Газ ұңғымасы бағанының жер асты жабдықтары

Ұ ң ғ ыманы пайдалану кезінде кө п жағ дайда оның сенімділігіне, жұ мыс қ ауіпсіздігі мен ұ зақ тығ ына, ашық фонтандауды болдырмауғ а жә не қ оршағ ан ортаны қ орғ ауғ а мә н беріледі. Ұ ң ғ ыманың сенімділігі, жұ мыс қ ауіпсіздігі мен ұ зақ болуы ұ ң ғ ыманың қ ұ рылысы мен ұ ң ғ ыма тү біндегі жә не бағ анындағ ы жабдық тарғ а байланысты болады. Ұ ң ғ ыманың бағ анындағ ы жабдық тар: 1) ұ ң ғ ыманы ашық фонтандаудан қ орғ ауды; 2) ұ ң ғ ыманы мең геру, зерттеу жә не сұ йық толтырмай тоқ татуды; 3) ұ ң ғ ымағ а газдың ағ ысын келтіру мақ сатында, тү п аймағ ына ә сер етуді; 4) ұ ң ғ ыманы орнатылғ ан технологиялық режимде пайдалануды; 5) ұ ң ғ ымағ а сұ йық ты айдамай-ақ сорапты компрессорлық қ ұ быр тізбегін ауыстыруды қ амтамасыз етеді. Ұ ң ғ ыманың жер асты жабдық тарының сұ лбасы 10.1-суретте кө рсетілген.

11.1-сурет. Газ ұ ң ғ ымасының жер асты жабдық тары.

1 - пайдалану пакері; 2 - циркуляциялық пакер; 3 - ниппель; 4 - тү птік клапан; 5 - сорапты компрессорлық қ ұ бырлар тізбегін айырғ аш; 6 - ингибиторлы клапан; 7 - апаттық тілік клапан; 8 - сорапты компрессорлық қ ұ быр; 9 - коррозия жә не гидрат тү зілуге қ арсы сұ йық ингибитор; 10 - аралық шегендеу тізбегі (хвостовик).

Газ ұ ң ғ ымасын сенімді пайдалану ү шін тө мендегі негізгі жер асты жабдық тары қ олданылады: бө лгіш пакер; сорапты компрессорлық қ ұ быр (СКҚ); ниппель; циркуляциялық клапан; ингибитор клапаны; ұ ң ғ ыманың орталық каналын автоматты жабуғ а арналғ ан қ ондырғ ы, ө згерткіш жә не қ ұ лып; апаттық тілік клапан; сорапты компрессорлық қ ұ бырлар тізбегін айырғ ыш; аралық шегендеу тізбегі (хвостовик).

Айырғ ыш пакер пайдалану тізбегін жә не сорапты компрессорлық қ ұ бырларды жоғ ары қ ысымның, жоғ ары температураның жә не қ абат газының қ ұ рамына енетін агрессивті қ осылыстардың (H₂S, CO₂ жә не майлы қ ышқ ылдар) ә серінен қ орғ ау мақ сатында қ абатты жә не ұ ң ғ ыманың қ ұ быр аралық кең істігін ү немі бө ліп тұ руғ а арналғ ан.

Сорапты компрессорлық қ ұ бырлар (СКҚ) тізбегі ұ ң ғ ымағ а шегендеуші қ ұ бырлар тізбегін тозудан жә не жоғ ары қ ысымнан газсұ йық қ оспасы ағ ынының белгілі жылдамдығ ын жасау ү шін жә не газғ а қ анық қ ан қ абатты тө меннен жоғ ары қ арай ө ндіруге арналғ ан.

Фонтанды қ ұ бырлар жоғ ары сапалы тұ тас болат материалдан дайындалады, ұ зындығ ы 5÷ 7м, ішкі диаметрі 33, 60, 63, 89 жә не 102 мм.

Ниппель тү птік айырғ ыш клапанды оғ ан орнату, саң ылаусыздандыру жә не бекіту қ ызметін атқ арады.

Циркуляциялық клапан орталық каналды қ ұ быр аралық кең істікпен ә ртү рлі технологиялық операцияларды (мең геру жә не ұ ң ғ ыманы бастыру, тү пті, қ ұ быраралық кең істікті жә не сорапты компрессорлық қ ұ бырды жуу жә не ә ртү рлі химиялық агенттерді айдау) орындау мақ сатында уақ ытша байланыс жасау ү шін арналғ ан. Клапан ұ ң ғ ымағ а сорапты компрессорлық қ ұ бырды тү сіру кезінде бекітіледі жә не онымен бірге шығ арылады.

Ингибиторлы клапан коррозияғ а немесе гидратқ а қ арсы ингибиторды тізбекке айдау кезінде, ұ ң ғ ыманың қ ұ быраралық кең істігін сорапты компрессорлық қ ұ бырдың ішкі аралығ ымен уақ ытша байланыс жасауғ а арналғ ан. Клапан ұ ң ғ ымағ а сорапты компрессорлық қ ұ бырды тү сіру кезінде бекітіледі жә не жә не онымен бірге шығ арылады.

Ұ ң ғ ыманың орталық каналын автоматты жабуғ а арналғ ан қ ондырғ ы, ұ ң ғ ыманы апаттық жағ дайда немесе сағ алық жабдық тарды жө ндеу кезінде уақ ытша жабуғ а арналғ ан. Ол сорапты компрессорлық қ ұ бырдың кез-келген жеріне орнатылуы мү мкін.

Апаттық тілік клапан ұ ң ғ ыма ішінде апаттық жағ дай туындағ анда циркуляциялық клапанды ашуғ а болмайтын жағ дайда, қ ұ быраралық кең істік арқ ылы пакермен жабдық талғ ан ұ ң ғ ыманы жабуғ а арналғ ан. Сорапты компрессорлық қ ұ быр тізбегімен орнатылады, ұ ң ғ ыма жабдық тарының жинағ ына диаметрі 219 мм-лік 14 МПа қ ысымғ а арналғ ан пайдалану тізбегі жатады.

Газ ұ ң ғ ымасының сақ тандыру жабдық тары екі бө лек тораптан тұ рады: 1) бө лгіштен (пакердің); 2) айырғ ыш-клапанның ө зінен. Тү птік айырғ ыш-клапанмен бірге қ олданылатын пакерге ү лкен талап қ ойылады: 1) жұ мыс кезінде тоқ тап бұ зылмауы; 2) қ ұ быр аралығ ында қ абатпен байланыстың сенімді болуы; 3) кез-келген берілген терең дікке орнатудың мү мкіндігі; 4) сорапты компрессорлық қ ұ быр тізбегімен жалғ ауда уақ ыттың аз болуы; 5) қ ұ рылысының қ арапайымдылығ ы, метал сыйымдылығ ы мен негізгі ө лшемінің кіші болуы; 6) жоғ ары қ ысым мен температурада агрессивті ортағ а беріктігі.

Тү птік айырғ ыш-клапандар сағ алық жабдық тар жә не сорапты компрессорлық қ ұ быр тізбегі зақ ымданғ анда ашық фонтандауды болдырмайды.

Олар ұ ң ғ ымада сағ алық жабдық тарды қ айта жабдық тау кезінде, ұ ң ғ ымағ а сұ йық айдамай сорапты компрессорлық қ ұ быр тізбегін кө теру кезінде автоматты жабу қ ондырғ ыларының қ ызметін атқ арады. Кө птеген газконденсатты кен орындарындағ ы қ абат газдары қ ұ рамында коррозиялық компоненттер болады: кү кіртсутегі, кө мірқ ышқ ыл газы, май қ ышқ ылдары. Бұ л компоненттер, жоғ ары температура мен қ ысымның ә серінен шегендеуші тізбектердің, сағ алық жабдық тардың, сорапты компрессорлық қ ұ быр тізбегінің коррозияғ а ұ шырауын қ арқ ындатады.

Газдың қ ұ рамында кү кіртсутегінің кө п болуы кезінде қ арапайым ұ ң ғ ымалық қ ысым жә не температураны ө лшеуге арналғ ан қ ондырғ ыларды пайдалану жә не ұ ң ғ ымада геофизикалық зерттеу жұ мыстарын жү ргізу мү мкін емес. Кө п жағ дайларда коррозияғ а ұ шырайтын негізінен, ү ш жә не тө рт жақ ты қ ұ бырлар, катушкалар, фланецті байланыстың тығ ындағ ыш сақ иналары, фонтанды арматураның жапқ ыштары. Ұ ң ғ ыма сағ асының жабдық тарының коррозияғ а ұ шырау қ арқ ындылығ ы 0, 1÷ 4 мм/жыл.

Мысалы, мұ ндай кеніштерде сорапты компрессорлық қ ұ быр тізбегінің жұ мыс жасау мерзімі 1÷ 18 ай, фонтанды арматураның жапқ ыштарының саң ылаусыздығ ы 1÷ 2 ай, фланецті қ осылыстар 4÷ 6 ай аралығ ына дейін болады.

Ұ ң ғ ыма жабдық тарын коррозиядан қ оғ ау ү шін, белгілі уақ ыт аралығ ында ұ ң ғ ымағ а коррозияғ а қ арсы ингибиторларды арнайы ингибиторлы клапан арқ ылы айдап тұ ру қ ажет болады.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Сорапты компрессорлық қ ұ бырлардың негізгі қ ызметі мен ө лшемдері

қ андай болады?

2. Газ ө ндіру ұ ң ғ ымасының жер асты жабдық тарына не жатады?

3. Газ ұ ң ғ ымасының сақ тандыру жабдық тары неше тораптан тұ рады?