Qazinin elmi-tərbiyəvi metodu

Rə hmə tlik Qazi dö vrü nü n adlı -sanlı mü ctə hidlə rində n olması na baxmayaraq, ö z evində tə dris etmə yi daha ü stü n tutardı. O fiqh bö lmə sində n də rs deyə r və camaat namazı nı da tə lə bə lə ri ilə ö z evində qı lardı. Ustad Qazi namazı ç ox yavaş qı ldı ğ ı ü ç ü n, onun namazları hə miş ə uzun ç ə kə rdi. Gü nə ş qü rub edə n kimi “ş am” namazı nı qı lar və sonra isə namazı n tə `qibatı nı oxumağ a baş layardı.

Mü barə k ramazan ayı nda tə lə bə lə r onun camaat namazı ndan feyz almaq ü ç ü n Qazinin mə nzilinə gedə rdilə r. Bə `zi tə lə bə lə r gü nə ş batan vaxtı gö yü n ü zü ndə ki qı zartı tam itmə miş namaz qı lmadı qları ü ç ü n, Qazidə n bir az da sə bir etmə sini xahiş edə ndə, o da gö zlə yə rdi. Rə hmə tlik Qazi gü nə ş tam batan kimi iftar edə rdi.

Ramazan ayı nı n yalnı z birinci və ikinci ongü nlü yü ndə gecə lə r tə `lim və tə dris edə rdi. Amma ramazanı n sonuncu ongü nlü yü ndə də rslə ri tə `til edə r və ayı n sonuna qə də r heç kim Ağ a Qazini gö rmə zdi. Bu mü ddə t ə rzində tə lə bə lə r onu gö rmə k ü ç ü n Kufə və Sə hlə mə scidlə rinə və Kə rbə laya gedə r, amma ondan xə bə r tuta bilmə zdilə r. Bu onun ö mrü nü n sonuna qə də r icra etdiyi proqramlardan biri idi.

Rə hmə tlik Qazi ə rə b dilini ç ox gö zə l bilirdi. Onun ö z dediyinə gö rə qı rx min ə rə b sö zü nü hifz etmiş di. Ə rə bcə ş e`r oxuyanda, hə tta ə rə blə r belə onun qeyri-ə rə b (İ ranlı) olduğ unu ayı rd edə bilmə zdilə r.

Bir gü n Ş eyx Abdullah Mamaqani sö zarası Qaziyə deyir: Mə n ə rə b dili və ə də biyyatı nı kamil bildiyim ü ç ü n ə gə r bir ş ə xs ə rə b dilində ş e`r desə, onun ə rə b və ya qeyri-ə rə b olduğ unu də rhal deyə bilə rə m. Hə tta ə gə r o ş e`r gö zə l fə sahə t və bə lağ ə tlə deyilmiş olsa da.

Qazi ə rə b ş airlə rin birində n bir qə sidə oxumağ a baş layı r. Qə sidə nin ortaları nda barə sində qabaqcadan fikirlə ş mə diyi ş e`rlə rində n bir neç ə sini də ə lavə edir. Sonra Ş eyx Mamaqaniyə buyurur: “Bunlardan hansı nı qeyri-ə rə b yazmı ş dı r.” Ş eyx ayı rd edə bilmir.

Ayə tullah Qazi Qur`anı tə fsir və mə `na etmə kdə ç ox yü ksə k iste`dada malik idi. Rə hmə tlik Ə llamə Tə batə bai buyurmuş dur: “Qur`anda ayə ni ayə ilə tə fsir etmə k metodunu Qazi bizə ö yrə tmiş dir. Biz onun kə ş f etdiyi bu yolun davamç ı ları yı q. Hə mç inin “Fiqhul-hə dis” deyilə n on dö rd mə `sumdan nə ql olunmuş hə dislə rin mə `nası nı də rk etmə k metodunu da ondan ö yrə nmiş dik.”

Rə hmə tlik Qazi nə fsin və ə xlaqı n paklaş dı rı lması nda, ilahi maarif sahə sində, seyri-sü luk mə qamı nda qeybi mü kaş ifə lə r və eyni mü ş ahidə lə r xü susunda ə srinin yeganə si olmuş dur. İ lahi sirlə rlə dolub-daş an və ə zə mə tli bir dağ a bə nzə yə n Qazi tə lə bə lə rinin mə `nə vi-ə xlaqi tə rbiyə sinə xü susi diqqə t yetirə rdi. Gü ndü zlə r tə lə bə lə ri ü ç ü n ö z evində xü susi mə clis tə ş kil edə r və onları moizə və nə sihə t etmə yə ç alı ş ardı. Onun verdiyi tə rbiyə vi də rslə r nə ticə sində bö yü k ş ə xsiyyə tlə rin bir ç oxu haqq yolunda addı mlayaraq yü ksə k kamal və mə qam sahibi olmuş lar.[29]

Mü və hhidlə r ağ ası

Ə xlaq ustadları ndan biri nə ql edirdi ki, Ə llamə Tə batə bai deyirdi: “Rə hmə tlik Qazi Allah tə qdirinə razı və tö vhiddə qə rq olmuş bir ş ə xs idi. O, otuz altı nə fə rlik bir ailə yə baş ç ı lı q etmə sinə baxmayaraq, ö zü nü elə gö stə rirdi ki, sanki heç qə m-qü ssə si yoxdur. Bə `zə n, Qazinin mə nzilinə gedə ndə onun ucadan gü ldü yü nü gö rə rdik. Biz onun bu hə rə kə tində n problemlə rinin daha da ç oxaldı ğ ı nı baş a dü ş ə rdik. Ç ü nki o nə qə də r ç ə tinlikdə olsa, bir o qə də r də ş ad olurdu.

Seyyid Ə hmə d Kə rbə layinin gö z yaş ları

Ş eyx Mə hə mmə d Hü seyni Xorasani Seyyid Ə li Qazidə n belə nə ql edir:

“Bir də fə gecə ni oyaq qalmaq ü ç ü n “Sə hlə ” mə scidinə getmiş dim. Gecə yarı sı bir nə fə r mə scidə daxil olub, İ brahim mə qamı deyilə n yerdə ibadə tlə mə ş ğ ul olmağ a baş ladı. Sü bh namazı nı qı landan sonra sə cdə yə gedə rə k, gü n ç ı xana qə də r baş ı nı sə cdə də n qaldı rmadı. O, sə cdə də yanı qlı -yanı qlı ağ layı b, Allah-tə ala ilə mü nacat edirdi.

Mə nə ç ox maraqlı idi ki, bu ş ə xsin kim olduğ unu bilim. Yaxı nlaş anda, onun Seyyid Ə hmə d Kə rbə layi olduğ unu gö rdü m; o qə də r gö z yaş ı axı tmı ş dı ki, sə cdə yə getdiyi yer palç ı q olmuş du. Sə hə r aç ı lan kimi qalxı b hü crə sinə getdi. Amma Seyyid Ə hmə d Kə rbə layi də rs deyə rkə n onun gü lü ş sə si hə tta mə sciddə n ç ö lə də yayı lı rdı.”[30]