

Келтірілген блиц-ойындар Марина Карапетянның «Пусть играют!» мақ аласынан алынды (Перемена, Международный журнал о развитии мышления через чтение и письмо, том 5, №4, октябрь, 2004. - С. 25-29).

Оқ у ойындары туралы қ ызық ты мә ліметтерді келесідей сайттардан білуге болады: https://memory.loc.gov/ammem/ ndlpedu/index.html

www.spa3.k12.sc.us/WebQuests.html

2.5 Ө ндірістік ойындар

Оқ у/ү йрену процесінде қ олдануғ а тиімді ойындардың тағ ы да бір тү рі - ө ндірістік ойындар. Бұ л ә діс ойынғ а қ атысушылардың сан қ илы (кейде тіпті бір-біріне қ арама-қ арсы) мү дделерін тоғ ыстырып, ойын аяқ талғ аннан кейін қ атысушылардың барлығ ын қ анағ аттандыратын шешім қ абылдауды қ ажет етеді. Ө ндірістік ойындар ә леуметтік немесе экономикалық сипаттағ ы нақ ты бір жағ дайды (ситуацияны) шешуде ү йренушілердің ө зара ә рекеттесуін қ алыптастырады (имитациялайды, модельдейді).

Егер рө лдік ойындарда қ атысушылар ә детте ә ртү рлі ә леуметтік мү дделері бар қ оғ амдық топтар (немесе субъектілер) рө лдерін орындаса (ө кімет, оппозиция, орта бизнес, зейнеткерлер, студенттер, т.б.), ө ндірістік ойындарда олар бір ә леуметтік топ немесе бір мү дде аумағ ында қ алып отырады. Қ атысушылардың мұ ндағ ы басты мақ саты – қ ойылғ ан кә сіби мә селені (проблеманы) шешу, сол себепті де олар тиімді ә рі нә тижелі шешім келтіру тұ рғ ысынан бә секеге тү седі, жарысады. Демек, ө ндірістік ойын дегеніміз сабақ аумағ ындағ ы кә сіпқ ойлардың (кә сіпкерлердің) жарысы.

Ө ндірістік ойындарда ә леуметтік жә не экономикалық маң ызы бар келесідей кү рделі проблемаларды шешуге болады:

- Ө кіметтің студенттерге несие беру саясатын ө здері оқ итын жоғ арғ ы оқ у орнында қ алайша жү зеге асыруғ а болатындығ ын жоспарлау.

- Экономикалық дағ дарыста ауыл тұ рғ ындары ү шін жаң а жұ мыс орындарын ашу туралы ө з ұ сыныстарын келтіру.

- Экономикалық дағ дарыс жағ дайында кә сіпорында жаң аша жалақ ы жү йесін жасау.

- Кә сіпорында (мекемеде) жұ мыскерлерді ынталандыру жү йесін қ ұ ру.

- Несие берудің жаң а шарттарын талқ ылап, оларғ а ө згертулер енгізу.

- Кә сіпорын (мекеме) жұ мысында немесе оның қ ызметкерлері арасында туындағ ан проблемаларды шешу: жанжал, ортақ мә мілеге келу, келіссө з жү ргізу, проблеманы бірлесе шешу.

Іскерлік топтардың мақ саты - теориялық білімдердің қ андай дең гейде игерілгендігін жә не оларды қ олдана білуді кө рсету, проблемаларды жеке жә не бірлесе отырып шешу дағ дыларын қ алыптастыру.

Ө ндірістік ойындар кө п тұ рғ ыдан кейс-стади ә дісіне ұ қ сас: олар да кейс-стади секілді практикалық проблемаларды ө мірлік ситуацияларғ а жақ ындастырып шешуге, кә сіби тұ рғ ыдан нақ ты ә рекеттерді орындау дағ дыларын қ алыптастыруғ а бағ ытталады.

Ө ндірістік ойындар ә детте студенттік топтың ө зара келісімге келіп, бірлескен ізденіс ә рекеттері (ой-толғ аныс, талқ ылау, пікірлесу, идея жинау арқ ылы) тү рінде ө теді. Ал мұ ндай ә рекет топ мү шелерінің барлығ ын да жұ мысқ а, қ арым-қ атынас процесіне жұ мылдырады. Бұ л ә діс коммуникацияның ерекше тү ріне жатады.

Ө ндірістік ойындар келесідей нә тижелерге жеткізеді:

- студенттер кә сіби (қ оғ ам ө мірінде орын алғ ан) проблемаларды ө здігінше қ арастырып, оларды шешуде теориялық білімдері мен кә сіби тә жірибелерін қ олданады;

- студенттер ө здеріне керекті ақ парат жинақ тап, оны талдауды ү йренеді;

- студенттер кә сіби проблема шешудің ә ртү рлі балама ұ сыныстарын келтіріп, ішінен ең тиімдісін таң дай біледі, оларды жекелей жә не бірлесе отырып ө зіндік тұ рғ ыдан шешеді;

- студенттер кә сіпкерлер командасында бірлесе жұ мыс жасау дағ дыларына ү йренеді;

- студенттер бірлесе отырып проблема шешу – жұ мыс жасаудың ең тиімді ә рекет екендігін аң ғ арады.

Ө ндірістік ойындарды келесідей қ ұ растыруғ а болады:

1. Қ атысушыларды проблемамен таныстыру.

Мұ нда студенттер ойынның шарттары жә не ережелерімен танысып, ойында қ ажетті материалдарды иеленеді (заң дар, нормативтік қ ұ жаттар мен ережелер, нұ сқ аулық тар мен ө кімдер).

2. Командаларды (топтарды) қ ұ рамдау.

Топтарғ а бө ліну кез келген тә сіл бойынша жасалуы мү мкін.

3. Командалық жұ мыс.

Ә р команда мә селе шешуде ө з идеялары мен ә дістерін ұ сыну ү шін бірлесе отырып, 5-8 минуттық ауызша баяндама дайындап, оны басқ аларғ а қ алайша жеткізетіндігін талқ ылайды.

4. Жариялау жә не талқ ылау.

Командалар баяндамаларын кезекпен жариялайды, мұ нда да олар ө з рө лдеріне тиеселі ә рекеттер атқ арады. Баяндамалар жарияланғ аннан соң олардың мазмұ ны салыстырылып, талқ ылау мен пікірталастар ұ йымдастырылады, сұ рақ тар қ ойылады, сын пікірлері келтіріледі, ұ сыныстар жасалады.

5. Қ орытынды.

Оқ ытушы ойынның ө ту барысына талдау жасап, командалардың жә не жеке студенттердің ә рекеттерін сараптайды. Ә детте ол ойынның жағ ымды нә тижелеріне тоқ талып, студенттерден ө з ә серлері мен пікірлерін білдіріп, кө ң іл-кү йлерін келтіруді сұ райды. Студенттер бұ л сауалғ а алдымен ауызша, содан кейін жазбаша жауап береді.

Егер ойын жарыс тү рінде ұ йымдастырылса, қ азылар алқ асы ө з ү кімін шығ арып, орындарды бө ліске салады.

Ө ндірістік ойындар басқ аша да ұ йымдастырылуы мү мкін. Тө менде берілген ө ндірістік ойындарды ө ткізудің сценарийлерінде басқ а тә ртіптерді кө руге болады.

Келіссө з жү ргізу ойыны

Кіріспе. Студенттерді ү ш топқ а бө лің із. Олар ферма қ ұ рушы жолдастардың келіссө з жү ргізуін ойнауы керек. Топтарғ а ойын шарттары мен тапсырмаларын тү сіндіріп, нұ сқ аулық тарды ү лестіріп берің із.

Нұ сқ аулық:

Сейітжан, Абыл жә не Ә бдірахман есімді ү ш жолдас кү ніне 1000 $ таза пайда беретін сү т ө німдерін шығ аратын ферма қ ұ руды жоспарлап, бұ л фермада кімнің қ андай қ ызмет атқ аратындығ ы жә не пайданы қ алайша бө летіндігі жайлы келісіп алады. Бұ л келіссө зге олардың ә йелдері де қ атынасады.

Келіссө зде келесідей жә йттер ерекше ескерілді: Сейітжанның 60 гектар жері бар, Абылда жү к машинасы жә не дә нді дақ ылдар тұ қ ымы бар, ал Ә бдірахманда трактор жә не сү т сауатын агрегаты бар. Сү т ө німдерін 44 шақ ырым жердегі қ алағ а ә р кү ні апарып, сату керек. Кү нделікті фермада екі адам жұ мыс істеуі қ ажет, бірақ Абылдың ауыл шаруашылығ ымен айналысу тә жірибесі мү лдем жоқ, демек ол фермада тек біреуге кө мекші ғ ана бола алады. Бұ ғ ан қ оса Сейітжанның жерінің жартысы ғ ана суармалы, ал Ә бдірахманның тракторы ескі. Алайда ү ш жолдас та араларында бұ рыннан қ алыптасқ ан жылы қ арым-қ атынасты бұ зғ ысы келмейді.

Тапсырма: Жолдастардың фермада атқ аратын қ ызмет пен пайданы қ алайша бө лісуі мү мкін? Ә р топ 8 минуттық дайындық тан кейін келіссө з жү ргізу версиясын 10 минут ішінде кө рсетуі тиіс.

Топ версияларын талқ ылау барысында оларғ а келесідей сұ рақ қ оюғ а болады:

- Сіздер келісімге қ алайша келдің іздер?

- Барлық қ атысушылар келіссө з нә тижесіне риза болды ма?

- Келіссө зде кім ұ тты? Кім ұ тылды? Неліктен?

- Келіссө з жү ргізгенде қ андай маң ызды жә йттерге назар аудару қ ажет?

Жарнама қ ұ растыру ойыны

Студенттер шағ ын топтарғ а 5 адамнан бө лініп, ойында тауар жарнамалау ісімен айналысады.

Кішкене қ обди ішіне студенттердің парталарынан алынғ ан ә ртү рлі заттар (кө зілдірік, ерін бояйтын помада, қ аламсап, дә птер, қ арындаш, ұ ялы телефон, т.с.с.) салынғ ан. Ә р топ ө кілі қ обди ішінен бұ л заттардың біреуін суырып алғ аннан кейін, берілген уақ ыт ішінде (8-10 минут) топ мү шелері сол затқ а жарнама (мә тін, ұ ран немесе слоган, плакат, т.б.) қ ұ растырып, оны қ алайша қ олдануғ а болатындық ты жиналғ андарғ а кө рсетуі («ойнап шығ уы») керек.

Жарнаманы келесі тә ртіппен келтіру керек:

1. Тауардың сипаттары.

2. Тауардың артық шылық тары.

3. Тауарды тұ тынудың пайдасы.

Ә р топ ө з жарнамасын кө рсеткеннен кейін (5-6 минут), топ ішінде ә р студенттің қ андай ә рекеттер атқ арғ анын айтып беруі керек. Жазба жұ мысы алдында студенттерге келесідей сұ рақ тар қ ойғ ан орынды:

- Ойыннан кейін ө здерің ізді қ алайша сезініп отырсыздар?

- Ең сә тті ойнағ ан топ қ андай? Олардың ойыны неліктен сә тті болды деп ойлайсыздар?

- Сіздер қ алай жұ мыс жасадың ыздар? Топ жұ мысының ең ұ тымды мезеттері қ андай болды?

- Тауарды жарнамалау қ алайша жү ргізілуі тиіс деп ойлайсыз?

2.6 Имитациялық ойындар

Имитациялық ойын дегеніміз адамдардың қ алыптан тыс (экстремалды) жағ дайлардағ ы ә рекеттерін анық тайтын ө мір сү ру ортасының ү лгісін (моделін) қ ұ ру. Мұ ндай жағ дайлар қ атарына «Жанжал», «Ә уе апаты», «Жер сілкінісі», «Кеме апаты», «Робинзон», «Жау тылында», «Тұ тқ ында» секілді оқ иғ аларды жатқ ызуғ а болады.

Имитациялық ойындарда студенттер ө мірде тууы мү мкін оқ ыс жағ дайларды қ айталап (имитациялап), шаруашылық, басқ ару, ә леуметтік, психологиялық шешімдерді қ абылдауды ү йренеді. Бұ л ойындар қ арым-қ атынастың ә ртү рлі тә сілдері арқ ылы жү зеге асырылады: пікірталас, келіссө з жү ргізу, презентациялау, бірлесе ә рекеттесу.

Имитациялық ойындар жаң а ортағ а бейімделу дағ дыларын қ алыптастыруғ а ө з септігін тигізеді. Мұ ндай ойындарда студенттер ү йреншікті қ алыптан ө згеше жағ дайларда (ситуацияларда) ө здерінің кү нделікті қ ұ лық тары мен ә рекеттеріне ө згерістер енгізіп, проблеманың шешімін табады.