Асқынулар кезеңі.

а) Токсикалық (улану) – панкреатогенді шок, респираторлық дистресс синдромның туындауы, токсикалық бауыр жә не бү йрек дистрофиясы, бауырдың жә не бү йректің жедел жетіспеушілігі, эррозивті-геморрагиялық гастрит, делириозды синдром, кома, полиорганды жетіспеушілік.

б) некроздық, некроздан кейінгі – инфильтрат, ұ йқ ы безінің ірің дігі, флегмонозды жә не апостематозды панкреатит, іштіктен тысқ ары майшық тың флегмонасы, перитонит, жалғ ан киста (псевдокиста).

в) висцеральды – ұ йқ ы безінің сыртқ ы жә не ішкі, асқ азан, ішек, дуоденальды, панкреатобронхиальды, плевра аралық жыланкө здер.

г) Аррозивті қ ан кету

д) окклюзионды – қ алқ анша вена тамырының қ ысылуы мен тромбозы.

Аурудың негізгі сипаттары. Ұ йқ ы безінің қ абыну кезіндегі ауру белгілері бірер сағ аттан бірнеше тә уліктерге, кейде бірнеше аптағ а созылуы мү мкін. Осығ ан орай панкреатитің жедел ө тетін (ауру белгілері аз уақ ыттың ішінде белгілі шың ына жетіп ауруды қ алжыратып тастайда) жә не жең іл ө теттін (ауру белгілері біртіндеп басталады) тү рлері болады.

Аурудың ең алғ ашқ ы, негізгі жә не тү рақ ты белгісі – іш ауруы. Ауру ұ стамасы кө біне майлы немесе қ уырылғ ан тағ ам жегеннен, болмаса арақ ты кө п мө лшерде ішкеннен кейін кенеттен басталады. Ауру жанғ а бататындай ө те қ атты, кіндіктен жоғ ары тө с шеміршегінің астынан (эпигастрии) басталады да белге қ арай ыдырап денені қ ұ рсаулап тастайды. Іштің ауру себебі ұ йқ ы безінің ісінген кезіндегі оның сыртқ ы қ абындағ ы нерв жү йесінің тітіркентуі. Бұ л жә й кернеудің ә сері болса, без шіріген кезде ө з алдына бө лінген ферменттер жә не басқ а химиялық затар іш астарындағ ы кө птеген рецепторларғ а ә серін тигізеді.

Іш ауыруынаң қ аттылығ ы уақ ыт ө те келе бә сең дейді. Бұ л шамасы ұ йқ ы безі шіріген кезде оның сыртқ ы қ абындағ ы нерв жү йесі ө ліеттенуінде. Ауырсыну бә сең дегенімен адамның жағ дайы нашарлай тү седі, ө йткені без шіріген кезде ауруда улану басталады. Сондық танда іш ауруынының қ аттылығ ы, бә сең деуі аурудың сипатын дә л анық тайды деп айтуғ а болмайды. Іш аздап сыздап ауырғ ан кү ннің ө зінде ұ йқ ы безіндегі болып жатқ ан ө згерістер ө те ауыр, қ ү рделі болуы да мү мкін.

Іш ауруы тек қ ана тө с шеміршегінің астынан басталып қ ана қ оймайды, кейде оң жақ, ал кө бінесе сол жақ қ абырғ а астынан басталады. Аурудың бұ лай болуы осы маң айдағ ы органдардың (асқ азан, ұ лтабар, бауыр, ө т жолдары) ауруларына сә йкес келуінен. Ауырсыну кө кіректің сол жағ ына беріледі.

Аурудың екінші белгісі – қ ұ су. Қ ұ сық ө те жиі болады да, қ ұ сқ аннан кейін жағ дайы жақ сармайды, қ ұ сық тың жиі болуы ауруды қ алжыратып тастайда, жағ дайы одан ә рі нашарлай тү седі. Алғ ашқ ы кезде қ ұ сық тамақ тан тұ рса, уақ ыт ө те запранғ а айналады, кейінен асқ азанның ащы сө лі ғ ана шығ ады. Қ айта-қ айта қ ұ су кезінде асқ азанның шырышты қ абаты жыртылып кейде қ ұ сық та қ ан болуы ық тимал.

Аурудың ү шініші белгісі – іштің кебуі. Іштің кебуі соншалық ты тіпті жедел панкреатит кезінде ішек тү йілісі екен деп ем қ олданылады. Іш кебуіне ең басты себебі белсенген ферменттердің қ ұ рсақ кең істігіне тарап нерв жү йелеріне улы ә сер етуінде. Бұ л қ ұ былыс ішектің перистальтикасын бұ зып, ал ішек бойындағ ы нә жіс пен жел ішекті керней тү седі. Уақ ыт ө те бұ л қ ұ былыс тұ рақ ты, ұ зақ қ а созылатын белгіге айналады.

Жедел панкреатит кезінде кездесетін ауру белгілері кө п болғ анымен, олардың бә рін осы ауруғ а тә н деп іріктеп алуғ а келмейді. Бұ л белгілер қ ұ рсақ қ уысындағ ы ағ заларының ауру симптомдары дегеніміз жө н. Бұ ғ ан жататындары адамның тамақ қ а зауқ ы соқ пауы, тілінің қ ұ рғ ап кетуі, жү ректің айнуы, ық ылық ату, кекірік, денесінің ысытығ ының кө терілуі, суық тер шығ уы, денесінің сарғ ыш тартуы т.б.

Гемодинамикалық бұ зұ лыс жә не панкреатогенді шок кезең і (панкреонекроздың ауыр, ө те ауыр тү рінде) улану белгілерімен сипатталып, адамның бет ә лпеті, денесі бозарып, еріндері кө геріп кетеді. Денесінің ә р жерінде кө к сия тә різді дақ пайда болуы мен гемодинамикалық бұ зылыстар колликреин-кинин жү йесінің белсену салдарынан туындайды. Ұ йқ ы бізінің ферментерінің тамыр қ абырғ асын зақ ымдау салдарынан микроциркуляторлық бұ зылыстарғ а, акроцианоздық ө згерістерге соқ тырып мына сиптомдар байқ алады:

1. Грюнфельд сиптомы – жамбас пен кіндік маң ында экхимоз бен петихияның болуы;

2. Девис симптомы – іш қ абатының цианозы, жамбас тұ сында петихияның жә не бел аймығ ында кө гілдір тү стің болуы;

3. Кюллен симптомы – кіндік маң ының ісініп жә не сарғ айғ ан-кө герген тү стес болуы;

4. Мандор симптомы – эпигастрии аймығ ының ауырсынып, етінің қ атаюы мен науқ астың бетінің, кеудесінің кө геруі;

5. Грей-Турнер симптомы – бү йір жағ ының кө геруі;

6. Холстет симптомы – іш қ абатының ә р жерінің тең білденіп кө геруі;

Аурудың бұ л белгілері қ ан айналысының нашарлағ анын айғ ақ тай тү седі. Осы кезде тамыр соғ уы ө се тү седі де қ ан қ ысымы тө мендеп кетеді (панкреатогенді шок). Бұ л қ ан айналысының нашарлауы бауыр, бү йрек, ми, ө кпе жә не жү рек етіне де ә серін тигізіп, онда елеулі ө згерістер туғ ызады - паренхимтозды мү шелердің функциясының бұ зылу кезең і.

Қ ан айналысының нашарлауы ө кпеге де ә серін тигізеді (РДС-респираторлы дистресс синдром). Тыныс алуы жиілеп, адам деміккен секілді болады. Жү рек пен ө кпенің зардап шегуі науқ астың жағ дайы нашарлай тү скенін дә лелдей тү седі. Дене қ ұ рлысыныдағ ы ө згеріс бұ нымен тынбайды. Ауру дами тү се бауыр мен бү йректің жұ мыс атқ ару қ ызыметі бұ зылады. Бұ ғ ан бірінші себеп, қ ан қ ысымының кү рт темендеп кетуі, қ ан тамырындағ ы қ анның аумағ ының азаюы, бұ нымен бірге қ анның қ оюлануы. Егер дер кезінде ем қ олданылмаса бұ л ө згерістер бү йрек пен бауырдың істен шығ уына ә келіп соқ тырады (бауыр, бү рек жетіспеушілігі). Бауыр жетіспеушілігі кезінде науқ астың склерасы, шырышты қ абаты жә не тері жамылғ ысы сарғ ая бастайды. Бү йрек жетіспеушілігі кезінде зә рдің бө лінуі азайып (олигоурия), толық тоқ тап қ алуы да (анурия) кездеседі.

Сонымен қ атар жалпы орталық нерв жү йесінің улануы - улану психозы байқ алады. Науқ астың сана-сізімі тө мендеп қ айда жатқ анында білмей, психоз, болмаса эйфория, ө те ауыр тү рінде сопор мен кома байқ алады. Мұ ндай науқ ас басқ а адамның кө мегінсіз жарақ аттанып қ алуы да мү мкін. Панкреатитпен сырқ аттыну кө біна арақ ішкендіктен болатынын еске алатын болсақ, бұ л психоз маскү немдіктің салдарынан екенін ұ ғ амыз - алкоголь психозы (делирия) деп атайды.

Қ ұ рсақ пальпациясын жасағ анда мына симптомдар кездеседі.

1. Тө с шеміршегінің астының (эпигастрии аймағ ы) кеуіп тұ руы қ олқ а тамырының соғ уының сезілмеуі – Воскресенский симптомы.

2. Сол жақ белдеме бұ лшық етінің 12-ші қ абырғ амен қ ыйлысқ ан тұ сын бір саусақ пен басқ анда ауырсынудың ұ лғ аюы – Мейо-Робсон симптомы.

3. Сол жақ қ абырғ а доғ асының ү стін алақ анның қ ырымен ақ ырындап ұ рсақ ауырсыну ү лғ аяды – Ортнер симптомы.

4. Ұ йқ ы безінің проекциясымен пальпация жасағ анда ауырсынудың ұ лғ аюы –Керте симптомы.

5. Қ ұ рсақ қ абатын астынан ү стіне, алдынан аотына соқ қ ылай итергенде (эпигастрии аймағ ында) қ ұ рсақ тың ү стінгі бө лігінің ауырсынуы – Чухриенко симптомы.

Ұ йқ ы безінің псевдокистасы тү зілгенде қ ұ рсақ пальпациясы кезінде эпигастрии аймағ ында тығ ыз-эластикалық ісік анық талып, ішті бү йірінен қ арағ анда жұ тып қ ойғ ан “доп ” тә різді ісік кө зге кө рінеді.