Иілген темірбетон элементтердің тік қималары бойынша беріктікке есептеу
Иілген темірбетон элементтердің беріктігі кернеулік – деформациялық жағ дайдың ІІІ кезең і бойынша есептеледі.
Темірбетон элементтерді беріктікке есептегенде тік қ имада кернеудің нақ ты тарату заң ы айтарлық тай кү рделі болғ андық тан жең ілдеткізетін алғ ы шарттар қ абылданады:
1. Шектік кү йде бетондағ ы сығ ылғ ан кернеу бетонның есептік кедергісіне тең деп алынады 
2. Бетонның сығ ылғ ан аймағ ындағ ы қ исық сызық ты кернеу эпюрасы тік бұ рышты тү ріне ауыстырылады (бұ л эпюбраны қ олданғ анда есептің қ ате жіберушілігі 2-3% аспайды, бірақ есептік формулаларды жең ілдетуге болады).
3. Бетонның созылу кернеудің шамасы аз болғ андық тан ( ) бетонның жұ мысы созылғ ан аймақ та еске алынбайды.
4. Бойлық созылғ ан арматурада кернеудің шамасы есептік кедергісі шамасынан аспайды - арматурадағ ы бастапқ ы кернеу (алдын-ала кернелген темірбетон конструкцияларда).
5. Бойлық сығ ылғ ан арматурада кернеудің шамасы есептік кедергісі шамасынан аспайды - арматурадағ ы сығ ылғ ан есептік кедергісі - сығ ылғ ан арматурадағ ы бастапқ ы кернеу.

16.Сурет. Иілген темірбетон элементтердің тік қ ималары бойынша беріктікке есептеу
Мұ ндағ ы:
- бетондағ ы сығ ылғ ан тең ә серлі кү ш;
- арматурағ а созылғ ан тең ә серлі кү ш;
х – сығ ылғ ан аймақ тың биіктігі;
- қ иманың жұ мыстық (есептік) биіктігі ;
- қ орғ аушы қ абаттың қ алың дығ ы.
Қ орғ аушы қ абат бетон мен арматураның бірлескен жұ мысын қ амтамасыз етеді ә рі арматураны коррозиядан қ орғ айды.
Қ имада арматураның санын -деген коэффициенті кө рсетіледі.
= арматураның қ имасының ауданы/бетонның қ имасының ауданы;
- арматуралау коэффициенті;
а) - элементтің қ имасы жеткіліксіз арматураланғ ан жағ дай;
б) - жеткілікті арматураланғ ан жағ дай;
в) - тым кө п арматураланғ ан жағ дай;
- қ иманың сығ ылғ ан аймағ ының шектік салыстырмалы биіктігі;
- қ иманың сығ ылғ ан аймағ ының шектік биіктігі;
- бетонның шектік сығ ылғ ыштығ ы;
- арматурадағ ы ақ қ ыштық шегіне сә йкес деформация ( ).
Созылғ ан арматураның қ имасының ауданының мө лшеріне қ арай қ ираудың екі жағ дай кездеседі.
1 жағ дай – арқ алық тың қ ирау созылғ ан арматурадан басталады, арматурадағ ы созылғ ан кернеудің шамасы ақ қ ыштық шегіне тең болады . Одан кейін арқ алық тың қ ирау сығ ылғ ан бетонның уатылуымен аяқ талады .
2 жағ дай – арқ алық тың қ ирау сығ ылғ ан аймақ та бетоннан басталады, бетонның сығ ылғ ан кернеу тең болады . Арматурадағ ы созылғ ан кернеудің шамасы ақ қ ыштық шегінен тө мен болады . Сондық тан арқ алық ты қ ай жағ дай болса да қ ирауын анық тау керек. Ол ү шін арқ алық тың қ имасын жеткіліксіз арматураланғ ан (а), жеткілікті арматураланғ ан (б) жә не тым кө п арматураланғ ан кезінде қ алай қ ирайды екенін анық тау керек. Суреттерде (а, б, в) деформация эпюрасы ( ) жә не бетонның сығ ылғ ан аймағ ының биіктігі кө рсетілген.
а) Жеткіліксіз арматураланғ ан арқ алық 1 жағ дай бойынша қ ирайды – арматурадағ ы деформация ақ қ ыштық шегіне сә йкес деформацияғ а жетеді ал бетондағ ы деформация бетонның шектік сығ ылғ ыш-тығ ына жетпейді . Бетонның сығ ылғ ан аймағ ының биіктігі шектік биіктіктен тө мен болады 
б) Жеткілікті арматураланғ ан арқ алық 1 жағ дай бойынша қ ирайды – арматурадағ ы, бетондағ ы деформация жә не сығ ылғ ан аймақ тың биіктігі шектік шамаларына тең болады .
в) Тым кө п арматураланғ ан арқ алық 2 жағ дай бойынша қ ирайды – бетондағ ы сығ ылғ ан деформация сығ ылғ ыштық шегіне жетеді арматурадағ ы деформация ақ қ ыштық шегіне сә йкес деформацияғ а жетпейді , ал бетонда сығ ылғ ан аймағ ының биіктігі шектік биіктіктен жоғ ары болады 
Қ орытынды: немесе элементтің қ ирау 1 жағ дай бойынша болады. Егер немесе элементтің қ ирау 2 жағ дай бойынша болады. Сондық тан: болғ анда темірбетон конструкциялар 1 жағ дай бойынша қ ирайды, болғ анда ТБК 2 жағ дай бойынша қ ирайды.
Арматурадағ ы созылу кернеу қ имадағ ы арматураның санына жә не бетонның сығ ылу аймағ ының биіктігіне байланысты. Кө птеген тә жірибелердің негізінде 2 жағ дай бойынша қ ирағ ан элементтің созылғ ан арматурасындағ ы кернеуді ( ) келесі эмпирикалық формула арқ ылы анық талады.
(1)
Мұ ндағ ы: - бетонның шектік сығ ылғ ыштығ ына сә йкес келетін сығ ылғ ан арматурадағ ы кернеу.

МПа
Жү ктеме ұ зақ мерзімде ә сер бергенде МПа
бастапқ ы кернеудің шамасы (алдын-ала кернелген ТБК);
кернелмеген ТБК;
- қ иманың сығ ылғ ан аймағ ының салыстырмалы биіктігі;
- бетонның сығ ылғ ан аймақ тың деформациялық қ асиеттерінің сипаттамасы:
- ауыр бетонғ а,
- жең іл бетонғ а,
- бетонның тү ріне байланысты қ абылданатын коэффициент.
Арматурадағ ы кернеу (немесе алдын-ала кернелген ТБЭ ) болғ ан кезде қ иманың сығ ылғ ан аймағ ының салыстырмалы биіктігі тең болады.
Фактіге негізделген эпюра бойынша тең болғ андық тан , онда бетондағ ы кернеу эпюрасының толық тық коэффициенті деп айтуғ а болады. Сол кезде бетондағ ы сығ ылғ ан кү ш тең болады.
« » тә уелділігін графикте кө рсетсек, онда бұ л тә уелділік қ исық сызық ты болып шығ ады
арматурадағ ы кернеу созылушы болады ( );
арматурадағ ы кернеу сығ ылушы болады.
Сурет
« » графикте ү ш ерекше нү ктесі бар:
1. ;
2. 
3. бұ л кезде барлық қ има сығ ылады, бетонның сығ ылу аймағ ының биіктігі тең, 
- қ иманың сығ ылғ ан аймағ ының шектік салыстырмалы биіктігі
(2)
Мұ ндағ ы: - арматурадағ ы созылушы шектік кернеу;
, физикалық ақ қ ыштық шегі бар арматуралар ү шін (А-І, А-ІІ, А-ІІІ, А-ІІІв, Вр-І);
, шартты ақ қ ыштық шегі бар арматуралар ү шін (А-ІУ, А-У, А-УІ, В-ІІ, Вр-ІІ, К-7, К-19, Ат-УІ);
арматурадағ ы сығ ылушы шектік кернеу;
МПа;
МПа, жү ктеме ұ зақ мерзімде ә сер еткенде .
|