Дәріс. Негізгі режимдер мен астық массасының сақтау әдістері.

Дә ріс сұ рақ тары:

1. Астық жә не тұ қ ым сақ тау режимдерін жалпы сипаттамасы.

1. Қ ұ рғ ақ мемлекеттік теориялық негіздері астық сақ тау режимі.
2. Сақ тау технологиясы қ ұ рғ ақ астық. Оны орналастыру ережелері.
3. Астық ылғ ал сорбция қ орғ ау

Дә ріс мақ саты: Астық тү йірлерін сақ тау технологиясы жө нінде жалпы мә ліметтер, астық тү йірлері қ оймаларының сан алуан тү рлері

Астық кешеніндегі ө ндіріс ү рдісін ұ йымдастыру негізінде – сапа кө рсеткіштерге жә не партияны мақ сатты тү рде қ алыптастыру жә не қ абылдау тә сілі жатады.

Сонымен қ оса басты рольді астық комплексінде жұ мысшылар атқ арады, олар астық қ абылдау реттілігінде қ абылданатын астық тың кә сіби ерекшеліктері туралы қ ұ ру, ә рбір партияның сапасын нақ ты анық тау, ө ң деу жә не сақ таудың рационалды тә ртібін қ ұ ру, жұ мысқ а барлық қ ұ рылғ ыларды жә не салмақ ө лшеу қ ұ рылғ ыларын дайындайды.

Астық ты орналастыру тә ртібін жоспарланғ ан немесе нақ ты қ абылдау кө лемінің шығ у негіздеріне қ арап анық тайды, бұ л ө ң деу, сақ тау жә не астық ты тасымалдау кезінде. Сонымен қ оса мекеменің алдың ғ ы жылғ ы тә жірибелері ескеріледі.

Бидайдың жә не басқ а да мә дениеттердің ө су ауданына, топырағ ына, ауа райы жағ дайына байланысты жә не астық сұ рыптарының ә р тү рлі болып келуіне байланысты қ абылдау жә не сақ тау кезінде біртекті партия қ ұ ру қ иынғ а соғ ады.

Стандартқ а астық тың тауар классификациясын енгізу, астық партиясын орналастыру жә не пішіндеу мен ары қ арай мақ саттарда қ олдануғ а мү мкіндік береді.Одан басқ а сапасы бойынша астық ты нақ ты классификациялау тауар-қ аржы байланыстарын астық пен жұ мыстың ә р кезең інде дамытуғ а кө мектеседі.

Апробационды баулардан сынама алады да, бидай ү шін типін, подтипін, шынылығ ын, табиғ атын, клейковинаның саны мен сапасын анық тайды. Осы алынғ ан мө лшерлі сапа бағ асы, астық партиясының саны жә не қ абылдау қ ұ рылғ ыларының қ абілеттілігін бақ ылаап, сағ аттық жә не тә уліктік астық ты автокө ліктермен тасымалдау графиктерін қ ұ рады.

Астық ты ү здіксіз қ абылдау ү шін жинақ тау шанақ тарын бө лу қ ажет. Қ абылданатын астық ты автокө лік таразыда тапсырушының қ атысуымен ө лшейді. Ә р автокө ліктен астық қ абылдағ ан кезде сү ң гімен аз мө лшерде нү ктелік ү лгі алады. Ол стандарт бойынша астаудың ұ зындығ ына байланысты 4, 6 немесе 8 нү ктеден алады. 3, 5-4, 5 метр – 6 нү ктеде, ұ зындығ ы 4, 5 метрден ұ зын болса – 8 нү ктеден. Сынаманы 0, 5-1 метр қ ашық тық та алдың ғ ы жә не артқ ы борттан жә не 0, 5 метр шеткі борттан алады. Жалпы нү ктелі сынаманың салмағ ы – 1, 1.5, 2 кг жә не ол нү ктелі сынаманың ә рбір схемасына сә йкес болу керек. Автопоездарда нү ктелі сынаманы ә рбір прицептан алады.

Нү ктелі ү лгілерден біріккен ү лгі жасайды, оны жылдам сарапқ а салады: органолептикалық бағ алау (тү сі, иісі), оның залалдануын жә не ылғ алдылығ ын (электроылғ ал ө лшегіштерде), тү рін анық тайды. Бұ л кө рсеткіштерге байланысты машинаны жоспар бойынша астық ты орналастыру жеріне жіберіп, астық ты тү сіреді.

Партияны қ алыптастыру, қ абылдау реттілігі

Бір текті партияны қ алыптастыру ү шін оны осы осындай белгілері бойынша бө леді: мә дениеті, тү рі, класы жә не мемлекеттік стандарт бойынша ылғ алдылығ ы, басқ а қ оспалардың болуына байланысты бө леді. Мысалғ а, астық жә не астық мә дениетін (кү ріш жә не жү геріден басқ а) партиясын қ алыптастырғ ан кезде оларды ылғ алдылығ ы жә не бө где қ оспалары бойынша шахталық астық кептіргіштерде орналастырады.

а) ылғ алдылығ ы бойынша: қ ұ рғ ақ жә не орташа қ ұ рғ ақ; ылғ алды (ү йіндінің биіктігі 2 метрден жоғ ары емес), шикі, 22% -ғ а дейін (ү йіндінің биіктігі 1, 5 метрден биік емес), шикі 22% дан жоғ ары ылғ алдылығ ы 6% аралығ ында (ү йіндінің биіктігі 1 метрден жоғ ары емес), ал дә ндегі жү гері ү шін ылғ алдылық бойынша 5% аралығ ында.

б) бө где қ оспалары бойынша: таза жә не орташа таза; шектеулі кондициясы бойынша қ оспалы; шектеулі кондициясы бойынша жоғ ары.

Егер ө ндірістік технологиялық желісі рециркуляциялық астық кептіргіштермен жабдық талса, онда астық партиясын қ алыптастыру ылғ алдылығ ы жә не бө где қ оспалары бойынша бө лінбей орналастырады.

Алайда жаң а жиналғ ан астық ты желдетіп, тазалау керек. Ол астық кептіргіштің жұ мысын жоғ арлатады, ө рт шығ у қ аупі бар. Жаң а жиналғ ан ылғ алды жә не ішкі бидайды кептіруге дейін, астық кептіргіштің тү ріне байланыссыз қ арқ ынды желдетілетін сеператормен жабдық талу керек.

Жаң а жиналғ ан астық партиясын сыртқ ы силостарда ө ң деуге дейін орналастыру қ ажет(темір бетонды), ал элеватордың ішкі силостары ө ң делген астық ты ұ зақ сақ тау ү шін қ олданылады.

Астық ты орналастыру жоспарын жасағ ан кезде алдын – ала ескерілетін жағ дайлар: партиялардың тү рлерін, клейковина сапасын, ылғ алдылығ ын жә не бө гле қ оспалардың мө лшерін ескеру керек.Алайда биылғ ы жылдың астық ө німін біріктіруге болмайды. Олар фулигацияғ а немесе ө здігінен қ ызуғ а ұ шырайды.

Сапасы бойынша бағ алы дә нді – дақ ылдарды, жармалы жә не дә нді бұ ршақ ты мә дениеттерді жә не де сыра ашыту арпасын бө лек орналастырады. Қ атты бидайды тү р жә не тү ршелер бойынша біріктіріп орналастыруғ а болады.

Кей кездерде сыртқ ы қ олайсыз жағ дайлардың ә серінен бидай тү рінің табиғ и тү сі жоғ алып кетеді. Бұ л жағ дайда астық тың нақ ты номері, тү рі жә не тү ршесі болмайды. Бү ндай жағ дайларда астық партияларын қ арайғ ан – егер де қ арайып кеткен кезде немесе тү ссізденген – астық тың тү ссіздену дә режесі бойынша:

1 дә реже, бастапқ ы – жылтырлығ ын жоғ алту жә не арқ а жағ ынан тү ссіздену;

2 дә реже – жылтырлығ ын жоғ алту жә не дә ннің арқ а жағ ының жандарының тү ссізденуі;

3 дә реже – бү кіл дә ннің тү ссізденуі.

Тү сі жағ ынан ә детегідей емес қ атты бидай партиясының тү сі бойынша ауытқ уы кей бө ліктерінің шынылығ ынан болады.

Тө ртінші класқ а сә йкес келетін (МЕСТ 9353 - 90) қ атты бидай дә ні тү скен кезде оны жармалық деп атап, 4 – ші класс бойынша бағ алап, бө лек орналастырады. Егер де мекемеге зақ ымдалғ ан астық тү скен жағ дайда, оны міндетті тү рде бө лек орналастрып ө ң дейді.

Мысалы, ерекше белгілерімен есепке алынатын астық немесе бидай: тасбақ а кенесімен зақ ымдалғ ан, бө где иісі бар, ө ніп кеткен, белгілі қ алыптан жобаланғ ан мө лшерде зиянды жә не қ иын бө лінетін қ оспалар.

Қ абылдау жә не орналастыру кезінде аз зақ ымдалғ ан астық ты ерекшеліктері болады, оларды ө ндірісте сақ тау керек.

Фузариозды бидай жә не арпаның тауар партиясын қ алыптастырғ ан кезде оларды қ олдану мақ саттары 8 – 9 кестеде кө рсетілген.

8 – кесте. Фузариозды бидай тауар партиясын қ алыптастырады.

9-кесте. Фузариозды арпа – тауар партиясын қ алыптастыру.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Астық тү йірлерін сақ тау технологиясы жө нінде қ андай мә ліметтер білесің,?

2. Астық тү йірлер қ оймаларының сан алуан тү рлері?

3. Партияларды қ алыптастыру жә не олардың біртектілігі?