Главная страница Случайная страница
КАТЕГОРИИ:
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Бидайды стандарт арқылы толық талдау
|
|
Жоғ ары сапалы астық тан жоғ ары сапалы ө німдер алынады жә не одан тү скен тү сім де кө п болады. Сондық тан стандарт халық шаруашылығ ында маң ызды орын алады. Сол арқ ылы халық шаруашылығ ының барлық салалары бірімен-бірі байланысады. Міне сондық тан мемлекет кө лемінде астық тың сапасы қ атал тексеріледі. Ол тексеру барлық мекемелерге бірдей қ ұ жат стандарт арқ ылы жү ргізіледі.
Стандарт деген сө з ағ ылшынның “Standart”-норма, ө лшем деген сө зінен шық қ ан.Стандартты халық шаруашылығ ы мен ғ ылымның ең соң ғ ы жетістіктерін пайдалана отырып жасайды. Оны жоғ арғ ы ү кімет органдары бекітеді.
Стандарт Қ Р СТ 1046-2008 «Бидай. Техникалық шарттар» бидай астық тығ ын сапасына қ ойылғ ан талаптарды, оны сақ тау, ө ң деу жө ніндегі барлық шарттарды, тү сініктерді қ арастырады.
Қ Р СТ 1046-2008 «Бидай. Техникалық шарттар» Тгіtісum аеstіvum L. жә неТгіtісum duгum Desf., бидай астығ ының типтері, жалпы техникалық талаптары, сондай-ақ бидайдың сапасын міндетті талаптарыберілген.
Осы стандарттың талаптарынасә йкесбидайды ботаникалық, биологиялық белгілері, бойынша бидай астығ ын типтерге бө лінеді 6.2.1 кестеде кө рсетілген.
6.2.1 - Кесте. Бидайдың типі бойынша жіктеу
| Тип нө мірі, атауы | Типті сипаттайтын негізгі сұ рып тізбесі | Басқ а типтегі бидайлар, мө лшері, %, артық емес | Соң ғ ы пайдаланудың негізгі бағ ыты | ||
| Барлығ ы | оның ішінде | ||||
| I – жаздық, қ атты дә нді, қ ызыл дә нді | Ақ мола 2, Астана, Астана 2, Ә лем, Алтайлық 325, Алтай, Жең іс, қ азақ стандық ерте жетілтін, қ азақ стандық 15, қ арақ андылық 22, қ арақ андылық 70, қ арабалық тық 90, Любава, Омбылық 18, Омбылық 19, Омбылық 24, Омбылық 29, Азиевтіқ еске алу қ ұ рметіне, Саратовтық 29, Саратовтық 60, Светланка, Секе, Целинная 24, Целинная ЗС, Целинная ардагерлік, Шортандылық 95 жетілдірілген, Эритроспермум 35 | 10 кем емес | 5 (II, VI) | нан пісіру | |
| III– жаздық, қ атты дә нді, ақ дә нді | Ақ тө бе 39, Альбидум 28, Қ азақ стандық 4, Саратовтық 42, Саратовтық 55 | есепке алынбайды | нан пісіру | ||
| IV–кү здік, қ атты дә нді, қ ызыл дә нді | Ақ терекгік, Ә лия, Безостая1, Болгарлық 56, Егемен, Интенсивті, Қ азақ стандық 10, Красноводопад 210, Лютесценс 72, Мироновтық 808, Наз, Одесса 120, Стекловидная 24 | 5 (II, VI) | нан пісіру | ||
| V – кө здік, жұ мсак дә нді, ак дә нді | Пайдалануғ а рұ қ сат етілген басқ а сұ рыптар жоқ | кондитерлік | |||
| Тгіticиmdигиm Dеsf. | |||||
| II – жаздық, қ атты бидай | Алмаз, Алтай янтары, Дамсалық 90, Безенчукскілік, 139, Дамсалық янтарь, қ арқ ала 9, қ останайлық 52, Наурыз 6, НИК, Омбы лақ ылы, Орынборлық 10, СИД-88 | 10(III) | макарондық | ||
| VI –кү здік, қ аттыбидай | Одессалық айсберг | есепке алынбайды | макарондық | ||
| Ескерту – Тү рлерді сипаттайтын ботаникалық сорттардың мү мкін тізілімі А қ осымшасында келтірілген | |||||
Бұ л стандартатехникалық талаптары бекітілген, мұ нда ә р типтегі бидай астығ ына сапалық кө рсеткіштері бойынша кластарғ а бә лінген.
Тгіtісum аеstіvum L. бидайы класының кө рсеткіштеріне қ ойылатын талаптар жә не орладың нө мірлері 6.2.2 кестеде кө рсетілген.
Тгіtісum duгum Desf., бидай астығ ының класының кө рсеткіштеріне койылатын талаптар жә не нө мірлеу класы 6.2.3.кестеде берілген.
6.2.2 - Кесте - Тгіtісum аеstіvum L. бидайына арналғ ан техникалық талаптар
| Кө рсеткіш атауы | Тгіtісum аеstіvum L. бидайы ү шін класы бойынша сипаттамасы жә не шектеу нормалары | ||||||||||||||||
| жоғ ары | |||||||||||||||||
| Типтік қ ұ рамы | I, IV типтер. Кү шті жә неқ ұ нды сұ рыптар | I, III, IV типтер | I, III, IV, V типтержә не қ оспа типтері | ||||||||||||||
| Кү йі | Сау, қ ызбағ ан кү йде | ||||||||||||||||
| Тү сі | Қ алыпты, осы типті сау дә н типіне тә н | ||||||||||||||||
| тү ссіздіктің I дең гейіне рұ қ сат етіледі | тү ссіздік тің І-ІІ дең гейіне рұ қ сат етіледі | тү ссіздік тің І-ІІІ дең гейіне рұ қ сат етіледі | тү ссіздіктің кез келген дең гейіне жә неқ арайғ ан бидайғ арұ қ сатетіледі | ||||||||||||||
| Иісі | Бидайдың сау дә ніне тә н, ө ң езі жоқ, уытсыз, шірімеген, жусан, қ аракү йе жә не басқ а да бө где иіссіз | ||||||||||||||||
| Натура, г/л. кем емес | шектелмейді | ||||||||||||||||
| Шикі дә н маң ызының салмақ тық ү лесі, %, кем емес | 32, 0 | 28, 0 | 25, 0 | 23, 0 | 18, 0 | шектелмейді | |||||||||||
| Дә н маң ызының, ИДК бірлігінің сапасынемесе дә н маң ызының индексі, бірлігі | 45-75 50-100 | 45-80 50-100 | 45-80 50-100 | 20-100 20-100 | 20-100 20-100 | шектелмейді шектелмейді | |||||||||||
| Белоктың салмақ тық ү лесі, % қ ұ рғ ақ затқ а, кем емес | 15, 0 | 13, 5, | 12, 5 | 11, 5 | 9, 5 | шектелмейді | |||||||||||
| Тү су саны, с, кем емес | шектелмейді | ||||||||||||||||
| Дә н қ оспасы, %, артық емес | 15, 0 | 15, 0 | 15, 0 | 15.0 | 15, 0 | 15, 0 | |||||||||||
| оның ішінде бү лінген дә н, %, артық емес | 1, 0 | 1, 0 | 1, 0 | 1, 0 | 1, 0 | 1, 0 | |||||||||||
| Қ оқ ыс қ оспасы, %, артық емес | 5, 0 | 5, 0 | 5, 0 | 5, 0 | 5, 0 | 5, 0 | |||||||||||
| оның ішінде бө лінуі қ иын қ оспа, %, артық емес | 2, 0 | 2, 0 | 2, 0 | қ оқ ыс қ оспасы мө лшерінің шектеулі нормасы шегінде | |||||||||||||
| Қ аракү йе дә ні, %, артық емес | 10, 0 | 10, 0 | 10, 0 | 10, 0 | 10, 0 | 10, 0 | |||||||||||
| Зиянкестер зақ ымдағ ан | Рұ қ сат етілмейді | I - дең гейден аспайтын кенінензақ ымдауынан басқ а | |||||||||||||||
| Ескертпе - жоғ ары-1 класты талаптарғ а сә йкес келетін Тгіtісum аеstіvum L. бидайын кү шті бидайғ а, 2 класты бидайды қ ұ нды бидайғ а жатқ ызады. | |||||||||||||||||
| 6.2.3. – Кесте Тгіtісum duгum Desf. бидайына арналғ ан техникалық талаптар | |||||||||||||||||
| Кө рсеткіш атауы | Тгіtісum duгum Desf бидайы ү шін класы бойынша сипаттамасы жә не шектеу нормасы | ||||||||||||||||
| Типтік қ ұ рамы | II, IV | типтер | II, VI типтер жә не типтер қ оспасы | ||||||||||||||
| Басқ а типті бидай дә ні, %, артық емес | шектелмейді | ||||||||||||||||
| оның ішінде ақ дә некті бидай, %, артық емес | шектелмейді | ||||||||||||||||
| Кү йі | Сау, қ ызбағ ан кү йдегі | ||||||||||||||||
| Қ алыпты, осы типті сау дә нге тә н | |||||||||||||||||
| Тү сі | тү ссіздіктің I дең гейіне рұ қ сат етіледі | тү ссіздіктің І-ІІ дең гейіне рұ қ сат етіледі | тү ссіздіктің І-ІІІ дең гейіне рұ қ сат етіледі | тү ссіздіктің кез келгендең гейіне жә не қ арайғ ан бидайғ а рұ қ сат етіледі | |||||||||||||
| Иісі | Бидайдың сау дә ніне тә н, ө ң езі жоқ, уытсыз, шірімеген, жусансыз, қ аракү йесіз жә небасқ а да бө где иіссіз | ||||||||||||||||
| Натура, г/л, кем емес | шектелмейді | ||||||||||||||||
| Жылтырлығ ы, %, кем емес | шектелмейді | ||||||||||||||||
| Дә н маң ызының салмақ тық ү лесі, %, кем емес | 28.0 | 25, 0 | 22, 0 | 18, 0 | шектелмейді | ||||||||||||
| ИДК бірлігінің дә н маң ызының сапасы немесе дә н маң ызының индексі, бірлігі | 20-100 20-100 | 20-100 20-100 | 20-100 20-100 | 20-100 20-100 | Шектелмейді шектелмейді | ||||||||||||
| Белоктың салмақ тық ү лесі, % қ ұ рғ ақ затқ а, кем емес | 14, 0 | 12, 5 | 11, 0 | 9, 5 | шектелмейді | ||||||||||||
| Тү су саны, с, кем емес | шектелмейді | ||||||||||||||||
| Дә н қ оспасы, %, артық емес | 15, 0 | 15, 0 | 15, 0 | 15, 0 | 15, 0 | ||||||||||||
| оның ішінде бү лінген дә н, %, артық емес | 0, 2 | 0, 2 | 0, 2 | 0, 2 | 0.2 | ||||||||||||
| Қ оқ ыс қ оспасы, %, артық емес | 5, 0 | 5, 0 | 5, 0 | 5, 0 | 5, 0 | ||||||||||||
| Қ аракү йе дә ні, %, артық емес | 10, 0 | 10, 0 | 10, 0 | 10, 0 | 10, 0 | ||||||||||||
| Зиянкестер зақ ымдағ ан | Рұ қ сат етілмейді, II дең гейден аспайтын кененің зақ ымдауынан басқ а | ||||||||||||||||
| Ескертпе - Салмақ тық ү лесі мен дә н маң ызы сапасынан басқ а барлық кө рсеткіштері бойынша 4 класс талаптарына сә йкес келетін Тгіtісum duгum Desf.бидайын «жармалық» деген сө зді қ осып 4 класты бидай ретінде бағ алайды. | |||||||||||||||||
Осы стандарта Тгіtісum аеstіvum L. жә не Тгіtісum duгum Desf. бидайындазиянды жә не уытты тұ қ ымдар мен фузариозды дә ннің мө лшері бойынша бекітілген техникалық талаптары 6.2.4. кесте келтірілген
6.2.4. – Кесте.Тгіtісum аеstіvum L. жә не Тгіtісum duгum Desf. бидайында зиянды жә не уытты тұ қ ымдар мен фузариозды дә ннің мө лшері бойынша техникалық талаптар
| Кө рсеткіш атауы | Класы бойынша шектеу нормасы | |
| жоғ ары, 1-4кластар | 5 класс | |
| Зиянды жә не уытты тұ қ ым, %, артық емес оның ішінде: | 0, 5 | 1, 0 |
| қ астауыш | 0, 05 | 0, 5 |
| қ аракү йе | 0, 05 | 0, 1 |
| укекіре жылжығ ыш, тү лкіқ ұ йрық ты мия, ланцетті термопсис тұ қ ымы (жиынтығ ы бойынша) | 0, 1 | 0, 1 |
| тү рлі-тү сті вязель тұ қ ымы | 0, 1 | 0, 1 |
| тү кті жемісті гелиотроп тұ қ ымы | 0, 1 | 0, 1 |
| ақ шыл триходесма тұ қ ымы | рұ қ сат етілмейді | |
| Фузариозды дә н | 1, 0 | 1, 0 |
Сонымен бірге осы стандарта Тгіtісum аеstіvum L. жә не Тгіtісum duгum Desf. бидайын класқ а бө лгенде қ оқ ыс жә не дә н қ оспасының шектік нормаларбекітілген. Кластарда қ оқ ыс жә не дә н қ оспасының болуы бойынша максималдық нормалар жалпы нұ сқ аулық тү рінде берілген жә не дә нді оның сақ талуын қ амтамасыз ететін кондицияғ а дейін жеткізу мү мкіндігі бар болғ ан кезде астық кабылдау кә сіпорны жә не астық иесінің қ арауымен кө бейтілуі немесе азайтылуы мү мкін. Тгіtісum аеstіvum L. бидайы ү шін 10 % артық жә не Тгіtісum duгum Desf.бидайы ү шін 15 % артық басқ а тип дә ні бар бидайды типтер қ оспасы сыякты анық тайды[23].
Дә н салмағ ының 15 % артық басқ а астық тұ қ ымдастар дә ні мен тұ қ ымының қ оспасы бар бидайды қ ұ рамын пайызбен кө рсетіп басқ а дақ ылдармен бірге бидай қ оспасы сияқ ты қ абылдайды. Жоғ ары, 1-4 класты Тгіtісum аеstіvum L.бидайын, 1-4 класты Тгіtісum duгum Desf.бидайын ө неркә сіптік мақ саттарғ а, 5 класты Тгіtісum аеstіvum L., Тгіtісum duгum Desf.бидайын ө неркә сіптік емес мақ саттарғ а пайдаланады.Осы класқ а жеткізу ү шін бір кө рсеткіші жетпесе, оны, тө менгі класқ а кө шіреді.Жеткізілетін бидай ү шін шектеу нормалары 6.2.5-кестеде кө рсетілген.
6.2.5.- Кесте - Жеткізілетін бидай ү шін шектеу нормалары
| Кө рсеткіш атауы | Ұ нғ а ө ң деу ү шін | Жарма ө ң деу ү шін | Қ ұ рама жемге ө ң деу ү шін | Спиртке ө ң деу ү шін | |||||
| нан пісіретін | макаронғ а | ||||||||
| Типі | I, III, IV | II, VI | I, II, III, IV, V, VI | I, II, IV, V, VI жә не типтер қ оспасы | I, II, III, IV, V, VI жә не типтер қ оспасы | ||||
| Кү йі | Қ ызбағ ан, сау кү йінде | ||||||||
| Иісі | Қ алыпты, сау дә нге тә н | Уытты иісі бар дә нге рұ қ сат етіледі | Жусан, уыт жә не қ аракү йе иісі бар дә нге | ||||||
| Тү сі | Қ алыпты, осы типті сау дә нге тә н | Тү ссіздіктің кез келген дең гейіне жә не қ арайғ ан бидайғ а рұ қ сат етіледі | |||||||
| тү ссіздіктің І-ІІдең гейі не рұ қ сатетіледі | тү ссіздік тің І-ІІ дең гейіне рұ қ - сат етіледі | тү ссіздіктің І-ІІдең гейінерұ қ сат етіледі | |||||||
| Ылғ алдылығ ы, %, артық емес | 14, 0 | 14, 0 | 14, 0 | 14, 0 | 14, 0 | ||||
| Натура, г/л, кем емес | шектелмейді | шектелмейді | |||||||
| Тү су саны, с, кем емес | шектелмейді | регламент телмейді | |||||||
| Шикі дә н маң ызының салмақ тық ү лесі, %, кем емес | 25, 0 | 25, 0 | 18, 0 | шектелмейді | регламент телмейді | ||||
| ИДК бірлігінің дә н маң ызының сапасы немесе дә н маң ызының индексі, бірлігі | 45-80 50-100 | 20-100 20-100 | 20-100 20-100 | Шектелмейді шектелмейді | регламент телмейді регламент телмейді | ||||
| Белоктың салмақ тық ү лесі, % қ ұ рғ ақ затқ а, кем емес | 12, 5 | 12, 5 | 9, 5 | шектелмейді | шектелмейді | ||||
| Крахмал, %, кем емес | регламент телмейді | ||||||||
| Дә н қ оспасы, %, артық емес, оның ішінде: | 5, 0 | 5, 0 | 5, 0 | 15, 0 | 15, 0 | ||||
| зақ ымданғ ан дә н, %, артық емес | 3, 0 | 3, 0 | 3, 0 | дә н қ оспа- сымө лшері нің шекте-улі норма- сышегінде | дә н қ оспасы мө лшерінің шектеулі нормасы шегінде | ||||
| оның ішінде: бү лінген дә н, %, артық емес | 1, 0 | 0, 2 | 0, 2 | 1, 0 | 1, 0 | ||||
| басқ а дә нді дақ ылдар, %, артық емес | 2, 0 | 2, 0 | 2, 0 | дә нқ оспа- сы мө лшері нің шекте- улі норма-сы шегінде | дә н қ оспасы мө лшерінің шектеулі нормасы шегінде | ||||