O, Mədyən tərəfə üz tutub yönələrək, dedi: “Ola bilsin ki, Rəbbim məni doğru yola qovuşdursun”.

Musa (ə) Mə dyə nə tə rə f qaç maq qə rarı na gə lmiş di. Bu ş ə hə r Fə lə s­tinin cə nubunda yerlə ş irdi və Fironun (L) hakimiyyə ti altı nda deyildi. Musa (ə) ü mid edirdi ki, Allah o ş ə hə rə kə sə yolu tapmaqda və rahatlı qla tə hlü kə siz bir yerə ç atmaqda ona (ə) kö mə k gö stə rə cə kdir. Hə r ş ey onun (ə) ü mid etdiyi kimi oldu.

ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ

O, Mə dyə n sulağ ı na yetiş dikdə, su baş ı nda heyvan sula­yan adamlara rast gə ldi. Onlardan bir az aralı da qoyunları nı n suya girmə ­mə ­sinə ç alı ş an iki qı z gö rdü. O dedi: “Sizə nə olub? ” Onlar dedilə r: “Ç o­banlar ç ə kilib getmə dikcə, biz sulamı rı q. Atamı z isə ç ox qocadı r”.

Musa (ə) Mə dyə n sulağ ı na ç atdı qda, onun qı rağ ı nda ö z heyvanları nı sula­yan insanlar gö rdü. Bu ş ə hə rin ə halisi ç oxsaylı qoyun sü rü lə rinə malik idilə r. Onlardan bir az kə narda, ö z sü rü lə rini sudan kə nara qovan iki qadı n dayan­mı ş dı. Onlar, comə rdlik hissinə malik olmayan və qadı nlara kö mə k etmə kdə n uzaq olan kobud kiş ilə rin arası nda sü rü lə rini sulaya bilmirdilə r. Belə olduqda, Musa (ə) soruş du: “Siz nə edirsiniz? ” Niyə kə narda dayan­mı sı nı z? ” Qadı nlar belə cavab verdilə r: “Biz gö zlə yirik ki, ç obanlar qoyun­ları nı sulaqdan ç ə kib aparsı nlar, sonra isə biz ö z qoyunları mı zı sulayaq. Biz gü csü zü k, ailə mizdə isə kiş ilə r yoxdur”.

­­­­

ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ

O, onları nkı ları suladı, sonra isə kö lgə yə ç ə kilib dedi: “Ey Rə b­bim! Hə qiqə tə n, mə n Sə nin mə nə nazil edə cə yin hə r cü r nemə tə mö htacam”.

Musanı n (ə) bu kası b qadı nlara yazı ğ ı gə ldi və onları n qoyunları nı ö zü su­vardı. O (ə) hə tta buna gö rə onlardan ə və z də tə lə b etmə di. Bunu yalnı z Fö vqə luca Allah xatirinə yerinə yetirdi. Gü norta vaxtı idi və hava hə min gü n ç ox isti idi. Gö rdü yü iş də n yorulan Musa (ə) istirahə t etmə k qə rarı na gə lib, kö lgə liyə ç ə kildi. Belə bir halda ikə n, o (ə) Rə bbinə mü raciə t etdi. Onun duası sö zlə rlə deyil, dü ş dü yü və ziyyə tlə izah olunurdu. Ş ü bhə siz ki, belə dua, sadə cə yardı m ü ç ü n xahiş etmə kdə n, daha mə nalı və aydı n idi. Musa (ə), Onun mə rhə mə tinə ü midi itirmə yə rə k, Allaha yö nə lt­diyi duası nı davam etdirirdi.

ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ

Sonra onlardan biri utana-utana ona yaxı nlaş araq dedi: “Atam sə ni ç ağ ı rı r ki, bizim ü ç ü n suladı ğ ı na gö rə sə ni mü kafat­landı rsı n”. O, onları n atası nı n yanı na gə ldikdə, ə hvalatı nı ona danı ş dı və o dedi: “Qorxma. Sə n artı q zalı m adamlardan xilas olmusan”.

Hə min vaxt qı zlar ö z ataları nı n yanı na qayı tdı lar və ə hvalatı ona da­nı ş dı lar. O, qı zları ndan birinə tapş ı rdı ki, onlara xidmə t gö stə rə n kiş ini onun yanı na gə tirsinlə r. Bir qə də r sonra qı zlardan biri utancaqlı qla ona (ə) yaxı nlaş dı. Bu, onun yaxş ı tə rbiyə aldı ğ ı nı və gö zə l ə xlaqlı olduğ unu sü but edirdi. Bü tü n zamanlarda, xü susilə, ə gə r sö hbə t qı zlardan və qadı nlardan gedə rsə, utancaqlı q nə cibliyin və gö zə l ə xlaqı n rə mzi olmuş dur. Qı zı n dav­ranması, Musanı n (ə) xidmə t gö stə rdiyi iki bacı dan muzd istə mə mə yinə də lalə t edirdi. Axı insanlar, bir qayda olaraq, xidmə tç ilə rdə n və muzdlu iş ç ilə rdə n utanmı rlar.

Qı z ö zü nü utancaqlı qla aparı rdı, ç ü nki bundan ö ncə o, namə lum kiş inin alicə nablı ğ ı nı n və gö zə l keyfiyyə tlə rinin ş ahidi olmuş du. Qı z dedi: “Atam sə ni ç ağ ı rı r ki, bizim qoyunları mı zı suladı ğ ı na gö rə, sə nə haqqı nı ö də sin. Elə dü ş ü nmə ki, bu bir sə də qə olacaqdı r. Sə n ilk insansan ki, bizə kö mə k etmisə n və atam da sə nə xeyirxahlı ğ ı na gö rə minnə tdarlı ğ ı nı bil­dirmə k istə yir”. Musa (ə) bu sö zlə ri dinlə dikdə n sonra də və ti qə bul etdi. Ahı l insanla gö rü ş dü kdə n sonra, ona belə uzaq ö lkə yə gə lmə yinin sə bə bini danı ş dı. Bu yad ö lkə də n gə lmiş cavanı dinlə dik­də n sonra qoca dedi: “Sə n artı q narahat olma, ç ü nki Fö vqə luca Allah sə ni onlar­dan xilas etmiş və sə nə o zü lü mkarı n hakimiyyə tinin altı nda olmayan bir ö lkə yə gə lmə yə kö mə k etmiş dir”.

ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ

Ki qı zdan biri dedi: “Atacan, onu muzdla iş ə gö tü r, ç ü nki bu muzdla iş lə də ­cə k­lə rində n ə n gü clü sü və etibarlı sı dı r".

Qoy bu adam bizdə qalı b muzd ilə qoyunları mı zı otarsı n. Ondan da­ha mü nasib adam tapmaq ç ə tin olacaq, ç ü nki o gü clü və etibarlı dı r. Mə hz belə keyfiyyə tlə r hə r bir iş ç inin ə n də yə rli mə ziyyə tlə ridir. O, kifayə t qə də r gü clü və bacarı qlı olmalı dı r ki, iş inin ö hdə sində n gə lə bilsin və etibara layiq olsun. Hə r bir iş verə n bu gö zə l keyfiyyə tlə rə malik iş ç ilə ri iş ə gö tü rmə ­li­dirlə r. Ə gə r iş ç i bu mə ziyyə tlə rdə n hə r hansı birinə malik deyilsə, onda onun iş ində hə miş ə nö qsanlar olacaqdı r. Qı z Musanı n (ə) sulaqda onları n qoyunları nı necə cə ld və ciddi-cə hdlə sulatdı ğ ı nı gö rmü ş dü və baş a dü ş ­mü ş dü ki, o, etibara layiq insandı r, ç ü nki yalnı z sə daqə tli və etibarlı bir insanı n iki kö mə ksiz qı za yazı ğ ı gə lə bilə r və tə mə nnası z olaraq onları n heyvanları nı sulamağ a kö mə k gö stə rib, mü kafatı nı Fö vqə luca Allahdan istə yə bilə rdi.

ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ

O dedi: “Hə qiqə tə n, mə n istə yirə m ki, sə n sə kkiz il yanı mda iş lə mə k ş ə rti ilə sə ni bu qı zları mı n biri ilə evlə ndirim. Ə gə r sə n on il qalmaq istə sə n, bu sə ndə n ası lı olacaq. Mə n sə ni ç ə tinliyə salmaq istə mirə m və sə n, inş allah, gö rə cə ksə n ki, mə n salehlə rdə nə m”.

Mə n sə ni qı zları mdan biri ilə evlə ndirmə k istə yirə m. Bir ş ə rtlə ki, sə kkiz il mə nim ü ç ü n iş lə yə sə n. Sə kkiz il iş lə sə n ö hdə liyini yerinə yetirmiş olarsan, yox ə gə r istə sə n, mə nə on il ə rzində də iş lə yə bilə rsə n. Mə n sə ni on illik muzdurluğ a mə cbur etmə k istə mirə m və sə ni ağ ı r iş lə rlə də yü klə mə ­yə cə yə m. Sə n mə nə iş lə mə yə razı olsan, yü ngü l və gü cü n ç atan iş lə r gö rə cə ksə n. Allahı n izni ilə sə n ə min olacaqsan ki, mə n – xeyirxah bir insanam.

O, Musaya (ə) və d etdi ki, onu gü cü ç atmayacağ ı iş lə r gö rmə yə mə cbur et­mə ­yə cə k və onunla yaxş ı rə ftar edə cə kdir. Bu isə o demə kdir ki, mö min insan hə miş ə alicə nablı q gö stə rmə lidir, ç ü nki onları n mə suliyyə ti, onlara olan tə lə bat baş qa insanları nkı ndan olduqca yü ksə kdir.

ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﰀ ﰁ ﰂ ﰃ ﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈ

O dedi: “Bu ikimizin arası nda razı laş madı r. İ ki mü ddə t­də n han­sı nı yerinə yetirsə m, qoy mə nimlə ə dalə tsiz davranı lması n. Allah danı ş ı q­la­rı mı za Və kilidir”.

Mə n bu ş ə rtlə rlə sə nin qı zları ndan biri ilə evlə nmə yə razı yam. Bu mə ­sə lə ni hə ll olunmuş hesab edə k. Mə n sə kkiz il iş lə yə cə yə m və ə gə r is­tə ­sə m, yanı nda iki il də qalaram. Qoy Allah bizim sö ylə diklə rimizin Zə manə tç isi olsun. O (Pak və Mü qə d­də s Olan) qulları nı fasilə siz mü ş ahidə edir və mü qavilə mizdə n xə bə r­dardı r.

İ nsanları n ç oxu elə hesab edir ki, hə min ahı l kiş i Ş ueyb peyğ ə mbə r (ə) imiş. Amma bu belə deyildir, ç ü nki naslarda bu barə də xə bə r verilmə ­miş dir. Mə lumdur ki, Ş ueyb peyğ ə mbə r (ə) Mə dyə ndə yaş amı ş dı r və bu surə də tə svir olunan hadisə də bu ş ə hə rdə baş vermiş dir. Lakin bu o demə k deyildir ki, iki qı zı n atası hö kmə n peyğ ə mbə r olmalı idi. Bizdə, Musa peyğ ə mbə rin (ə) Ş ueyb peyğ ə mbə rin (ə) mü asiri olması haqqı nda mə lumat yoxdur. Onları n gö rü ş mə si də bə lli deyil. Ə gə r ahı l qoca peyğ ə mbə r ol­say­dı, Fö vqə luca Allah bu barə də xə bə r verə rdi və onun qı zları bunu Musaya (ə) danı ş ardı lar. Bundan baş qa, Allah Ş ueybin (ə) kafir qə bilə daş ­ları nı mə hv etmiş di və bizim ə limizdə alicə nab peyğ ə mbə rin mö min arxa­daş ­ları nı n ö z Nə sihə tç ilə rinin iki qı zı na, malları nı sulamaq ü ç ü n, yadelli bir ş ə xs onlara yardı m edə nə də k, imkan vermə diklə rini iddia etmə yə ə sası mı z yox­dur[142]. Hə m də mə lumdur ki, Musa peyğ ə mbə r (ə) Ş ueyb peyğ ə mbə r­də n (ə) ü stü ndü r və, demə li, sonuncu heç vaxt razı olmazdı ki, o (ə) onun evində xidmə t­ç ilik etsin. Sonuncu də lili Musanı n (ə) ahı l qocanı n evində ö z peyğ ə mbə rlik və zifə sini yerinə yetirmə yə baş layanadə k iş lə mə si ilə tə kzib etmə k olardı, lakin hə tta belə bir sü but da inandı rı cı deyildir. İ stə nilə n halda, biz iki qı zı n atası nı n, ə gə r bu, Elç inin (s.ə.s.) sə hih hə dislə rində rə vayə t edilmə yibsə, peyğ ə mbə r olma­sı nı tə sdiq edə bilmə rik. Bu barə də ə n doğ rusu Fö vqə luca Allaha mə lumdur.

ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ

Musa mü ddə tini bitirib, ailə si ilə yola dü ş dü yü zaman dağ tə ­rə fində n bir od gö rü b, ailə sinə dedi: “Burada dayanı n! Mə n od gö rdü m. Ola bil­­sin ki, oradan sizə bir xə bə r və ya oddan bir kö sö v gə tirim ki, qı zı nası nı z”.

Musa (ə) mü ə yyə n olunmuş mü ddə ti nö qsansı z iş lə yib baş a vurdu və onun davamiyyə ti barə sində ş ə rhç ilə r mü xtə lif rə ylə r irə li sü rü rlə r. Bə zilə ri belə hesab edirdilə r ki, o (ə) yalnı z razı laş dı ğ ı sə kkiz il iş lə miş dir. Digə rlə ri isə elə gü man edir­dilə r ki, o (ə) ö z xoş u ilə qayı natası nı n yanı nda ə lavə iki il də iş lə miş dir. Bu vaxt ə rzində o (ə) ö z valideynlə ri və yaxı n qohum-ə qrə baları və hə mç inin və tə ni ü ç ü n darı xmı ş dı. O (ə) qə rara gə l­miş di ki, misirlilə rin baş vermiş hadisə ni unut­maları ü ç ü n kifayə t qə də r vaxt keç miş dir və buna gö rə ailə si ilə birlikdə Misirə yola dü ş dü. Bir mü d­də t sonra o (ə), dağ tə rə fdə n bir od gö rü b, ailə sinə yerində cə dayanı b onu (ə) gö zlə mə yi tapş ı rdı. Onun (ə) sö zlə ­rində n belə ç ı xı r ki, o vaxt mö h­kə m soyuq imiş və onlar yolu azmı ş mı ş lar.

ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ

(28. 30) “O, oraya yaxı nlaş dı qda, vahə nin sağ tə rə fində mü barə k bir yerdə bitə n ağ ac tə rə fdə n bir Sə s eş itdi: “Ey Musa! Mə n – alə mlə rin Rə bbi Allaham! ”

Allah – ilahlaş dı rı lmağ a layiq Olan Vahid Rə bdirvə Ona ibadə t edilmə ­li­dir. Fö vqə luca, Musaya belə buyurdu: “Hə qiqə tə n, Mə n – Allaham! Yoxdur Mə ndə n baş qa ilah! Mə nə ibadə t et və namaz qı l ki, Mə ni xatı rlayasan” (Ta ha, 20/14).

ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ

Sanı yerə at! ” Onun ilan kimi qı vrı ldı ğ ı nı gö rdü kdə, ç evrilib elə qaç mağ a baş ladı ki, heç arxası na da baxmadı. “Ey Musa! Qorxma, yaxı n gə l, ç ü nki sə n – tə hlü kə sizlikdə kilə rdə nsə n”.

Ə rə blə r “c ə nn” sö zü ilə iri ilanları n erkə yini adlandı rı rlar. Bu ilanı n gö r­kə mi Musanı (ə) elə qorxuya salı r ki, o (ə) heç geriyə də baxmadan dö ­nü b qaç ­mağ a baş layı r. Bu zaman yenə də Sə s eş idilir. Fö vqə luca ona (ə) yaxı n gə lmə yi ə mr edir və o (ə) buna tabe olmalı idi. Lakin ə trafı nda baş verə nlə r onu qorxutduğ u ü ç ü n, Allah ona (ə) qorxmamağ ı ə mr edir. Musa (ə) bu ə mri yerinə yetirə rə k, yaxı na gə lə bilə r və qorxu hissi keç irmə zdi, lakin ü rə yində ona (ə) ziyan vurulmayacağ ı barə də arxayı nç ı lı q olmaya bilə rdi. Buna gö rə Lü tfkar Allah onun tə hlü kə sizliyinə zə manə t verdi. Bundan sonra heç nə onu (ə) tə hdid edə bilmə zdi və heç nə ona (ə) pislik gö stə rə bilmə zdi. Bu sö zlə rdə n sonra Musa (ə) bir daha qorxu və narahat­ç ı lı q hissi keç irmə di. Onun (ə) ü rə yi rahatlı q və ə minliklə doldu və o (ə) irə liyə getdi. O (ə) Rə bbin sö zlə rinə inanı rdı və bü tü n baş verə nlə r isə yalnı z imanı nı gü clə ndirir və etiqadı nı artı rı rdı.

Belə liklə, Fö vqə luca Allah peyğ ə mbə rinin (ə) Fironla (L) gö rü ş ü ə rə fə ­sində, ona (ə), uğ ura nail olacağ ı na imanı nı mö hkə mlə tmə yə, hə mç inin cə sarə tini və dö ­zü mü nü artı rmağ a yö nə ldilmiş mö cü zə gö stə rmiş di. Sonra Fö vqə luca ona (ə) nö vbə ti mö cü zə sini gö stə rə rə k, belə buyurur:

ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ

Lini qoltuğ una qoy və o, heç bir xə stə lik ə lamə ti olma­dan, ağ ap­paq ç ı xacaq. Ə lini ö zü nə sı x ki, qorxmayasan. Bunlar sə nin Rə bbində n Firon və ə yanları ü ç ü n iki də lildir. Hə qiqə tə n, onlar gü nah­kar insanlardı r”.

Ə lini qoltuğ una qoy və o tamamilə ağ appaq olacaqdı r. Qorxudan xilas ol­maq istə diyin vaxtlar ə lini sinə nə sı x və hə r də fə qorxu hiss etdikdə də, mə hz belə edə rsə n. Artı q bundan sonra sə n ö z ə sanı canlı ilana ç evi­rə cə k və ə lini qoltuğ un­dan tamamilə ağ appaq ç ı xaracaqsan və bu iki mö cü zə sə nin doğ ruç u­luğ unun də ­lil­lə ri olacaqdı r. Sə n gü nahkar insanlarla gö rü ş mə li olacaqsan. Onlar, tə kzibo­lunmaz mö cü zə lə ri gö rmə dikcə, sö zlə onlara nə sihə t verə n, onları xeyirxahlı ğ a ç ağ ı ran elç iyə iman gə tirmə yə ­cə klə r. Lakin hə tta bunlar da onları n ə ksə riyyə tinə fayda vermə yə cə k.

ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ