Ыны газлифттік әдіспен пайдалануға арналған жабдықтар

СКҚ тізбегінің астына қ ажетті сығ ылғ ан газдың мө лшерін беру арқ ылы ұ нғ ының фонтандығ ын (фонтан етіп атуын) қ амтамасыз ету газбен кө теру ә дісінің қ олданудың басты себебі болып табылады. Осы себептен тұ рақ ты режимге шығ арылғ ан қ ыртыс қ абатындағ ы ө німді газбен кө терудің жұ мысы фонтандық ә діске ұ қ сас болады. Соғ ан байланысты газбен кө терудің сұ лбасы да фонтанды кө терудің сұ лбасына ө те ұ қ сас болады.

Кө тергіш қ ұ бырлардағ ы сұ йық тың арасындағ ы газдың мө лшерін арттырып, оның тығ ыздығ ын азайту газбен кө терудің негізгі жұ мыс істеу принципі болып табылады. Газдың ү здіксіз берілуі кезінде газдалғ ан сұ йық ұ ң ғ ының сағ асына дейін кө теріліп сыртқ а тө гіледі.

Газбен кө теру кезінде қ ұ быр аралық кең істікте динамикалық деп аталатын жаң а дең гей жә не оғ ан сә йкес тү птік қ ысым орнатылады.

Газбен кө теру кө тергіші (подьемнигі) батыру терең дігімен, сұ йық тың кө теру дең гейімен жә не де салыстырмалы батырумен сипатталады.

Батыру терең дігі – бұ л ұ ң ғ ының жұ мыс істеу кезіндегі кө тергіштің башмағ ындағ ы (башмақ – мұ най шығ атын қ ұ бырдың тү рі) қ ысымғ а сә йкес келетін газсыздандырылғ ан сұ йық бағ анасының биіктігі – h.

Кө теру биіктігі – жұ мыс кезіндегі сұ йық дең гейінен ұ ң ғ ылық сағ ағ а дейінгі қ ашық тық - h_g.

Салыстырмалы батырылу - бұ л бату терең дігі h -тың кө тергіштің жалпы ұ зындығ ына қ атынасы.

Сығ ылғ ан газдың ұ ң ғ ығ а газлифттік беру ә дісінің фонтандық ә дістен айырмашылығ ы – ол сығ ылғ ан газдың кө зінен басқ а, оны ұ ң ғ ының сағ асына жеткізу жү йесінің, ұ ң ғ ы сағ асы мен ұ ң ғ ының ө зіне газ беруге қ ажетті арнайы жабдық тардың болуын талап етеді. Бұ дан басқ а ө ндірілген газды сығ ылғ ан газғ а айналдыру жә не оны қ айта ұ ң ғ ығ а айдау ү шін ө ндірілген газды-сұ йық ты қ оспадан газды бө ліп алу керек, ол ү шін оны арнайы дайындық тан ө ткізеді. Фонтандық кө тергіш сияқ ты газлифтті кө тергіш те СКҚ бағ анасынан тұ рады жә не бағ ананың диаметрі арнайы ә дістеме бойынша есептеледі. Газлифтті жә не фонтандық кө тергіштердің СКҚ -ларына ә сер ететін кү штер бірдей болғ андық тан, олардың беріктік есептеулері де бірдей болады.

2.13-сурет. Ө німді газбен кө теру кө тергіші:

а) пайдалануғ а дейін; б) пайдалану кезінде

Кә сіпшілік тә жірибеде салыстырмалы батыруды анық тағ анда жұ мыстық қ ысымды есепке алады, яғ ни газдың айдау қ ысымын ескеру керек. Сонымен бірге, жұ мыстық қ ысымды ескеріп салыстырмалы батыруды анық тайды.

Сұ йық ты сығ ылғ ан газбен кө теру ү шін ә ртү рлі жү йелі кө тергіштер қ олданылады. Олар ұ ң ғ ығ а тү сірілетін қ ұ быр бағ аналарының санымен, ө зара орналасуымен, жұ мыстық агенттің жә не газ-мұ найлы қ оспаның қ озғ алысымен ажыратылады. Тү сірілген қ ұ быр бағ аналарының саны бірқ атарлы жә не екіқ атарлы болады. Жұ мыстық агентінің қ озғ алысына қ арай сақ иналы жә не орталық жү йе болып екі тү рге бө лінеді.

Сақ иналы жү йе. Екі қ атарлы кө тегіштерде ұ ң ғ ығ а екі концентрикалы орналасқ ан қ ұ быр қ атарлары тү сіріледі. Жұ мыстық агентті екі тізбек арасындағ ы сақ инааралық қ а кең істікке айдайды, ал сұ йық ішкі қ ұ бырлар арқ ылы кө теріледі. Осы себептен сыртқ ы қ ұ бырларды айдаушы, ал ішкі қ ұ бырларды – кө тергіш деп атайды. Сонымен бірге, сыртқ ы қ ұ бырлардың қ атарларын бірінші қ атар, ал ішкілерін екінші қ атар деп атайды.

Бірқ атарлы кө тергіштерде қ ұ бырлардың бір қ атары тү сіріледі де, осы қ атар кө тергіш тізбек болып табылады, ал айдаушы ретінде шегендеуші қ ұ бырлар тізбегін пайдаланады.

Жұ мыстық агент шегендеуші қ ұ бырлар тізбегімен кө тергіш қ ұ бырлар арасындағ ы сақ иналы аралық қ а айдалады. Осы кезде сұ йық тың дең гейі кө тергіш қ ұ бырлардың башмағ ының дең гейінде болады.

Практикада екі қ атарлы сақ иналық жү йелі сатылы айдаушы тізбегі бар кө тергіштер кездеседі: оның тө менгі бө лігі – шағ ын диаметрлі, жоғ арғ ысы ү лкен диаметрлі болып келеді. Қ арапайым екі қ атарлы кө тергішке қ арағ анда мұ ндай кө тергіш арзанғ а тү седі. Оның басты артық шылық тары – бірінші қ атар қ ұ бырларының салмағ ының кемуі жә не тү пкі забойдан қ ұ мның шығ арылуының жақ саруы. Кемшіліктеріне кө тергіш қ ұ бырларының батырылуын кө бейтуге болмайтынын жатқ ызуғ а болады.

Орталық жү йе. Жұ мысшы агент орталық қ ұ бырлар тізбегі арқ ылы айдалады, ал газ-мұ найлы қ оспа сақ инааралық кең істік арқ ылы кө теріледі. Орталық жү йе негізінен бірқ атарлы кө тергіштерде қ олданылады. Жү йенің басты артық шылық тары: іске қ осу қ ысымының тө мендігі жә не ұ ң ғ ының габариттері ең тиімді тү рде қ олданылады. Кемшіліктері: егер сұ йық та қ ұ м бар болса, онда қ ұ бырдың шығ ың қ ы муфталары ұ шталып, қ ұ бырлар тізбегі ү зілуі мү мкін; мұ найда парафин немесе тұ здардың ү лкен мө лшері шоғ ырланса, онда олар тізбектің қ абырғ аларына жабысып оның диаметрін азайтады. Сондық тан кө п жағ дайда сақ иналық жү йелі кө тергіштер қ олданылады.

Жұ мыстық қ ысымның жә не сұ йық тың аз мө лшерде толқ ысуы, екіқ атарлы кө тергіштердің артық шылы болып табылады. Мұ ның себебі, бірқ атарлы сақ иналық жү йелі кө тергішке қ арағ анда бұ л кө тергіште сақ иналы ауа аралығ ының кө лемі аз болады. Бірқ атарлы қ ұ бырлармен пайдалану тізбегінің арасындағ ы сұ йық бағ анасы екі қ атарлы кө тергіштің жақ сы жұ мыс істеуіне мү мкіндік береді. Бірқ атарлы кө тергіштің жұ мысы кезінде пайда болатын толқ ысулар мен соқ қ ылар қ абаттың бұ зылуына жә не ұ ң ғ ы тү бінде немесе кө тергіш қ ұ бырларында қ ұ м тығ ындарының пайда болуына ә келеді. Бірқ атарлы кө тергіште кө тергіш қ ұ бырлар сү згіге дейін тү сірілмесе қ ұ мның шығ арылуы кү рт нашарлайды.

Егер бірқ атарлы кө тергіштерді қ олдану кезінде тү бінің алдындағ ы аймақ пен ұ ң ғ ының сақ инааралық ты кең істікті бө летін жұ мыстық газлифті клапандары қ олданылса, онда жоғ арыда айтылғ ан барлық кемшіліктерді еске алмауғ а болады.

Ұ ң ғ ыларды бірқ атарлы кө тергіштермен жабдық тағ анда ұ ң ғ ының шығ ымына (дебит) байланысты кө тергіш қ ұ бырларының диаметрлері мынадай мә ндерге ие болуы дұ рыс болады:

Шығ ым, т/тә у 20...50 50...70 70...250 250...350 350

Диаметрлер, мм 48 60 73 89 114

Мұ най кә сіпшілігінде келесі конструкциялы кө тергіштер қ олданылады:

а) бірқ атарлы біртұ тас;

ә) бірақ атарлы сатылы жә не комбинацияланғ ан.

Газлифтті ә діспен қ олданатын ұ ң ғ ыларды келесі категорияларғ а бө леді:

1. Ө німділік коэффициенті К жоғ ары жә не тү птік қ ысымы р_заб бар;

2. Ө німділік коэффициенті К тө мен жә не жоғ ары тү птік қ ысыммен р_заб;

3. Ө німділік коэффициенті К жоғ ары жә не тө мен тү птік қ ысыммен р_заб;

4. Ө німділік коэффициенті К тө мен жә не тө мен тү птік қ ысыммен р_заб.

Ұ ң ғ ының келесі сипаттамалары оның басқ а сипаттамаларымен (сұ йық тың қ асиеттері, пайдаланатын тізбектің кү йі, ұ ң ғ ының ө німінде парафиннің, қ ұ мның болуы жә не т.б.) қ оса газлифтті қ ондырғ ының таң дауында негізгі рө л атқ арады.