Ағынды бұрғылау суларын қайталама пайдалану үшін тазарту.

Ұ ң ғ ыларды бұ рғ ылау кезінде қ оршағ ан орта жә не жер қ ойнауын қ орғ ау ережелері, мұ найгаз ө ндіруші ө неркә сіптің қ ауіпсіздік шаралары жә не ұ ң ғ ыны жобалау ү шін негіз болатын басқ ару қ ұ жаттары, инструкциялар, нормативтер, ережелер сақ талуы тиіс.

Ұ ң ғ ының қ ұ рылысы бекітілген техникалық жоба болғ ан кезде ғ ана басталуы тиіс.

Ұ ң ғ ының қ ұ рылысына арналғ ан техникалық жобада «Игерудің бірың ғ ай ережелеріне...» сай амбары жоқ бұ рғ ылау тә сілі қ арастырылуы тиіс, бұ л бұ рғ ылау қ алдық тарының жер қ ыртысын бө лінуін болғ ызбайды. Бұ л бұ рғ ылау операциясының барлық кезең інде, яғ ни бұ рғ ылау жұ мыстары толық біткенше бұ рғ ылау қ алдық тарын жинайтын объектінің пайда болуына мү мкіндік береді. Уақ ытша қ алдық сақ тайтын амбарлардың қ ұ рылысы Мемлекеттік органдармен, соның ішінде Мемлекеттік тазалық ты бақ ылау жә не Экология министрлігімен бірлесе отырып шешілуі тиіс.

Ұ ң ғ ыны бұ рғ ылау кезінде қ оршағ ан ортағ а зиян келтіретін негізгі ә сер ету кө здеріне бұ рғ ылау жә не тампонажды ерітінділерді дайындауғ а қ олданылатын химреагенттер жатады, сондай-ақ ақ аба сулар, бұ рғ ылау ерітіндісімен химиялық ө ң деу кезінде ластанғ ан бұ рғ ылау шламдары, пайдаланылғ ан бұ рғ ылау ерітіндісі, ұ ң ғ ыны мең геру кезінде алынғ ан мұ най, ілеспе газ жә не дизелдердің жұ мыс жасауы кезінде бө лінетін газдар жатады.

Бұ рғ ылау ерітіндісін ө ң деу кезінде қ олданылатын химреагенттер, бұ рғ ылау кезінде жә не оғ ан дайындық кезінде жер қ ойнауын, су кө здерін жә не атмосфералық ауаны қ орғ ауғ а байланысты жұ мыс кө лемі жә не тү рлері, техникалық жабдық тар ұ ң ғ ының қ ұ рылысының Техникалық жобасында кө рсетілуі тиіс.

Қ оршағ ан ауаның ластануы іштен жанатын двигателдердің жұ мысы кезінде, ұ ң ғ ыны мең геру ө німдерін жә не ілеспе газды факелдерде жағ у кезінде, сондай-ақ ұ йымдастырылмағ ан лақ тырылыстар кезенде (айналымдық жү йедегі, шламды амбарлардың жә не ГСМ ыдыстарындағ ы улы қ оспалардың кебуі, жуу сұ йық тығ ын газсыздандыру кезінде, бұ рғ ылау ерітінділерін хим. ө ң деу кезінде, сондай-ақ мұ найгаз лақ тырылысында, ашық фонтандау кезінде) болады.

Атмосферағ а тасталынатын негізгі зиянды заттарғ а кө мірсутектер (метаннан бастап полициклонды ароматты кө мірсутектерге дейін), азот оксиді, кө мірсутегі оксид, кү кірт диоксиді, бензопирен, кү кіртсутегі, меркаптандар, кү лдер жатады.

Ұ ң ғ ының қ ұ рылысының Техникалық жобасында кейін бұ рғ ылау жұ мыстары жә не ұ ң ғ ыны зерттеу кезінде атмосфераның ластану кө лемі жә не қ алдық кө лемі жә не т.б.анық талады.

Сондай-ақ сынақ тық пайдаланудың жобасы кезінде ұ ң ғ ыны сынақ тық пайдалану кезінде қ оршағ ан ортағ а ө неркә сіп жұ мыстарының зияны бағ асы кө рсетілетін " Сынақ тық пайдалану кезең інде қ оршағ ан ортағ а ә сер ету бағ асы» Жобасы жасалуы тиіс.

Ұ ң ғ ыны сынау кезінде атмосферағ а зиянды заттардың лақ тырылысын азайту шаралары геологиялық -техникалық жә не мереорологиялық жағ дайлар ескеріліп, ә рбір ұ ң ғ ығ а жеке жасалынғ ан жоспарғ а сә йкес жү ргізіледі.

Бұ рғ ылау кезінде жабдық тардың саң ылаусыздығ ы ү немі тексеріліп отыруы тиіс.

Ө німді қ абаттарды ашқ ан кезде мұ найдың лақ тырылысын болғ ыздау ү шін қ абат қ ысымынан жоғ ары ұ ң ғ ыда қ арама-қ арсы қ ысым болуы тиіс. Сондай-ақ ұ ң ғ ының сағ асында мұ най мен газдың лақ тырылысн ұ стап қ алатын лақ тырылысқ а қ арсы жабдық орнатылады. Сондай келесідей шаралар ұ йымдастырылуы тиіс:

Атмосферағ а тасталынатын лақ тырылыстары аз қ ұ рылыс жабдық тарын жә не жабдық тарды қ олдану тиіс.

Мұ най ө ндірісін лақ тырылысқ а қ арсы жабдық тар мен фонтандауғ а қ арсы қ орғ ану комплектерімен жабдық тау керек.

Атмосферағ а кө мірсутектердің кебуін азайтатын мұ най ө німдері жабдық тарын барлық резервуарларда қ олдану.

Мұ найды айыру жә не жинау жү йесінің жабық тү рін қ олдану.

Тұ рмыстық қ ажеттілікке газды жартылай қ олдану.

Бұ рғ ылау қ ондырғ ыларында жұ мыс істеу аймағ ындағ ы зиянды заттардың болуын бақ ылау талаптарғ а сә йкес жү ргізіледі, яғ ни кү кірсутегісі бар ө німді қ абаттарды ашу жә не олардан ө ту кезінде, ұ ң ғ ыда газ лақ тырылысы болғ ан кезде жү ргізіледі.

Ауаның шектік қ ажетті шамадан артық шаң мен ластанун болғ ызбау ү шін ұ ң ғ ыны бұ рғ ылау кезінде технологиялық процестердің шаң ытуын тө мендететін жә не шаң ды азайтатын шаралар жү ргізілуі тиіс. Грунтар мен тасты материалдарды игеру кезінде шаң дың бө лінуін азайту ү шін игеріліп жатырғ ан жерді су шашу арқ ылы болдырмауғ а болады.

Мұ най жә не мұ най ө німдері табиғ и қ оршағ ан ортағ а ә рдайым таралып отырады. Ө йткені, қ азіргі кезде адам қ ызмет ететін шаруашылық тардағ ы олардың қ олданбайтын жері жоқ. Адам қ ызмет етпейтін облыстарда кө мірсутектер ауа-сулы ағ ындармен тасымалданады.

Табиғ и қ оршағ ан ортаның мұ най жә не мұ най ө німдерімен семпакті ластануы актуальды тә жірибелік маң ызғ а ие.

МӨ З-дағ ы қ ұ нарлы қ абатта негізгі потенциальды ластаушы кө зі болып мұ най тізбектері, мұ най жә не мұ най ө німдері резервуарлары табылады.

Мұ най тізбектері жә не мұ най ө німдері тізбектері қ ұ нарлы қ абаттарды қ ұ бырлар зақ ымданғ ан немесе коррозияғ а ұ шырағ ан кезде ластайды.

Технологиялық қ ондырғ ылар-сыйымдылық тардың гермитикасының бұ зылу нә тижесінде болатын шығ ындар, аппараттардан қ айтадан қ ұ ю, қ ұ быр тізбектерінің зақ ымдануы мен коррозияғ а ұ шырауы, авариялар, канализациялардың тасып кетуі.

Тауарлы-шикізат парктері-резервуарлардың гермитикасының бұ зылу нә ижесінде болатын мұ най ө німдерінің тө гілуі, қ ұ бырлардың механикалық зақ ымдануы, қ ұ бырлар коррозиясы.

Тазарту қ ондырғ ылары-авариялар, қ ұ быр тізбектерінің қ осылыстарының гермитизациядан айырылуы, канализациялы қ ұ бырлардың механикалық зақ ымдануы.

Ең таралғ ан жә не басқ аруғ а қ олайсыз ластаушы кө з-шикі жә не тауарлы мұ най айдалатын қ ұ быр тізбектері.

Мұ най жә не мұ най ө німдерінің қ ұ нарлы қ абаттағ ы ағ ындары кө рінетін жә не кө рінбейтін болуы мү мкін. Кө рінетін ағ ындарды визуальды байқ ау, а болады, ал кө рінбейтін ағ ындар кө бінесе жер бетінен терең де ө тіп жатқ ан қ ұ быр тізбектері аварияғ а ұ шырағ ан кезде болады.

Жасырын ластануды ө сімдік жамылғ ысының тү р ө згерісінен байқ ауғ а болады: шө пті ө сімдіктердің сарғ айуы, ағ аштар мен бұ тақ тардың қ урауы.

Қ ұ нарлы қ абаттардың ластануының ө суі қ абаттардың химиялық қ ұ рамының, физикалық, биохимиялық, микробиологиялық қ асиеттерінің ө згеруіне ә келеді.

Жер беті табиғ и ортаның қ алпына келуі қ иын компоненті болып есептелінеді, сондық тан да бұ рғ ылау жұ мыстары кезінде жер беті қ абығ ын сақ тау оны қ орғ аудың басты міндеті болып есептелінеді.

Бұ рғ ылау кезінде, мұ нараларды кө шіру кезінде уақ ытша жолдардың пайда болуы кезінде жерді рекультивациялау жұ мыстары ұ ң ғ ының қ ұ рылысы жобасы негізінде бұ рғ ылау кә сіпорны орындайды. Бұ рғ ылау кезінде жер беті қ абатын алу, оны сақ тау, жинау жұ мыстары тапсырыс берушінің, бұ рғ ылау кә сіпорнының жә не жерді пайдаланушының, жер қ ұ рылысы қ ызметі жә не қ оршағ ан ортаны қ орғ ау комитеті маманының қ атысуымен жү ргізіледі.

Ұ ң ғ ының қ ұ рылысы жұ мысы біткен соң бұ рғ ылауды орындаушылар ұ ң ғ ыны жә не тапсырыс берушіге рекультивацияланғ ан дайын жер учаскесін тапсырады, оғ ан сә йкесінше акті толтырылады.

Мұ най кен орындарын игеру жә не бұ рғ ылау кезінде зерттеу нә тижелері кө рсеткендей жер қ ойнауының экологиялық тепе – тең дігі бұ зылады. Мұ най кен орындарыфнда ұ зақ уақ ыт бойы су айдау кезінде айдалынатын су кө лемі кө бейген жағ дайда қ абат суының минералдануы жә не хлорлану концентрациясы тез азаяды, сульфаттардың концентрациясы ұ лғ аяды. Мұ най кеніштеріндегі биохимиялық процестердің ө суі нә тижесінде мұ най қ ұ рамында, қ абат суы мен газында кү кірттің кө беюіне ә сер етеді, нә тижесінде қ абаттың ө ткізгіштігі азаяды. Бұ л процесс айдалынатын су ретінде қ ұ рамында сульфаттар бар минералдануы аз жә не ауыз суын қ олданғ ан кезде тез ұ лғ аяды.

Ағ ынды бұ рғ ылау суларын қ айталама пайдалану ү шін тазарту. Бұ рғ ылау ағ ынды суларын тазартудың гидроциклондық тә сілі. Ұ ң ғ ыны жабуда пайда болатын ластану жә не оны жою шаралары.

Ұ ң ғ ыларды бұ рғ ылау кезінде жер асты суларын ластау кө здеріне келесілер жатады:

- Бұ рғ ылау қ алдық тары;

- Ұ ң ғ ыны сынау қ алдық тары;

- Бұ рғ ыланғ ан жыныстар;

- ө ң делінген бұ рғ ылау ерітіндісі;

- химреагенттер;

- қ абат флюидтері.

Табиғ и сулардың ластануын болғ ызбау ү шін бұ рғ ылау қ алдық тары тазалық -эпидеологиялық жә не экологиялық заң дылық тарғ а сай арнайы қ ондырғ ыларда сақ талуы тиіс. Бұ рғ ылаудан кейінгі ақ аба суларды ұ ң ғ ының қ ұ рылысы жобасында қ арастырылғ ан тазалаудан ө ткен соң кейінгі технологиялық процестерде тағ ы да пайдалануы тиіс.

Ө німді қ абаттарды бұ рғ ылағ ан соң бұ рғ ылау қ алдық тары жеке ыдыстарғ а жиналып, бейтараптандырылады, содан соң қ алдық тарды жинауғ а арналғ ан объектіге жеткізіледі.

Жер асты жә не жер беті суларын ластанудан қ орғ айтын келесідей шаралар ұ йымдатырылады:

- Мұ найды бастапқ ы тазалау кезінде қ алдық аз қ алатын технологияны қ олдану;

- Табиғ и жә не ө ндірістік ақ аба суларды тазалау, бейтараптандыру, қ айталап қ олдану, нормативті талаптарғ а сай қ ажат жағ дайда жою;

- Ұ ң ғ ыларды горизонттардан ө ткізу кезінде ө зара байланыстың болбауын қ атаң бақ ылап отыру;

- Бұ рғ ылау ерітіндісін дайындау кезінде компоненттердің нақ ты жә не дә л қ осуын қ адағ алау;

- Регламенттегі бұ рғ ылау ерітіндісінің орнына басқ а қ осымша реагенттерді қ олданбау;

- Арнайы бригаданың кө мегімен тө гілген мұ найды тез жинап алу;

- Ұ ң ғ ыны бұ рғ ылау кезінде ө ндірістік жә не басқ а да су қ алдық тарын жинау, бейтараптандыру жә не жою шараларын жасау;

- Қ ызмет етіп жү рген жұ мысшылардың экологиялиялық жоғ ары тұ рмысын қ амтамасыз ету.