Жұмыстың орындалу реті

Ет суы. Етті сү йегінен, майынан, қ абығ ынан жә не сің ірінен ажыратады, еттурағ ыштан ө ткізіп, ауыз сумен екі- немесе тереселік мө лшерде (салмағ ы бойынша) қ ұ йяды да бір сағ ат аралығ ында қ айнатады. Сұ йық тық ты мақ та немесе матамен, сосын сү згіш қ ағ аз арқ ылы сү зеді, сү зіндіні ө лшейді жә не бастапқ ы кө леміне дейін дистильденген сумен толтырады.

3-5-литрлық бутылдарғ а қ ұ йып, 120° С-де 30-40 минут аралығ ында стерильдейді.

Ет-пептонды сорпа (ЕПС). Ет суына 1% пептон, 0, 5% химиялық таза ас тұ зын жә не 10% су (қ айнауына) қ осады. Пептон ерігенше қ айнатады, сосын, ә лі ыстық сорпада рН 7, 3-7, 5 (қ анық қ ан ащы натрий ерітіндісімен) анық тайды. Сілтіні қ осқ аннан кейін, сорпаны тағ ы да 15-20 минут қ айнатып, қ ағ аз сү згіш арқ ылы сү зеді. Сорпаны пробиркаларғ а (колбаларғ а) қ ұ йып, 120° С-де 15-20 минут аралығ ында стерильдейді (стерилдеуден кейін рН, ә детте, қ ышқ ыл реакция жағ ына 0, 2-0, 3 ауытқ иды).

Ет-пептонды агар (ЕПА). I л ет суына 10 г пептон жә не 5 г ас тұ зын қ осады, 30 минут қ айнатады, рН орнатады, сү зеді, 30 г архангельск агарының ең жақ сы сорттарын (одессалық тан 60 г алу қ ажет) қ осады, толық ерігенше қ ыздырады жә не реакциясын тексереді. Мақ та немесе матамен сү зеді (жылы автоклавта), сосын мө лдір ортаны колбаларғ а қ ұ яды жә не 120° С-де 15-20 минут аралығ ында стерильдейді.

Ашытқ ы автолизатын тығ ыз агар орталарында негізгі қ оректік субстратті дайындау ү шін қ олданылады.Нан жә не сыра ашытқ ыларының қ ұ рамында 40-60% азотты заттар, сондай-ақ, ө здігінен қ орытылуына ық пал жасайтын бірқ атар ферменттер болады. Ашытқ ы орталары, жалпы азоттың аз мө лшеріне жә не оның ыдырауының ә лсіз дә режесіне қ арамастан, қ опсып ө суді қ амтамасыз етеді.

Пресстелген наубайхана ашытқ ыларын ү лкен емес бө лшектермен кесіп, автолизат бутыльдың шамамен 1-5 сыйымдылығ ын алатындай есеппен бутыльдарғ а салады (4 кг ашытқ ыны 20-литрлік бутыльғ а). Ашытқ ылары бар бутыльдарды 2 тә улікке термостатқ а шамамен 60°С температурада қ ояды. Ашытқ ылардың ашуына байланысты, бутыльді қ ұ рамындағ ы біркелкі қ ызуы ү шін шайқ ап тұ рады (1-2 рет тә улігіне). Автолиздің аяқ талуы ашытқ ының толық қ ыжуымен сипатталады. Автолизат қ оң ыр тү ске боялуы жә не жағ ымды иісті болуы қ ажет.

Автолизат сапасы, ү рдіс 58° С тө мен температурада жү рсе нашарлайды. Автолиз аяқ талғ ан соң бутыльге жылы ауыз суының ү шеселік (ашытқ ының бастапқ ы салмағ ы бойынша) мө лшерін (4 кг ашытқ ығ а 16 л су) қ осады. Араласқ ан автолизатты автоклавқ а 1-1, 3 атм-да (120-123° С) 30 мин-қ а стерильдеуге қ ояды. Тұ нуы ү шін бірнеше кү н қ алдырады (5-7 кү ннен тө мен емес).

Сабуро қ атты ортасы (ашытқ ылар мен саң ырауқ ұ лақ тар ү шін). Бұ л ортаның негізі ашытқ ы суы. 1 л ауыз суына 80 г престелген наубайхана ашытқ ысын (немесе 20 г қ ұ рғ ақ ашытқ ы) алады, 15 мин қ айнатып, қ ағ аз сү згіш арқ ылы сү зеді, флакондарғ а қ ұ йып 1 атм-да 20 мин стерильдейді. 100 мл стерильді ашытқ ы суына 1% пептон, 2% агар қ осады, агар ерігенше қ ыздырады, сосын 4% глюкоза (немесе мальтоза) қ осады, сү зеді, пробиркаларғ а қ ұ йып 0, 5 атм-да 20 мин стерильдейді. Ортаны ашытқ ыда ғ ана емес, сондай-ақ, 1 %-і пептон суында дайындауғ а болады. Стерилдеуден кейін пробиркадағ ы орталарды ботқ ағ а айналдырады..

Сабуро сұ йық ортасы жоғ арыда сипатталғ аннан айырмашылығ ы, қ ұ рамында агар болмайды. Ортаны 150-200 мл колбаларғ а қ ұ яды, жоғ арыдағ ыдай стерильдейді. Бұ л орта ең алдымен гемодақ ыл алу ү шін пайдаланылады.

Сыра сусло-агары (ашытқ ылар мен саң ырауқ ұ лақ тар ү шін). Қ ұ лмақ қ осылмағ ан сыра суслосын Баллинг бойынша (сахарометрмен ө лшейді) қ ант мө лшері 7-8% болғ анша ауыз сумен араластырады жә не 110° С-де 10 мин стерильдейді. Осындай кү йінде сусло ұ зақ уақ ыт сақ талына алады. Қ олданар алдында тұ нбағ ан сұ йық тық ты тұ нбасынан қ ұ йып алады. 1 л стерильді суслағ а 18 г агар қ осады, агар ерігенше қ ыздырады да колбаларғ а қ ұ йяды. 110°С-де 10 мин стерильдейді. Тұ нбадан қ ұ йып алынғ ан тұ нғ ан сұ йық суслоны пробиркаларғ а немесе колбаларғ а қ ұ йып, сусло-агарғ а кө рсетілген режим бойынша стерильдейді.

Чапек ортасы (саң ырауқ ұ лақ тар ү шін) (г/л):

NаNОз - 2; КС1 - 0, 5; КН₂РО₄ - 1; Fе₂(SО₄)_{3 *}7Н₂О - 0, 01; Мg5О_{4 *}7Н₂О -0, 5; рН 5, 2. 0, 5 атм қ ысымында 20 мин аралығ ында стерильдейді. Стерильдегеннен кейін колбаларғ а жанарғ ы ү стінде кө міртегі кө зін қ осады.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Қ оректік орталарды қ андай топтарғ а бө луге болады, оларғ а сипаттама берің із?

2. Қ оректік орталарды дайындаудағ ы агар мен желатинаның ролі қ андай?

3. Қ оректік орталарды дайындау кезіндегі негізгі тұ здар, макро жә не микроэлементтер.

4. Қ оректік орталарды дайындау кезіндегі дә стү рлі емес шикізат тү рлері.