Кислинг-зонтаг бойынша тренерлік рөлдер классикасы

Мұ ғ алім - қ ұ жаттармен жұ мыс жасауда жә не ә дістерді таң дауда профессионал, білімдерін тиімді қ олдана алады.

Эксперт – ақ парат, кең ес береді; теория мен техниканы жақ сы біледі.

Оқ у бойынша серіктес – сұ рақ тар мен жауаптарғ а жә не ортақ оқ уғ а қ ызығ ады, қ атысушығ а бейімделуге тырысады, топтағ ы қ атынас динамикасына сезімталдық пен жауап қ айтарады.

Спарринг –серіктес – қ атал шынайылық пен таныс, қ атысушығ а рө лдік ойында серіктес бола отырып, тә жірибеге дайындалуғ а кө мектеседі.

Модератор – топтағ ы процестерде ә дістемелік кө мекші, жұ мысты қ ұ растырушы; нейтральды бола отырып, топта позитивті қ атынас орнатуғ а кө мектеседі.

Коуч – процестер мен қ арым қ атынасты басқ ару сферасында шебер, жеке қ атысушылардың дамуына сә йкес келеді.

Бірге жү руші –қ иын жағ дайларда табылып, болып жатқ андарғ а қ ұ лақ асады, қ ызығ ушылығ ы ортақ адамдарғ а сфера қ ұ ра алады.

Жү ргізушінің жұ мыс істеу стилі топты басқ аруда еркін жә не директивті

(бағ лдарлы) болады. Еркін басқ ару формасы пасивті тү рде кө рінуі мү мкін.

«Сыртқ ы пасивтіліктің» болуы қ атысушыларда сенімділіктің болмауында

туады, ө йткені тренер қ атысушыларғ а мақ сатты, жетістікке жету қ ұ ралдарын

айтпайды. Тренердің сыртқ ы «пасивтілігі» ашық кө рінгендіктен кей кездері

қ ытысушыларғ а ызаландыруды тудыру мү мкін. Жү ргізуші ешқ андай ә рекет

етпей «тек қ ана тындайды». Топта ұ зақ уақ ыт пауза болуы мү мкін. Жү ргізуші

бірақ ешкімді сендірмей жә не ештене тү сіндірмеу мү мкін. Ол қ атысушылардың

сұ рақ тарынан, талаптарынан қ ашқ ақ тауы мү мкін. Топта қ ысымдылық пен

белгісіздік пайда болады. Бұ л топты басқ арудың ең қ иын формасы. Мұ нда

жү ргізушіден жоғ ары кә сібилікті, эмпатикалық тындаудың жеткілікті

техникасын мең геруді, ә р қ атысушыдан шық қ ан вербалсыз ақ паратты кө ру

қ абілетін, топты қ абылдау мен «сезіну» қ абілетін білу жә не топты жалпы

басқ ара алуы керек. Ә йтпесе қ атысушылар тарқ ап, не ү шін келгендігін,

жиналғ андарын білмеулері мү мкін. Бірақ берілген форма (техника ретінде)

жақ сы нә тижеге жеткізуі де мү мкін. Егер, бұ л форма техника тү рінде

қ олданылатын болса, онда басында мә селе анық талып алынуы тиіс. Бұ ндай

форманы сонымен қ атар кейбір тақ ырыптық немесе кә сіби топтарғ а қ олдануғ а

болады, бұ л жерде жү ргізуші ө зіне басынан бастап кең есші рө лін алады да оғ ан

тек қ ажетті болғ ан кезде ғ ана назар аударады. Бұ л жағ дайда топқ а еркіндік

беріліп, олар проблема мен оның шешу жолдарын таң дайды. Басқ арудың басқ а

ақ ырғ ы формасы- бұ л бағ дарламалар, онда топты басқ аруды қ атаң тү рде

директивті стиль қ олданылады. Бастаушы тренерге шынайы топтық жұ мысты

жү ргізуі ү шін компромисстік форманы қ олданғ ан пайдалы. Сабақ тын жоспары

мен тренингтің қ ұ рылымын ұ стану жә не ә р уақ ытта топтың барысын,

қ атысушылардың кө ң іл-кү йін қ арау, қ ажет болса жұ мыстың жоспарланғ ан

мазмұ нынан ауытқ уғ а, бірақ бастапқ ы мақ сатты ұ стану дайын болуы қ ажет.

Тақ ырыпты оқ у барысында негізгі сә ттерді бө ліп кө рсету керек: Тренингтегі тренердің рө ліне тоқ талу. Тренер рө лдерін жіктеу. Рө лдер ішінде тиімдісін таң дау.

Тақ ырыптың негізгі ұ ғ ымдары: тренинг, тренер, басшы, кең есші, делдал, талдаушы, коментатор, топ мү шесі.

Ә дебиеттер:

1.Марасанов Г.И. Социально-психологический тренинг. М.; 1998.

2.Абрамова Г.С. Введение в практическую психологию.Брест, 1993.

3. Петрусинский В.В. Игры обучение, тренинг, досуг. М: 1994.

4.Богомолова Н.Н. Петровская П.А. Социально-психологический тренинг как форма обучения общению. Прага: 1981.