ГЛОССАРИЙ 2 страница

Тү сінуге бағ дар позициясы басқ алардың мінез- қ ұ лық ситуацияларын тү сінуге ұ мтылумен сипатталады. Қ арым- қ атынастағ ы ө зара ә рекет сипаты ашық жә не жабық бола алады.

Қ арым- қ атынастың ашық болуы бұ л позицияның ашық болуы затқ а немесе басқ а нә рсеге ө зінің кө зқ арасын білдіре алуғ а қ абілеттілігі жә не басқ а позицияларды есепке алуғ а дайындығ ы.

Жабық қ арым- қ атынас бұ л ө з позициясын ашуды қ аламау, басқ а адамның позициясын сыныау. Қ арым- қ атынаста мыналарды бө ліп қ арсатыруғ а болады:

- мазмұ ны

- мақ саты

- тә сілі

- тү рі

- қ ызметі

- формасы

- жағ ы

- тосқ ауылдары

Ө зіндік бақ ылау сұ рақ тары

1. Қ арым- қ атынас туралы қ ысқ аша мә лімет берің із?

2.Қ арым- қ атынастың қ андай тү рлері бар?

Ұ сынылатын ә дебиеттер

Д. Майерс Социальная психология питер 2005

Е.В. Андриенко Социальная психология М; 2004

Г.В.Андреева Социальная психология М; 2004

А.Н. Сухова, А.А. Деркач Социальная психология М; 2005

А.В. Морозов Социальная психология М; 2003

№5 дә ріс

Тақ ырып: Қ арым- қ атынас

Дә рістің мазмұ ны

1. Қ арым- қ атынастың интерактивті жағ ы

2. Интерактивті қ арым- қ атынастың типтері

Қ арым- қ атынастың интерактивті жағ ына адамның ө зара ә рекетімен олардың ортақ іс-ә ректті ұ йымдастырумен бюайланысты қ арым- қ атынас компоненттері кіреді. Ө зара ә рекет бұ л тек белгі жә не ақ паратпен алмасу ғ ана емес, сонымпен қ атар топтағ ы ө зара ә рекет ұ йымдастыру ә ректтері жатады. Қ арым- қ атынастың интерактивті жағ ы бұ л адамның ө зара ә рекетімен байланысты сипатталатын шартты термин болып табылады. Ө зара ә рекетпен алмасу себептерінің бірнеше тү рлері бар:

1. Жалпы ұ тысты кө бейту (кооперация)
2. ө зінің ұ тысын кө бейту (индивидуализм)
3. мү мкін ұ тысты кө бейту (бә секелестік)
4. басқ аның ұ тысын кө бейту (альтруизм)
5. басқ аны ұ тысын азайту (агрессия)
6. Ұ тыстың арасындағ ы айырмаларды азайты (тепе- тең дік)

Бұ л айтылғ ан мотивтерге сә йкес ө зара ә рекеттегі басты стратегияның қ ызметін кө рсетуге болады:

1. қ арым- қ атынасқ а қ атысушылардың байланысты қ ажеттіліктерін толық қ анағ аттандыруғ а бағ ытталады.
2. қ арым- қ атынас партнерлері бір- бірінің мақ саттарын есепке алмайды
3. шартты тең дік ү шін белгілі бір мақ саттарғ а келісімге келу
4. партнердің мақ сатына жетуде ө зінің мақ саттарын қ ұ рбан ету.
5. басқ алардың ұ тысы ү шін ө зінің мақ саттарын жоғ алту байланыстан қ ашу

Ө зара ә рекет бірнеше тпитердің кө рінісінен пайда болады. Ә лдеқ айда кең таралғ ан дихотомиялық бө лу болып табылады:

Кооперация жә не конкуренция

Келісім жә не конфликт

Бейімделу жә не опазиция

Бұ ндай топтастыруды ең алғ аш Бейлэз қ олданды.

Мақ сатына қ арай ө зара ә рекет

-тиімді

- тиімсіз

Ө зара ә рекет адамның мақ сатына сә йкес келгенде қ арым- қ атынас нә тижелі болады. Ең ұ тымсыз мотивтер индивидуализммен агрессия боып табылады. Қ арым –қ атынас серігінің қ ызығ ушылығ ы мү лдем назарғ а алынбағ ан жағ дайда қ орғ аныс стратегиясы қ озу ү стінде болыды, қ арым- қ атынасқ а қ атысушылардың ә леуметтік мотивіне жә не ө зара ә рекетіне қ арай 5 негізг стратегияны кө рсетуге болады:

1. Қ арсыласу
2. Қ ашу
3. жол беру
4. Компрамисс
5. Ынтымақ тастық

Қ арсыласу стратегиясы бұ нда қ арым- қ атынас партнерінің ә рбіреуі ө з ұ тысын кө бейтуге тырысады Адам тек ө зінің қ ойғ ан мақ сатына бағ ытталыды

«сағ ан емес мағ ан»

Қ ашу стратегиясы ө згенің ұ тысын азайту мотивіне сә йкес келеді. Ө згенің байланыстарына бой бермеу, ө згенің ұ тысын азайту ү шін ө зінің мақ сатына жетпееу. «сағ ан да емес мағ ан да емес»

Компромисс ұ тыстың айырмасын азайтуғ а сай келеді. Қ арым- қ атынас серігі тең болу ү шін ө з мақ сатына жетпейді. «сағ ан қ анша болса мағ ан сонша»

Ынтымақ тсатық стратегиясы кооперация мен бә секелестік мотивін жү зеге асыру. Ортақ ә рекетке қ атысушылар қ ажеттілігін толық тү рде ө тейді. «барлығ ы сағ ан да мағ ан да»

Ө зіндік бақ ылау сұ рақ тары

1. Қ арым- қ атынастың интерактивті жағ ына мысал келтірің із?

2. Интерактивті қ арым- қ атынасты дамыту тә сілдері қ андай?

Ұ сынылатын ә дебиеттер

Д. Майерс Социальная психология питер 2005

Е.В. Андриенко Социальная психология М; 2004

Г.В.Андреева Социальная психология М; 2004

А.Н. Сухова, А.А. Деркач Социальная психология М; 2005

А.В. Морозов Социальная психология М; 2003

№ 6 дә ріс

Тақ ырып: Ә леуметтік топ

Дә рістің мазмұ ны

1. Ә леуметтік психологиядағ ы топ тү сінінгі

1. Топты ұ йымдастыру жү йесі

Іс- ә рекет барысында бір процесте жинақ талатын топ мә селесі тек қ ана ә леуметтік психоолгия емес, сонымен қ атар ә леуметтенуде негізгі мә селе болып табылады. Қ оғ амдағ ы қ арым- қ атынас ә ртү рлі ә леуметтік топтардағ ы қ арым- қ атынас критерилері бойынша анық талады.

Негізінен жалпы ғ ылыми принципте тиоп тү сінігі екі тү рде қ арастырылады:

1. практикада мысалы демографиялық аналих жасағ анда шартты топтардың ададмдардың ө здігінен белгілі бір қ асиеті бойынша керек жағ дайғ а байланысты топтастырылғ ан бұ л жағ дай кө біне статистикада қ олданылады.

2. жалпы ғ ылыми циклде топ сө зінің астарынан нақ ты білімді тү сінуге болады.

Ә леуметтанудың кө зқ арасы бойынша ең басты критерий бойынша топтық айырмашылық тар анық талады. Ә рбір топтың критериі бірдей емес, олар анық емес немесе тү рлі болады. (діни, этникалық, саяси) Ә леуметтік психоолгия кө зқ арасы бойынша ә ртү рлі ә леуметтік қ ызметтерді орындау барысында адам ә ртү рлі ә леуметтік топтардың мү шесі бола алады. Ол сондай-ақ топтардың ә сері арқ ылы қ алыптасады.

Тұ лғ а ү шін ол мынадай екі мағ ына береді:

1. ә леуметтік іс- ә рекет жү йесіндегі тұ лғ аның обьективті орны

2. Тұ лғ аның санасының қ алыптасуына ә сер етеді.

Топқ а негізінен сипаттама беруде ә леуметтік психология топтың мынадай элементарлы параметрлері бө лінеді:

1. топтың компазициясы

2. топтық процесс

3. топтық норма жә не қ ұ ндылық

4. санкция жү йесі

Бұ л параметрлердің ә рқ айсысы топтың тү рлілігіне қ арай ә ртү рлі мағ ына алады. Мысалы; топ қ ұ рамы мү шелердің жастары, мамандығ ы ә леуметтік міндеттемесі, сипаттамасы.

Ө зіндік бақ ылау сұ рақ тары

1. Ә леуметтік психологиядағ ы топ тү сінінгі?

2. Топты ұ йымдастыру жү йесін қ алай тү сінесіз жә не оны тиімді қ алай ұ йымдастыруғ а болады?

Ұ сынылатын ә дебиеттер

Д. Майерс Социальная психология питер 2005

Е.В. Андриенко Социальная психология М; 2004

Г.В.Андреева Социальная психология М; 2004

А.Н. Сухова, А.А. Деркач Социальная психология М; 2005

А.В. Морозов Социальная психология М; 2003

№7 дә ріс

Тақ ырып: Ә леуметтік психологиядағ ы кіші топ

Дә рістің мазмұ ны

1. Ә леуметтік психологиядағ ы кіші топ тү сінігі

2. Кіші топтарғ а психологиялық сипаттама

Кіші топтарды классификациялауда ә ртү рлі негіздемелер бар:

- топтардың пайда болу уақ ытына байланысты ерекшеліктер (ұ зақ, қ ысқ а)

- ө кілдері арасындағ ы байланыс дең гейіне қ арай

- Топқ а ену ә дісіне қ арай

Қ азіргі кезде кіші тортарды классификациялаудың 50 ден астам тү рлері бар. Батастың дә стү рінде кең таралғ ан енгізгі классификация бар:

1. Шағ ын топтардың «біріншілік» жә не екіншілік тү рі

2. Формальды, формальді емес тү рлері

3. Ө кілдік жә не референттік топтар

Кіші топтардың біріншілік жә не екіншілік деп бө лінуіне ең алғ аш американ зерттеушісі Ч.Кулли ұ сынды. Алғ ашында кули тек біріншілік топқ а анық тама берді. Оғ ан ол жанұ ялық, достардың, кө ршілер топтарын жатқ ызды. Кейін кули біріншілік топтардың сипаттамасын анық таудың белгілі бір себепттерді ұ сынды. Екіншілік кіші топтарғ а адамдардың қ оғ мдағ ы ә ртү рлі топтарғ а енуді тікелей байланыстырды.

Формальды жә не формальды емес бұ л классификацияны америка зерттеушісі Э.Мэйо ұ сынды. Мэйоның айтуынша формальды топ барлық ө кілдерінің позициясы нақ ты кө рсетілгендігі мен ерекшеленеді. Олар топтық нормаларды кө рсетеді жә не де формальдық топтарда олардың барлық ө кілдерінің ролдері бағ ыну жү йесі яғ ни «билік» қ ұ рылымына бө лінген.

Формальды топқ а нақ ты іс- ә рекет жағ дайынаан туғ ан топтар жатады: мектептегі сынып, спорттық команда Формальдық топтармен қ оса формальды емес топтар да анық талды: олар стихиялы тү рде қ алыптасып пайда болады. Бұ нда ролде, статуста кө рсетілмейді.

Формальды емес формальды топ ішінде пайда болады. Мысалы, мектеп жағ дайында кластардағ ы уақ топтар, достар,

Формальды емес топ ө зінен ө зі пайда болады. Мысалы, достастығ ы тығ ыз байланысты топтар.

Бұ л классификацияны ең алғ аш 1942 жылы американ зерттеушісі Г.хаймен ұ сынды. Хаймен зерттеулерінде кіші топтардың ө кілдерінің бір бө лігі мінез- қ ұ лық нормаларымен ерекшеленеді. Жеке тұ лғ алардың шын қ осылмағ ан бірақ олар бө лісетін нормаларды хаймен референттік топ деп атады. Одан ә рі қ арай м. шериф ең бектерінде бұ л топтардың жалпы сипаттамасы нақ ты берілегн. Бұ ндай топтарда индивид ө зінің статусын басқ а дамның статусымен салыстырады. Одан кейін Г.Келли референттік топ тү сінігін ә рі қ арай ө рбітт. Нормативтік жә не жә не салыстырамалы екі қ ызметіне байланысыт. Ол референттік топтардың индивидтің ө зінің мінез- қ ұ лқ ын салыстыруғ а жә не топтық нормалдарды бағ алау ү шін қ ажеттігін кө рсетті.

Ө зіндік бақ ылау сұ рақ тары

1. Ә леуметтік психологиядағ ы кіші топ тү сінігіне мысал келтірің із?

2. Кіші топтарғ а психологиялық сипаттама беру кезінде нені ескеру қ ажет?

Ұ сынылатын ә дебиеттер

Д. Майерс Социальная психология питер 2005

Е.В. Андриенко Социальная психология М; 2004

Г.В.Андреева Социальная психология М; 2004

А.Н. Сухова, А.А. Деркач Социальная психология М; 2005

А.В. Морозов Социальная психология М; 2003

№ 8 дә ріс

Тақ ырып: Тұ лғ аның ә леуметтік психологиясы

Дә рістің мазмұ ны

1. Тұ лғ аның феноменалогиясы, қ ұ рылымы жә не динамикасы

2. Тұ лғ аның ә леуметтенуі жә не дамуы

3. Ә леуметтенудің феномені, механизмі жә не бағ ыттары

Психологияда тұ лғ аны зерттеп, бейнелеудің бірнеше ү йлесімдері бар:

- Дене бітісі жә не ә леуметтік орта қ ұ рылымы кіретін психофизиологиялық бірлік

- Субьектінің ө зінің ішкі қ ұ рылымында сонымен қ атар басқ а адамдар жағ ынан сол адамдарғ а деген қ арым- қ атынас мінез- қ ұ лқ ында кө рінетін кө птеген бітістер, яғ ни тұ рақ ты ерекшеліктер

- Міне- қ ұ лық тың ө зіне тә н ерекшеліктері бар белгілі бір тип.

- Конструктивтік жү йесі

Конструкт – бұ л басқ а даамды бағ алау осі (жақ сы адам нашар адам) Ол біздің қ абылдауымыздың элементарлы бірлігін кө рсетеді.

- Тұ лғ ааралық мә ліметтер жү йесі. Сыртқ ы ә серлер мен ішкі толғ аныстарды реттеудің жеке тә сілдері. Бұ л ү йлесімді қ ажеттіліктер мен мотивтер басты роль ойнайды.

- Субьектінің ә рекеттік «мені» жоспарлар қ арым- қ атынас, бағ ыт- бағ дар, мінез- қ ұ лық ты тү зейтін мағ налық бейнелер

- Персонализация субьектісі яғ ни индивидуалдық қ ажеттіліктері мен қ абілеттері оның ө зінің жә не ә леуметтік ортада айтарлық тай ө згеріс туғ ызады.

Тұ лғ аның қ ұ рылымында ү ш басты қ ұ рамды кө рсетуге болады:

Ø Индивид

Ø Персона

Ø Даралық

Индивид адамды адамзаттың ө кілі ететін тұ лғ аның психосоматикалық ұ йымы

Персона тұ лғ аның ә леуметтік типологиялқ жаң алығ ын қ ұ райды Ә леуметтік орта ә серінен ғ ана дамиды.

Даралық бір адамды екінші адамнан ажыратуғ а болатын, тек сол адамғ а тә н ерекшеліктер.

Жоғ арыда айтылғ андарды жалпылай келе ә леуметтік психоолгия тұ рғ ысынан тұ лғ а бұ л ә леуметтік ортамен ә рекеттесуде индивидтің игеретін жү йелі сапасы. Бұ л ә рекеттесу екі басты формада

1. Қ арым- қ атынас

2. Бірлескен іс- ә рекет істеу арқ ылы жү зеге асады.

Тұ лғ аның негізгі қ ұ рамдары:

1. темперамент

2. мотивациялық қ ажеттіліктер

3. эмоциялық еріктік сфера

4. Когнитивтік танымдық сфера

5. Мінез

6. қ абілеттер

Тұ лғ аның жү йелі басты бітістері

1. Эмоционалдылық

2. Белсенділік

3. Ө зін- ө зі реттей білушілік

4. Ниеттенушілік

Эмоционалдылық бұ л эмоционалдыкө ң іл- кү йден кейін пайда болатын динамиканың жү руін жә не жоғ алуын анық тайтын тұ лғ а сапасының жиынтығ ы

Белсенділік қ андай- да бір ә рекетті орындаудағ ы интенсивті ү здіксіз, жиіленетін жә не ә ртү рлі іс- ә рекет тү рлерін анық тайтын тұ лғ а сипаттамасы

Ө зін-ө зі реттеушілік ө мірдің ә ртү рлі ситуацияларында тұ рақ ты реттілікті кө рсететін сипаттамалар.

Ниет ол мінез- қ ұ лық тың мотивациялық компатенті

Мінез немесе тұ лғ а бітістері бұ л ө зара байланысты психологиялық белгінің ретін кө рсететін жалпыланғ ан стериаотиптер.

Психолгияда динамикалық модельдер жиі қ олданылады Бұ ғ ан Фрейдтің тұ лғ аның 3 инстанцияғ а бө луін алуғ а болады:

Ø ол

Ø мен

Ø жоғ арғ ы мен

Ол санасыз қ ажеттіліктер, ұ мтылыстар, тілектің жиынтығ ы. Олар санадан тыс мінезбен басқ арылады. Бұ л инстанцияның лә ззат алуғ а негізделген. Либидо, танатос

Мен бұ л тұ лғ аның саналы субьстанциясы. шындық принципін басшылық қ а алады.

Жоғ арғ ы мен бұ л инстанция ә леуметтік шектеулер мен норма, тілектерді басуғ а кө мектеседі, бұ л тұ лғ а мә дениетінің бір бө лігі биологиялық тілектерге қ арама- қ арсы туындайды.

Адамның бес негізгі потенциялын сипаттауғ а болады:

Ø танымдық

Ø моральдық адамгершілік

Ø шығ армашылық

Ø комуникациялық

Ø эстетикалық

Ә леуметтену индивидтің ә леуметтік қ арым- қ атынасқ а қ осылуы, ә леуметтік тә жірибені игеруі жә не ол ө з іс- ә рекетін қ айта жаң ғ ырту жолымен іске асырылады. Ә леуметтену процесінде адам тұ лғ а болады. Ә леуметтену тү сінігі тә рбие жә не оқ ыту тұ лғ ааралық даму сияқ ты тү сініктермен байланысты. Ә леуметтену процесі мына факторлар арқ ылы жү зеге асады. Бұ ндай ә леуметтену факторлары мақ саттылық, тә рбие, оқ ыту іс- ә рекет қ арым- қ атыанстағ ы кездесетін ә леуметтік ә серлер.

Бала ә леуметтенуде ол ә ртү рлі ә серлерді пассивті қ абылдау арқ ылы ғ ана емес, ә леуметік ә сер ету, обьект позициясынан активті сульект позициясына ауысады.

Ә леуметтену процесінде индивидтің ә леуметтік қ арым- қ атынасқ а қ осылуы, жү зеге асады, жә не осының арқ асында оның психоолгиясы ө згеруге ұ шырайды. Адамда жануарлар психологиясынана ө згеше прооцестер бар екендігі белгілі

А.С.Выготский «тө менгі психологиялық функция» жә не «жоғ арғ ыпсихологиялық функция» деп бө лген. Егер адам басқ а адаммен қ арым- қ атынасқ а тү суге мү мкіндік болмаса., онда оның психологиясы тек тө менгі дең гейдегі психоолгиялық функциямен шектеледі.

Жоғ арғ ы психолгиялық функция деген ол сө здік, логикалық ойлау жә не т.б. танымдық процестер психиканың бұ л дең гейіндегі ә леуметтік нә тижесінде ғ ана жү зеге асады.

Ә леуметтену бұ л тұ лғ аның психологиясының қ алыптасуы, бірақ та тұ лғ аның психологиясының дамуы тек ә леуметтену мен ғ ана шектелмейді. Ә леуметтену индивидке ық пал етуден басталады.

Тұ лғ аның ә леуметтену процесі индивидуалдық дең гейде бірнеше процестерден тұ рады:

Ø Адамның тұ лғ асы бір- бірімен қ арым- қ атынасқ а тү скенде ғ ана қ алыптасып дамиды. Бұ л қ арым- қ атынас сипатына адамның жас ерекшелігі интеллектуалдық дең гейі жә не жынысы ә сер етеді.

Ø Бала тұ лғ аның дамуына қ оршағ ан орта ә сер етеді.

Ø Тұ лғ аның ө зінің жеке тә жірибесі негізінде қ алыптасады

Ø Тұ лғ аның қ алыптасуының маң ызды аспектілеріне мә дениет жатады.

Ә леуметтену факторлары ретінде жанұ яда, балалар бақ шасында, мектепте, жоғ арғ ы оқ у орнында кітап, кино, теле- радио бағ дарламалар болады.

Ә леуметтенудің негізгі институттары:

Ø Жанұ я

Ø Мектепке дейінгі мекеме

Ø Формальды емес бірлестіктер

Ø Жоғ арғ ы оқ у орны

Ø ө неркә сіп ұ жымдары

Ө зіндік бақ ылау сұ рақ тары

1. Тұ лғ аның феноменалогиясы, қ ұ рылымы жә не динамикасы неден қ алыфптасады?

2. Тұ лғ аның ә леуметтенуі жә не дамуы қ андай кезең дерден ө теді?

3. Ә леуметтенудің феномені, механизмі жә не бағ ыттары туралы не білесіз?

Ұ сынылатын ә дебиеттер

Д. Майерс Социальная психология питер 2005

Е.В. Андриенко Социальная психология М; 2004

Г.В.Андреева Социальная психология М; 2004

А.Н. Сухова, А.А. Деркач Социальная психология М; 2005

А.В. Морозов Социальная психология М; 2003

№ 10 дә ріс

Тақ ырып: Ә леуметтік психологиядағ ы конфликт тү сінігі

Дә рістің мазмұ ны

1. Конфликт тү сінігі

2. Конфликт типтері мен классификациясы

3. Конфликтінің даму кезең дері

1. Дау- дамай психологиялық тұ рғ ыдан алғ анда адамның олардың қ атынасының жағ ымсыз сезімімен байланысыт қ арама- қ арсы бағ ыттардың тоғ ысуы. Қ арым- қ атынастырмен ә рекеттердің негізінде бір- бірімен сә йкес емес. Бір мезгілде жү зеге аса алмайтын қ ызығ ушылық тар, қ ажеттіліктер, қ ұ ндылық тарды жатқ ызады. Конфликтінің мынадай тү рлері бар:

- Тұ лғ аішілік (адам ө з- ө зімен келіспейді)

- Тұ лғ араалық (екі адам арасында)

- Топ аралық

- Тік конфликт (бастық пен қ ызметкер арасында)

- Кө лденең конфликт (ә ріптестер арасында)

Конфликт кезінде обьектитік қ айшылық болғ ан кезде қ атысушының хал- ахуалы тө мендейді, жағ ымсыз сезімдер пайда болады. Конфликтінің психологиялық қ ұ рылымын тү сіндірудің екі ұ ғ ымы бар:

- конфликт жағ дайы

- инцидент

Конфликтілік жағ дайы кең нақ тылы негізі екі жақ тың қ ызығ ушылығ ы мен қ ажеттілігі арасындағ ы нақ ты қ айшылық. Бұ л конфликтінің нақ ты ө зегі емес, нақ ты болмыстар қ айшылық ты ұ зақ қ а дейін бірлескен ә рекетке қ атьысушылар саналы тү рде қ абылдамай жү реді.

Инцидент конфликт жағ дайын саналы тү сінеді.

Конфликтінің қ ұ рылымы→ конфликт нысанасы ↔ конфликт жақ тары

Конфликт нысанасы (дамудың себебі болғ ан нақ тылы немесе идеалды зат) жә не жақ тары (жеке адам немесе топ бола алады)

2. Конфликтіге қ атысушының ішкі жә не сыртқ ы позициясын ажырата білу керек.

Сыртқ ы позиция қ арсыластарғ а ашық жарияланатын конфликтіге қ атысушыныің себебі.

Ішкі позиция конфликтінің шынайы себебі. Даулы іс- ә рекетпке кірісуге себеп болғ ан қ ызығ ушылық тар, қ ұ ндылық тар, мотивтер. Сыртқ ы жә не ішкі позициялар бір- бірімен сә йкес келмейі мү мкін. Кө бінесе ішкі себептерді адамның ө зі де сезбейді. Олар адамның бейсанасында ұ ялайды. Алдын- ала айтатын болсақ ішкі мотивтерді сезу конфликтіні шешудің алғ ышарты.

Конфликтіге қ атысушылар ү шін конфликтінің бар екендігі инцидент пайда болғ ан кезден бастап тү сінікті болады.

Инцидент дегеніміз ө зара ә рекетке қ атысушылар ө здереніің қ ызығ ушылық атры мақ саттары арасындағ ы обьективті қ айшылық ты тү сінген сә т. Инциденттің ашық жә не жастиырын тү рлері болады:

Жасырын инцидент қ атысушының санасына жеткенмен олардың нақ ты қ атынастар мен қ имылдарында ешқ андай кө рініс таппайды.

Ашық инцидент қ атысушының ө зара ерегесі, жанжалдары

Конфликтінің даму сатылары:

Ø нақ тылы конфликтілі жағ дайдың пайда болуы

Ø конфликтіні санамен қ абылдау

Ø конфликтілік іс- ә рекеттер

Ø Конфликтінің шешілу

Конфликтінің оғ ан қ атысушының мақ саттарында обьективті қ айшылық пайда болғ ан кезден бастап осы обьективті қ айшылық ты санамен қ абылдағ анғ а дейін жалғ асып конфликтілік ә рекеттерден ө тіп, белгілі бір шешімге ккеліп, аяқ талады. Екінші ө тпелі саты кейде болмай қ алады. Пайда болғ аннан кейін санағ а не іс- ә рекетке жетпей –ақ ө з шешімін табады. Бірақ кө бінесе барлық сатылардан ө теді. Конфликтілік іс-ә рекетр сатысында оның барлық қ ұ рылымдық жақ тары да дамиды. Конфликтінің нысанасы кең ейіп бір саладан екінші салағ а таралады.

Ө зіндік бақ ылау сұ рақ тары

1. Конфликт дегеніміз не?

2. Конфликт типтері мен классификациясы қ андай?

3. Конфликтінің даму кезең дерін атаң ыз?

Ұ сынылатын ә дебиеттер

Д. Майерс Социальная психология питер 2005

Е.В. Андриенко Социальная психология М; 2004

Г.В.Андреева Социальная психология М; 2004

А.Н. Сухова, А.А. Деркач Социальная психология М; 2005

А.В. Морозов Социальная психология М; 2003

№ 11 дә ріс

Тақ ырып: Конфликт ү рдісін тарату тә сілдері

Дә рістің мазмұ ны

1. Тренинг- конфликтіні таратудың тиімді ә дісі ретінде

2. Тренингтік жұ мыстың негізгі кезең дері

Конфликтіні шешудің екі жолы бар:

- инцидентті ө шіру

- конфликт жағ даятын тарату

Инцидентті ө шірудің бірнеше ә дістері бар:

* Бір жақ тың ұ тысын қ амтамасыз ету. Екінші жақ келіссе бұ л дау аяқ талады. Бірақ кө бінеесе керісінше болады. Сондық тан да мұ ндай шара уақ ытша болып табылады.

* Алдау арқ ылы ө тіріктің кө мегімен дауды басу, сө йтіп мә селені шешу ү шін уақ ыт ұ ту.

Жағ даяттты тарату ә дістері:

* Қ атысушыларды бір- бірімен кең істікте толық ажырату