Главная страница Случайная страница
КАТЕГОРИИ:
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Созылу және сығылу диаграммалары
|
|
Беріктік жә не қ атаң дық қ а есептеу ү шін материалдың беріктігін жә не деформацияларғ а қ арсыласу қ асиеттерін сипаттайтын шамаларды білу керек.Ол сипаттамалар тә жірибе арқ ылы анық талады.
Созуғ а статикалық кү штер ә серімен сынауда материалдың механикалық сипаттамаларының ең кө п санын анық тауғ а болады, сондық тан созуғ а сынау сынаулардың негізгі тү рі болып есептеледі.Сынауды стандарттық цилиндр немесе жазық пішінді ү лгілерде ө ткізеді (5 а, б суреттері). Абсолюттік ұ заруды анық тайтын ү лгіде жұ мыс ұ зындығ ы бар.
Ү лгілер қ ысқ а (l0 = 5 d 0) жә не ұ зын (l0 = 10 d 0) болуы мү мкін.Сынаулар арнайы ү зу немесе универсалды машиналарда ө ткізіледі.Ол машиналары арнайы график жазатын қ ұ рапмен жабдық талғ ан.Сынау кезінде ү лгіні созатын F кү ші мен ү лгінің абсолюттік ұ зару Dl араларындағ ы тә уелдік график арқ ылы жазылады, сол график созылу диаграммасы деп аталады. 2.6-суретінде азкө міртекті болаттың созылу диаграммасы кө рсетілген.
Диаграммада (2.6суреті) келесі аралық тар кө зге тү седі:
ОА –пропорционал аралығ ы;
ОВ - серпімділік аралығ ы;
CD –ақ қ ыштық алаң ы;
DK –беріктіктің ө су аралығ ы;
KL –беріктіктің кішірейу аралығ ы.
Аталғ ан аралық тардағ ы созу кү шінің шамасын пайдаланып келесі механикалық сипаттамаларды анық тауғ а болады: пропорционалдық шегі s пц, серпімділік шегі s у, ақ қ ыштық шегі s Т, беріктік шегі немесе уақ ытша кернеуі s вс.
Сер ететін кү ш жә не одан пайда болатын деформация араларында сызық тә уелдік орындалатынең ү лкен кернеу пропорционалдық шегі sпц деп аталады.
(2.9)
Ст 3маркалы болат ү шін s пц = 195…200 МПа.
Материалда пластикалық (қ алдық) деформация белгілері кө рінбейтін максималды кернеу серпімділік шегі s с деп аталады
(2.10)
Ст 3маркалы болат ү шін s у = 205…210 МПа. Материалдардың кө бісі ү шін s пц жә не s с араларындағ ы айырмашылық ө те кіші.
Созу кү ші аса ө спейақ деформация ө сетін кезге сә йкес ең кіші кернеуі физикалық ақ қ ыштық шегі s ақ деп аталады
(2.11)
Ақ қ ыштық шегі металлдар беріктігінің негізгі механикалық сипаттамаларының бірі. Ст 3 маркалы болат ү шін s ақ = 220…250 МПа.
Егер созылу диаграммада кө зге кө рінетін ақ қ ыштық алаң ы болмаса, шартты ақ қ ыштық шегін s 0, 2. анық тайды.Ол, қ алдық деформацияның шамасы ү лгінің ө лшенген ұ зындығ ының 0, 2% тең кезіндегі, кернеу.
Беріктік шегі sб (sб)немесе уақ ытша кедергі деп ү лгінің қ ирамай шыдағ ан максималды Fmax, кү шінің кө лденең қ иманың алғ ашқ ы А0 ауданының қ атынасына тең ең ү лкен шартты кернеу аталады.
(2.12)
Ақ қ ыштық шегі сияқ ты, беріктік шегіде металлдардың беріктігінің негізгі механикалық сипаттамаларына жатады. Ст 3 маркалы болат ү шін s б = 370 …470 МПа.
Созу кү ші ең ү лкен Fmax, шамасына жеткеннен кейін ү лгінің деформациялары ық шам ауданда жиналады.Аталғ ан аудан жергілікті тарылу немесе мойын деп аталады. Ү лгінің қ ирауы мойында болады.
Созылу сынауында беріктіктің механикалық s пц, s с, s ақ , s б сипаттамаларынан басқ а пластикалық сипаттамалары анық талады.
Ү зілуден кейінгі қ алдық салыстырмалы d ұ зару деп ү лгінің есептеу ұ зындығ ының ө суінің алғ ашқ ы ұ зындығ ына қ атынасы аталады
(2.13)
Ст 3 маркалы болат ү шін d = 25 … 27%.
Салыстырмалы қ алдық тарылу y деп ү лгінің ү зілген қ имасының кішірейуінің алғ ашқ ы ауданының қ атынасы аталады.
, (2.14)
мұ нда А 0 –кө лденең қ иманың алғ ашқ ы ауданы, А м–ү зілген(мойынның)ауданы.
Ст 3 маркалы болат ү шін y = 60 … 70 %.
Егер ү лгіні кернеуін > sақ , асырып созып, одан кейін созу сынағ ын тоқ татса, онда кү ш тү сіру графигі МО1 тү зу бойымен жазылады.Деформацияның серпімді Dl с бө лігі жойылады, ал Dl қ алд пластикалық бө лігі қ алады.Енді сол алдымен деформацияланғ ан ү лгіні қ айта созса, созу диаграммасы О1М бойымен жазылады. Қ алдық деформациясы кішірейіп, пропорционал s пц. шегі (беріктік кө рсеткіші) жоғ арлайды.
