![]() Главная страница Случайная страница КАТЕГОРИИ: АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника |
Алаңдап су айдау кезінде ұңғымалардың орналасу жүйесі
Алаң да су айдау жә не ө ндіру ұ ң ғ ымаларын орналастырудың екі жү йесі бар екені белгілі: дұ рыс геометриялық тор бойынша (негізінен бірдей ү шбұ рышты жә не тө рт бұ рышты болып орналасады) жә не сызық ты жү йе бойынша орналасады. Ұ ң ғ ымалардың орналасу жү йесі кен орнының немесе кеніштің геологиялық орналасу қ ұ рылымына тә уелді болады. Дұ рыс геометриялық тор бойынша жү йе тік жә не айналма тү рде болады. Тік жү йеде су айдау ұ ң ғ ымалары берілген геометриялық тордың бұ рыштарында орналасады (квадратты торда су айдау ұ ң ғ ымалары, сонымен бірге квадраттың ә рбір беттерінің ортасында орналасуы мү мкін), ал ө ндіру ұ ң ғ ымалары – ү шбұ рышты тор кезінде биссектрисаларының қ иылысында немесе квадратты жү йеде – квадраттың ортасында орналасады. Айналмалы жү йеде ө ндіру ұ ң ғ ымалары су айдау ұ ң ғ ымаларының орнында, ал су айдау ұ ң ғ ымалары тік жү йеде ө ндіру ұ ң ғ ымаларының орнында орналасады. Дұ рыс геометриялық тор бойынша тік жү йеге: тө рт нү ктелі жә не жеті нү ктелі жү йе (негізінде бірдей орналасқ ан ү шбұ рыш жатады), бес нү ктелі жә не тоғ ыз нү ктелі жү йеде (негізінде квадрат жатады) жә не ол 6.3-суретте кө рсетілген. Жү йені сипаттау ү шін келесі мә ндерді енгіземіз (6.3 - суретте, а): а — қ атардағ ы су айдау ұ ң ғ ымаларының ара қ ашық тығ ы; d — су айдау жә не ө ндіру ұ ң ғ ымалары қ атарының аралығ ындағ ы қ ашық тық. 6.3 - сурет. Тік алаң ды су айдау жү йесі ∆ — су айдау ұ ң ғ ымалары; О — ө ндіру ұ ң ғ ымалары; а — тө рт нү ктелі жү йе; б — жеті нү ктелі жү йе; в — бес нү ктелі жү йе; г —тоғ ыз нү ктелі жү йе.
Жоғ арыда аталғ ан жү йелерді қ арастыралық. 1.Тө рт нү ктелі жү йе (а): Негізінен – тең қ абырғ алы ү шбұ рыш, ә рбір бұ рышында ү ш су айдау ұ ң ғ ымалары орналасқ ан, ал биссектрисалардың қ иылысында бір ө ндіру ұ ң ғ ымасы орналасқ ан (элемент қ осындысы 4 ұ ң ғ ыма). Бұ л жү йенің сипаттамасы тө мендегідей: — қ атынас d/a > 1/3; —су айдау ұ ң ғ ымаларының санының nсуайд ө ндіру ұ ң ғ ымаларына nө нд қ атынасы nсуайд/ nө нд = 0, 5 — ең ү лкен тиімділігі Емак = 66%. 2. Жеті нү ктелі жү йе (б): Бұ л жү йеде - негізінен тең қ абырғ алы ү шбұ рыштар, алты бұ рыш жасап орналасады, ә рбір бұ рышында алты су айдау ұ ң ғ ымалары, ортасында бір ө ндіру ұ ң ғ ымасы орналасқ ан (қ осындысы 7 ұ ң ғ ыма). Жү йенің сипаттамасы тө мендегідей: — қ атынас d/a > 1; — су айдау ұ ң ғ ымаларының санының nсуайд ө ндіру ұ ң ғ ымаларына nө нд қ атынасы nсуайд/ nө нд = 2. — ең ү лкен тиімділігі Емак = 75%. 3. Бес нү ктелі жү йе (в): Негізінде квадрат жатады, бұ рышында 4 су айдау ұ ң ғ ымалары орналасқ ан, ал ортасында ө ндіруші (қ осындысы бес ұ ң ғ ыма). Жү йенің сипаттамасы тө мендегідей: — қ атынас d/a = 0, 5; — су айдау ұ ң ғ ымаларының санының nсуайд ө ндіру ұ ң ғ ымаларына nө нд қ атынасы nсуайд/ nө нд = 1. — ең ү лкен тиімділігі Емак = 72%. 4. Тоғ ыз нү ктелі жү йе (г): Бұ л жү йеде негізі квадрат болады, бұ рыштарында жә не қ абырғ аларының ортасында 8 су айдау ұ ң ғ ымасы орналасқ ан, ал ортасында бір ө ндіру ұ ң ғ ымасы орналасқ ан (қ осындысы тоғ ыз ұ ң ғ ыма). Жү йенің сипаттамасы тө мендегідей: — қ атынас d/a = 1; — қ атынас nсуайд/ nө нд = 3; — ең ү лкен тиімділігі Емак =76%. Су айдау жә не ө ндіру ұ ң ғ ымаларының тізбектей орналасуы 6.4 - суретте кө рсетілген. Ол екі вариантта ұ сынылады: Бірінші – су айдау жә не ө ндіру ұ ң ғ ымалары бір-біріне қ арама-қ арсы бұ рғ ыланғ ан (а); Екіншісі - ө ндіру ұ ң ғ ымалары су айдау ұ ң ғ ымаларына қ арағ анда аралығ ы жарты қ ашық тық қ а жылжып орналасып бұ рғ ыланғ ан (б). Екі жү йе ү шін де d/a = 1 қ атынасы, nсуайд/ nө нд =1, ал бірінші варианттың ең ү лкен тиімділігі Емак =5 7 %, екінші вариант ү шін Емак > 5 7 %.
6.4 - сурет. Ұ ң ғ ымалардың орналасуының сызық ты жү йесі
1 — су айдау ұ ң ғ ымаларының қ атары; 2 — ө ндіру ұ ң ғ ымаларының қ атары; а — ө ндіру ұ ң ғ ымаларының су айдау ұ ң ғ ымаларына қ арағ анда жылжымай орналасуы; б — ө ндіру ұ ң ғ ымалары су айдау ұ ң ғ ымаларына қ арағ анда аралығ ы жарты қ ашық тық қ а жылжып орналасуы. Алаң дап су айдаудың айналмалы жү йелері тік жү йеге (тө рт нү ктелі жү йенің ең жоғ арғ ы тиімділігі 66%-дан тө мен; бес нү ктелі жү йеде айналмалы жү йеде де тік жү йеде де бірдей тиімділік 72%-ғ а тең; жеті нү ктелі айналмалы жү йеде ең жоғ ары > 66% болумен сипатталады; тоғ ыз нү ктелі айналмалы жү йеде 72% - ғ а тең, ал тік жү йе - 76%) қ арағ анда тиімсіз болса да, практикада да қ олданылады. Осы уақ ытта, тиімділігі жағ ынан тік жү йеге жол бергенімен, айналмалы жү йелер (бес нү ктеліден басқ асы): - тө рт нү ктелі су айдау жү йесі ұ ң ғ ымаларының саны жағ ынан, айналмалы жү йеге қ арағ анда екі есе аз, жә не де тік жү йемен салыстырғ анда нашар сипаттамағ а ие болады; - жеті нү ктелі айнымалы жү йеде су айдау ұ ң ғ ымалары екі есе аз болуымен ерекшеленеді, яғ ни экономикалық тиімді болуы мү мкін; - тоғ ыз нү ктелі айнымалы жү йеде тік жү йеге қ арағ анда су айдау ұ ң ғ ымалары ү ш есе аз, осығ ан байланысты экономикалық жағ ынан аз да болса тиімдірек. Алаң дап су айдаудың ә рбір жү йесі (практикада қ олдануғ а болмайтын тө рт нү ктелі жү йеден басқ асы) кенішті игеру шарттары мен сұ йық тың қ асиетіне, сонымен бірге экономикалық тиімділік шарттарына да тә уелді бола отырып, ө зінің қ олдану аясына ие болады. Бақ ылау сұ рақ тары: 1. Алаң да су айдау жә не ө ндіру ұ ң ғ ымаларын орналастырудың жү йелерін тү сіндірің із? 2. Жеті нү ктелі айнымалы жү йеде су айдау ұ ң ғ ымалары 3. Алаң дап су айдауда ұ ң ғ ымалардың орналасуы бойынша ең тиімдісін атаң ыз?
|