Психологиялық түзету жұмыстарының мақсаты, міндеттері

Билет

Тә жірибелі психолог маман психодиагностикалық ө ң деу кө рсеткішінен алынғ ан нә тижені негізге ала отырып, жеке бас дамуын қ алыптастыруғ а коррекциялық жаттығ улар қ олданады. Психолог маман жұ мысының тиімділігін талдау, балалармен нақ ты ө зара ә рекетті ұ йымдастыру жә не оны жү зеге асыру болып табылады.

Психокоррекциялық жұ мыста «коррекция» терминінің кең қ олданымғ а енуі ХХ ғ асырдың 70 жылдарынан басталды. Тура аудармасы «исправление - тү зету» деген мағ ынаны береді. Психолог жеке тұ лғ пның мінез-қ ұ лқ ы мен сапаларына, белгілі ә сер етуде тү зету жұ мысына бағ дарлама қ ұ рады. Бағ дарлама қ ұ рылымы психологиялық жә не педагогикалық екі бө лімде қ арастырылады.

1. Психологиялық бө лімінде психолог жеке жұ мыс жоспарын жасап, оны жү зеге асырады.

2. Ал педагогикалық бө лімінде психолог басқ а мамандармен – мұ ғ алім, тә рбиеші жә не ата-анамен біріге отырып, психологиялық ұ сыныстар қ ұ растырады.

Р.С.Немовтың пікірінше, «психокоррекция» ерекшелігі – психикасы сау адамның мінез-қ ұ лқ ын реттеуге ә сер ету жә не оның жетіспейтін тұ старын жетілдіруде психологтың қ олданатын психологиялық тә сілдерінің жиынтығ ы.

Психокоррекцияның басқ а бағ ыттардан ерекшелігіне сипаттама:

· психикасы сау адамдарда біріншіден кү нделікті ө мірде шешілмеген мә селелері болады, психологиялық қ иындық ты сезетін ашуланып, оғ ан шағ ым жасайтындар, ал екіншіден ө зін жақ сы сезінетін, сондай-ақ жеке бас дамуын талпыныста ұ стап, ө згеруге дайындық дең гейдегі индивидтерге жү ргізіледі;

· мінез-қ ұ лқ ындағ ы ерекшелікке коррекциялық жұ мыстар жү ргізерде, психикалық саулығ ы міндетті тү рде ескеріледі;

· психокоррекция жұ мыстар жү ргізілуі жеке тұ лғ ада нақ ты шамада бү гін жә не ертең ге бағ ытталады;

· орта мерзімде кө мек беруге бағ ытталады (психологиялық кө мек индивидті қ абылдау 15-реттен аспайды);

· психологтың жұ мыс жоспары индивидтің қ ұ ндылық қ орына негізделе қ ұ рылады;

· ә сер ету дең гейі индивидтің жеке бас дамуы мен мінез-қ ұ лық ө згеруіне бағ ытталады.

Психокоррекциялық жұ мыстың мақ саты – баладағ ы психикалық даму заң дылық тарын тү сіне отырып, ү лкендермен серіктестікте жү ргізілетін белсенді ә рекет тү рі.

Психокоррекциялық мақ сат 3 бағ ытқ а негізделеді:

1. Ә леуметтік даму жағ ын ық шамдау;

2. Балада жетекші іс-ә рекет тү рлерін дамыту;

Жас жә не психологиялық жаң а білімді қ алыптастыру;

Психокоррекцияның негізгі міндеттері:

Жеке бас дамуына қ ажетті когнитивті (ақ ыл-ой), эмоционалды жә не мінез-қ ұ лық тық ө рістер бірге қ арастырылады. Субьектінің мә дени жә не жас ерекшелігі ескеріле отырып, ішкі ресурстарды белсенділеу болып табылады. Психокоррекциялық жұ мыстарды жү ргізу жағ ымды тә жірибе жинақ тау мақ сатында қ ұ рылуы жә не жү зеге асырылуы қ ажет.

Психокоррекциялық бағ дарлама қ ұ рудың тү рлері:

- коррекцияның жалпы моделі сабақ жү ктемесін қ ұ растыруда баланың жеке бас дамуы жағ дайы, қ оршағ ан орта мен адамдар арасындағ ы жү йелі қ атынастары ескеріле отырып, ық шамдап кү нге, аптағ а жә не айғ а бө ліп қ арастырады.

- коррекцияның типтік моделі тә жірибеге негіз етіп, тү рлі жетекші іс-ә рекет (ойын, оқ у жә не ең бек) қ имылын ұ йымдастыру.

- коррекцияның жеке моделі баланың жеке психикалық дамуын, қ ызығ ушылығ ын, білімін жә не мә селелелрінің тү рлерін белгілеу.

- стандартты бағ дарламада: қ ажетті қ ұ рал-жабдық тар, қ атысушыларғ а қ ойылатын талаптар мен кезең дерге бө лінген жоспар.

- еркні бағ дарламада: психолог психокоррекциялық мақ сат, міндеттерді еркін жоспарлайды жә не кезең дерге ө з қ алауынша бө ле алады.

Психокоррекциялық жұ мыста ә сер ету дең гейі психологтың кә сіби біліктілігі мен қ ұ зыреттілігіне байланысты:

Теориялық жағ ынан (баланың психикалық даму заң далағ ы мен жас кезең дерін, оқ ыту мен тә рбие мә селесіндегі қ атынасты, жеке жә не шығ армашылық қ абілетті білуі) дамуы, арнайы ә дістерді (бір ә дістің немесе ық палдың мү мкіндіктерін) жә не жағ дайларды білуі жә не дайындығ ы жатады.

Тә жірибелік жағ ынан кә сіби дең гейде психокоррекциялық ә дістер мен ә дістемелерді қ олдануды мең геруі, қ ызметіндегі қ ұ пияларды сақ тай білуі мен сенімділігі.

Жеке тұ лғ алық дайындығ ы жағ ынан психологтың жеке басында алдымен ө з мә селесі (ө зін-ө зі басқ ару) – бойынша жұ мыстың жү ргізілуі, ө зіндегі жағ дайды шеше білуі (жеке мә селесін шеше алмаса, алдына келген индивид мә селесіне тепе-тең кө зқ араста қ арай алмайды) нейтралды ара қ ашық тық ты ұ стай білуге мү мкіндік береді. Психолог кү нделікті ө зімен жұ мыс жасап, жеке басын жетілдіріп отыруы қ ажет, себебі алдымен сыртқ ы тү рімен сенімге еніп, ә сер етеміз.

Психокорекцияның тү рлері. Сипатына қ арай: симптомды ( ауру белгісі) жә не каузалды (себеп) деп бө лініп, дер кезіндегі дамудағ ы кедергіні анық тайды.

· Ұ зақ тығ ына қ арай: тым қ ысқ а, қ ысқ а жә не ұ зақ, тым ұ зақ болып келеді. Ө зекті мә селені шешуге қ ажетті бір немесе бірнеше сағ аттар, айлар сондайқ кейде жылғ а созылуы мү мкін.

· Міндеттің ауқ ымына қ арай: жалпы, жеке жә не арнайы болып бө лінеді. Кешенді ұ йымдастырылғ ан жұ мыстар жеке, жалпы жә не арнайы топпен жү ргізіледі.

· Мазмұ нына қ арай: танымдық ө рісі жеке тұ лғ алық, аффектілі еріктік, мінез қ ұ лық тұ рғ ысынан, тұ лғ ааралық қ атынасынан, топ ішілік ата ана мен бала қ атынасынан тұ рады.

· Жұ мыс тү ріне қ арай: жеке топпен, табиғ и жабық топпен (ұ жым, отбасы, ерлі зайыпты).

· Бағ дарламағ а байланысты: бағ дарламалық жә не жанынан шығ арғ ан еркін тақ ырыптар.

· Ә сер етудегі басқ ару: Дерективті жә не дерективті емес болып қ арастырылады.

Білім беру мекемелерінде психокоррекциялық жұ мыс психологиялық педагогикалық ә сер тұ тастығ ы оны тү зетуде бала дамуынағ ы бұ зылыс пен жетіспеушілікке ағ арту жұ мыстарын қ олдану. Ол екі байланыста кө рінеді: симптомдық жкек ауытқ уғ а жә не этимологиялық шығ у себебіне бағ ытталғ ан.

Психокоррекциялық мә селеге ә діснамалық негізді батыс елдерінде екі ү лкен топқ а бө лді; психодинамикалық жә не мінез қ ұ лық психология пә ні оны бағ ытына қ арай сана жә не мінез қ ұ лық та қ арастырады. Бұ л ық пал бала мен жеткіншекте жү ргізілетін психокоррекциялық жұ мыстың мақ саты, стратегиясы жә не ә дістерін ескертеді. Психодинамикалық ық палда қ олданылатын ойын терапиясы, арттерапиясы жә не бала психоанализі бойынша ерекшеленсе, мінез қ ұ лық тық терапияда қ арастыратын балада мінез қ ұ лық дағ ды жолдары туралы білімді (жетондық бағ дарлама) бейімделуге ү йлесімді моделдерді, орындаушы біліктілігін дамытуғ а (мінез қ ұ лық тренингі), ө зіндік реттелуге (скилл терапиясы) қ алыптастырады. Іс ә рекеттік ық палда отандық психологиялық мектепке арнайы білімді іс ә рекетте ұ йымдастырады, коррекциялық жұ мыста ішкі жә не сыртқ ы белсенділікті басқ ару мен бақ ылауды жә не дең гейге кө теру арқ ылы психологиялық қ ұ ралдарды мең гереді (Л.С.Выготский, А.Р. Лурия, П.Я.Гальперин.) Психокоррекциядағ ы психологиялық механизм деп интериоризация (импорт) сыртқ ы ә рекетті (кө шірме жасау, нұ сқ ау бойынша орындау, кө рсету) ішке қ арай «айналдыру» (Л.С.Выготский.) Осы бағ ыт бойынша іс ә рекеттің жоспарлы ә дістемесіне балалар мінез қ ұ лқ ына ойын коррекциясы жә не психогимнастиканы қ алытастыруғ а болады.