Г) Өз ойларын сенімді етіп жеткізу.

Кей жағ дайларда сө йлеуші ө з ниетін жасырады да, ө згені шалғ ытатын маневрлерді пайдаланады. Қ арым – қ атынастағ ы сенімділік субъективті шындық пен қ атысты болады жә не сұ қ баттасына деген сенім мен оның сө здеріне илануғ а дайын болуғ а негізделеді. Егер бір мә ліметті жеткізуде бірнеше ә дістерді қ олданатын болса тү сінбеушілік азаяды. Қ арым – қ атынастың нә тижелілігі егер ойлар дә л жә не тү сінікті қ ұ рылса, арта тү седі. Сонымен қ оса, қ арым – қ атынас нә тижелілігінің тағ ы бір себебі біздің ө з айтқ андарымызғ а деген жауаптылық тан да болады.

Ендеше біз қ арым – қ атынастың нә тижелілігін қ атынастың бір критерийі ретінде айттық. Критерийдің басқ а тү рін де атауғ а болады. Бұ л – ө з сезімдерін жеткізудегі сұ ранысты қ анағ аттандыру дең гейі. Кө бінесе мынадай кең естерді естіп жү реміз: «Кө ң ілің ді тү сірме!» «Қ апаланба!» жә не т.б. Егер осындай кең естерді бағ алайтын болсақ, олар бір ғ ана нә рсеге шақ ырады: «Қ азір сезініп жатқ аның ды сезінбе!» Мұ ндай тілектер эмоционалды экспрессияның бұ рмалануына себеп болады.

Бір – бірімен қ арым – қ атынас барысында адамдар ә р тү рлі кө ң іл – кү йін бастан кешіреді. Оның ү стіне эмоцияны жеткізу жә не кө рсету жеке тұ лғ алар қ арым – қ атынасын жақ сартатын бірден – бір фактор. Егер қ арым – қ атынас кезінде адамдар арасында ә р тү рлі мә селелер болса, ол адамдардың ә р тү рлі кү й кешкендігінен емес, кө біне оны дұ рыс шығ ара алмауынан болып табылады.

Ең кө п тарағ ан кө зқ арастың бірі сезім мен эмоция адамдар арасындағ ы қ арым – қ атынаста мә селелерді шешуге кедергі жасайды. Адамдар ө з сезімдерін ойлы жә не рационалды іс жасау ү шін іркіп қ алып отырады. Шын мә нісінде шынайы сезімнен кету адамдардың бір – бірімен қ арым – қ атынасында ө зін қ ұ рылымды ұ стауғ а алып келеді. Сезімнің бұ рмалануының кө п тарағ ан формасы адамдардың қ атынас процесінде басқ алардан тү сетін мә ліметтердің таң далуында.

Адамдардың ө з сезімдерін толық кө рсете алатын кө птеген жолдар бар. Алайда олар кө біне анық емес формада жеткізіледі.

Сезімдар жайлы аралық тағ ы хабарламаның бір тә сілі «риторикалық сұ рақ тар». Ә детте олар адамдарда тітіркенуді білдіреді. Сонымен бірге олардың кө мегімен сұ қ баттасының назарын ө з қ ызығ ушылығ ына аударады жә не ә ріптесінің жауапты реакциясын пайда қ ылады. Мұ ндай тектегі сө зге мынау жатады: «Сіз қ ашан болсын ө зің ізді ө з дең гейінде ұ стайсыз ба? Соны айту керек» Риторикалық сұ рақ тардың қ олданылуы шынында адамдар қ атынасында ештең ені ө згертпейді.

Қ атынас процесінде сезімнің аралық берілуі сонымен бірге бұ йрық жә не тыйым формасында да болуы мү мкін. Мысалы: «Сіз қ азір – ақ менен кешірім сұ рауың ыз керек!»Бұ йрық жә не тыйымның кө мегімен ө згелердің іс - ә рекетін бақ ылай отырып, оларды шектеуге тырысады.

Сезімді кө рсетудің басқ а формасы – ұ рсу мен балағ аттау. Оны қ олдану ашу жә не ызадан арылтады. Экспрессияның бұ л формасы ә детте қ арсылық пен келіспеушілікті кө птеп тудырады. Бұ л форма деструктивті характерге ие жә не адамдар қ атынасына кері ық пал жасайды, кө бінесе шиленіске алып келеді. Сезімді кө рсетудің бұ л формасының шынайы мә ні ө згелерден кейбір сезімдерді жасыру болып табылады.

Тіксіну, кө ң іл толмаушылық, аяушылық ты кө рсету тұ лғ а аралық қ атынаста сө гіс пен қ арсы талап ү шін қ олданылады. Ә детте қ арсы талапта дұ рыстық тын алыс жалпылық орын алады жә не «ешқ ашан», «ә рқ ашан», «тағ ы да» жә не т.б. сө здермен беріледі. Ә деттте қ арсы талапқ а соғ ан сә йкес жауап беріледі, бұ л ә ріптестер қ арым – қ атынасын жақ сартпайды.

Қ ажеттілікті кө рсетуде эмоционалды экспрессияда сө гіс пен қ арсы талап аз қ оданылмайды.(негізінен кө ң іл толмаушылық ты, тітіркенуді, аяушылық ты жә не т.б) Ә детте бұ л ә ріптес тарапынан қ арым – қ атынаста қ арсылық ты тудырады. Сө гіс пен қ арсы талаптың қ олдаылуы қ арым – қ атынас субъектісіне бұ рын жиналып қ алғ ан ө з сезімі мен эмоциясын шығ арумен қ атысты. Алайда бұ л қ арым – қ атынаста ө зара қ анағ аттанушылық қ а апармайды.

Кей жағ дайда сұ қ баттас адам басқ а адамда оның қ андай да себептермен жағ ымсыз эмоциясы ү шін ың ғ айсыздық жхә не ұ ят сезімін шақ ыруғ а тырысады.

Сондық тан қ арым – қ атынаста ирониялық, сарказмдік нұ сқ ау қ олданылады. Иоронияны қ олдануда сө йлеуші ө з ә ріптесінің «алыстауын» ғ ана қ алап қ ана қ оймайды, сонымен бірге ө зіндегі кө ң іл – кү йді де кө рсетуді кө здейді.

Ирониялық ескертулер шынайы сезімдерді бү ркемелейді, реалды кө ң іл – кү йді тежеп тастайды. Адамның ө зіне деген де ирония да болады, ол ө з кө ң іл - кү йінің кө рінісін тө мендетеді.

Адамдар арасындағ ы қ арым – қ атынас процесінде ө те кең қ олданылатын нә рсе – мақ тау мен кө термелеу болып табылады. Ә детте онда ө зге адамдарғ а қ атысты кейбір бақ ылаушылық жинақ талады, сонымен бір сә тте ол эмоционалды экспрессияның бір формасы болып табылады.

Қ арым – қ атынастағ ы ө з сезімдерін атау да жиі қ олданылады. Бұ л ә дісті дұ рыс қ олдану ү шін сіздің ә ріптесің із қ арым – қ атынас кезінде осы ә дістің қ олданылуында ө зін қ олайлы сезінетінін білу керек.

Қ арым – қ атынас процесінде адамдар кім болғ анына қ арамастан, басқ арушы немесе бағ ынушы немесе жай іскер жә не басқ а ә ріптес болсын, ең маң ызды мә н бір – бірін тану жә не қ абылдау болып табылады. Мұ ның негізінде адамдар аралық қ атынастың белгілі бір тү рінде адамдардың белсенді іс - ә рекеті жатады.