Азақстандағы туризмде кәсіпкерлік қызметтің дамуының басыңқы бағыттары

Қ азақ станның туристік ә леуеті туризмнің барлық тү рін: мә дени, оқ иғ алы, танымдық, спорттық, экологиялық, сондай-ақ қ ызығ ушылығ ы бойынша (ғ ылыми, діни, орнитологиялық жә не т.б.) арнайы саяхаттар тү рін дамытуғ а қ олайлы [9]. Туристік бизнесті дамытуда Қ азақ станның келешегі айқ ын. Туризмді жоспарлаудың, басқ арудың, ү йлестіру мен бақ ылаудың ү йлестірілген механизмі негізінде дамытуды қ олдауды қ амтамасыз етуге маң ызды рө л берілген. Жақ сы жоспарланғ ан, ширақ жә не кә сіби тү рде жү ргізілген туристік қ ызмет нарығ ын дамыту саясаты соң ында сыртқ ы нарық та қ азақ стандық туристік ө німнің бә секеге қ абілеттілігіне алып келеді. Алайда Қ азақ станда туристік бизнесті басқ аруда бірқ атар кемшіліктер де кездеседі, олардың бастыларына жататындар: орталық жә не аймақ тық басқ арушы ұ йымдар арасында міндеттердің ө з дә режесінде бө лінбеуі, туристік бизнесті дамытуда мемлекеттік ұ йымдар қ ызметінің шектелуі, ә лемдік нарық та отандық туристік ө німді ө ткізу бойынша ұ йымның жоқ тығ ы, жеке секторда жаң а жобаларды жү зеге асыратын жә не ү кіметте жеке сектор мү ддесін қ орғ айтын ұ йымдар санының лимиттелуі, жеке сектор мен мемлекеттік басқ ару ұ йымдары арасында ө зара байланыстың жоқ тығ ы [10].

2-сурет. Ұ сынылғ ан туристік қ ызмет нарығ ын дамытуды мемлекеттік қ олдау шаралары

Туристік бизнестің қ азіргі даму жағ дайын талдай отырып, біз республикадағ ы туристік кә сіпкерлік қ ызметті жетілдіру мен дамытуғ а бағ ытталғ ан мемлекеттік қ олдау шараларын ұ сынып отырмыз. Бұ л 2-суретте толық кө рсетілген.

1. Туристік инфрақ ұ рылымды дамыту.

2. Мә дени-тарихи ескерткіштерді сақ тау

3. Материалдық -техникалық базаны нығ айту.

4. Статистиканы жетілдіру.

5. Туризмдегі туристік ө німдер мен білім сапасын арттыру.

6. Туристік бизнес саласын нормативті-қ ұ қ ық тық реттеуді жетілдіру.

7. Халық аралық ынтымақ тастық ты дамытуды жетілдіру.

8. Туристік бизнесті дамытуды басқ аруды жетілдіру.

Туризмді басқ ару ү дерісін жетілдірудің басты мақ саты қ азіргі таң да Қ азақ станды Орта Азиядағ ы ірі туристік мемлекетке айналдыру болуы керек. Ол ү шін ү кіметтің туризмді басқ аруды ұ йымдастыруын жү йелеу, шетелдік туристерді тарту мү мкіндіктерін кү шейту жә не туристік саясатты зерттеуді дамыту, жеке қ ұ рылыммен тығ ыз ынтымақ тастық орнату, халық аралық ту-ризмде ауқ ымды іс-шаралар жү ргізу бойынша жұ мыс жү ргізу кере.

Шетел тә жірибелері туристік кластерлердің дамуы туристік қ ызмет кө рсету нарығ ының тиімділігін арттыратынын кө рсетіп отыр жә не сол арқ ылы олар ұ лт жағ дайын жақ сартып отыр. Осығ ан байланысты, туризм экономикасының кластерлік дамуында жергілікті ә кімшіліктің қ ұ зырына жеке кә сіпкерлерге, жобағ а жә не жалпы экономика ісіне араласушыларғ а жақ сы іскерлік орта қ ұ рып беру кіреді. Бұ л істің тиімділігі мен анағ ұ рлым жоғ ары ө німділігіне ә сер етеді. Осығ ан орай, Қ Р-ның Ү кіметі туристік кластер қ ұ ру жө нінде шешім қ абылдады. Мұ ны жү зеге асыру мақ сатында мемлекет пен жеке қ ұ рылымдар арасында жан-жақ ты талқ ыланғ ан ә рі ө зара тиімді серіктестікке қ ұ рылғ ан туристік кластер жобасы қ ұ рылды [17].

Кластердің ұ йымдастырушылық қ ұ рылымын ү кіметтік қ ұ рылымдар мен зерттеу институттарының ө зара бірлескен іс-ә рекеті тү рінде қ арастыруғ а болады (3сурет).

Бұ лар тиісті стратегиялық бастамаларды кө теретін жұ мыс топтарын қ ұ рады.

Кластерлік тә сілді қ ұ рудың географиялық ұ станымына сү йене отырып, оны жү зеге асырудың бір кезең іне халық аралық, ауданаралық жә не аудандық кластерлерді анық тауғ а арналғ ан аудандық жобалар қ ұ ру ісін қ арастыру керек. Мұ ның ішіне табиғ и туристік кешендер мен тарихи-мә дени мұ ра, саяхат жерлері, орналастыру қ орлары, коммуналдық шаруашылық, инфрақ ұ рылым, азық -тү лік қ оймасы, ғ ылыми сектор мен басқ ару ұ йымдары кіреді [18].

1 – туроператорлары; 2 – табиғ и туристік кешендер мен тарихи-мә дени мұ ра кешендері; 3 – туристер мен тағ зым етушілер; 4 – орналастыру қ оры; 5 – коммуналды шаруашылық; 6 – мамандар; 7 – азық -тү лік базасы; 8 – инженерлік-техникалық қ ұ рылғ ылар; 9 – ғ ылыми-зерттеу бө лімдері мен басқ ару ұ йымдары.

3-сурет. Туристік кластер қ ұ рудағ ы негізгі қ ұ рамдардың ө зара байланысының тұ жырымдамалық сызбасы.

Жү ргізілген SWOT– талдау нә тижесі 4-суретте кө рсетілген сызбада толық кескінделген.

4-сурет. Ұ лы Жібек жолы желілік қ ұ рылымды дамытудың кү шті жә не ә лсіз жақ тары

Ұ лы Жібек жолының қ айта жаң аруы туристік қ ызмет кө рсету нарағ ының негізгі субъектісін байланыстыратын қ ауіпсіз жол болар еді. Сондай-ақ, ол ө тетін елдерге мол табыс ә келер еді [19]. Оң тү стік аймақ та туристік кластерді дамыту іс-шара жоспарын жү зеге асыру ү шін Собди бизнес-инкубаторы қ ұ рылғ ан. Оның негізгі міндеті – кіші бизнестің дамуына қ олдау кө рсету, жаң а тү рлердің ашылуына ү лес қ осу, осы саладағ ы инновациялардың дамуын реттеп отыру болып табылады