Схаластыка.

У фіі антычнасци, пачыная з 4 ст.н.э. зьяул.

схаластычныя традыцыи. Яны маюць такую назву у силу таго, што усё схаластычнае усп-рыняцце ф. зводзилася да завучвання пэуных хрысцианских палажэнняу у невяликай пера-апрацоуке и гэта рабилася пад час навучання у школе(ад лац.’схола’ – школа, навучан-не).Схалы на першы план ставили Бога, а усё астатняе-выники яго дзейнасци. Абгрунто-уваючы иснаванне Бога, схалы развили ло-гику як навуку и як систэму доказнасци. Ф.Аугустына-узяушы за аснову тэорыю аб першарухавику Аугустын пашырыу яго хар-ки и унёс значны уклад у идэю иснавання Бога. Ён личыу што зразумець иснаванне Бога немагчыма, можна тольки у гэта паве-рыць. Паводле Аугустына есць наступныя варыянты асэнсавання веры у Бога: 1)ВЕРЫЦЬ КАБ ЗРАЗУМЕЦЬ- вера у бога иснуе для таго каб зразумець сутнасць усяго иснуючага. Гэтым Аугустын хоча паказаць што чалавечы розум самастоина не здольны дайсци да самага элементарнага пазнання

2)ВЕРУ ТАМУ ШТО АБСУРДНА-чал шмат якия зьявы личыць абсурдными, у першую чаргу тыя якия не укладваюцца у логику ча-лавечага жыцця, а на самой справе гэта ёсць тольки Божая таямница. 3)ВЕРЫЦЬ КАБ ПРЫЗНАВАЦЬ ИСНАВАННЕ ЧАСУ-Кали чалавек спадзяваецца на свой розум, то ён не можа абгрунтаваць рэальнасць моманту цяперашнега часу, Аугустын прызнавау, што час можна падзялиць на 2 частки-прайшо-ушы и будучы. Памылковыми зьяуляюцца думки аб иснаванни цяперашняга часу.

Рэалізм - наміналізм.

Рэалізм (з лац.: realis – рэчывавы, сапраў-дны) складваецца ў сярэднія вякі і лічыў, што самастойна існуюць толькі агульныя па-няцці ці як іх называлі рэалісты - універсаліі, якія нагадваюць ідэі Платона і з якіх утво-раны ўвесь рэальны, прадметны свет. Наміналізм (з лац.: nomen – імя) – філасо-фскае вучэнне, якое адмаўляе самастойнае існаванне універсалій (агульных паняццяў). Агульнае, калі і існуе, то толькі ў словах, як вынік існавання адзінкавых прадметаў.

У схаластычнай філасофіі 13ст. было выпрацавана кампраміснае вучэнне паміж рэалізмам і наміналізмам, ці кампраміс у разуменні адзінкавага і агульнага. Найбольш выразна ў спадчыне Фамы Аквінскага, які прызнаваў, што агульныя паняцці існуюць траяка: а) “да прадметаў”(прыкладна па схеме існавання ідэй ў філасофіі Платона).

б) “у прадметах”, як іх сутнасці. в) “после прадметаў” - у чалавечым розуме, як створа-ныя чалавекам паняцці. Канцэптуалізм (conceptus – паняцце). Не прызнае, што ўніверсаліі існуюць самастойна. Разам з тым канцэптуалізм сцвярджае, што агульныя паняцці толькі ўзнаўляюць ў чалавечым ро-зуме тыповыя прыкметы адзінкавых прад-метаў. “Дваістая ісціна” – гэта вучэнне, якое ўзнікае ў сярэднія вякі падчас пашы-рэння філасофіі Арыстоцеля, ”Дваістая ісціна - гэта раздзяленне філасофскіх і багаслоўскіх ісцін і магчымасць існавання іх адначасова і незалежна адна ад другой.; згодна гэтай канцэпцыі ісцінае ў філасофіі можа быць ілжывым у тэалогіі і наадварот, ілжывае ў тэалогіі можа быць ісціным у філасофіі.

\

17Філасофія Адраджэння.

Гэтая ф. яшчэ наз ф. рэнесансу. Шырокае развиццё атрымала у перыходны перыяд ад сераднявечча да новага часу(14-16 ст.). Узникае думка, што неабходна вяртацца да антычнасци ва усих сферах жыццядзейнасци. Адраджэнне-гэта перыяд кали сераднявечча вычарпала сябе, а новы буржуазны лад яшчэ не аформиуся. Адраджаюцца прынцыпы ан-трапацэнтрызма і гуманізма. Дж.Бруно зьяул доктарам фіі. Галоунай мэтай яго фии зьяул. пазнанне и вывуччэнне прыроды. Пра-блемы суадносин прыроды и бога Бруно разглядае з пазицыи пантэизму т.е. прырода –гэта и ёсць сам Бог. Бог знаходзицца не над прыродай, а унутры яе. Бруно писау што у кожным прадмеце існуе кропія агульнай сусветнай душы. Разглядаючы космас Бруно згаджауся з Каперникам, што любая зорка можа разглядацца як цэнтр сусвету. Бруно адмауляу раздзяленне на зямное и нябеснае, злучау іх у адно. Уводіў агульную адінку іх быцційнасці- манаду, якая уяўл-ца у 3 сэнсах: анталагічным, фізічны(манада-неатам) і ма-тэмны(манада-кропка, што робіць лінію> -плоскасць> прадмет).Вярхоўная манада-Бог, як сімвал супрацлегласцей (любоў-пачатак нянавісці…)

18Філасофія Новага Часу.

Ф. новага часу ха-ца занепадам аутарытэту царквы и аднычасова уздымам аутарытэту навуки. Яны адрозниваюцаа у наступным:

1)Навука карыстаецца интэлект-ми сродками и не абапираецца на дзяржаву

2)Навука не зьяул суцэльнай систэмай

3)Навука дапускае сумненне адносна исци-ннасци сваих палажэнняу у той час як рэли-гия вылучаецца сваёй непарушнасцю. Раз-глядаючы працэсс пазнання Бэкан крыты-кавау як вузких эмпирыкау, якия недаацэ-ньвали чалавечы розум, так и рацыяна-листау, якия не звяртали уваги на пачуццёвае успрыняцце сусвету. У сваим вопытна-инду-ктыуным метадзе Бэкан сцвярджае, што чалы интэлект атрымливае пачатковую ин-фармацыю эмпирычна т.е. пры дапамозе слыху и зроку, а потым ужо чалы интэлект здольны пераапрац першасную инф. Гэты працэсс наз лагичным здумленнем.

Згодна Бэкана, у аснове пазнання-памяць (стварае гісторыю, як навуку), уяўленне(ств. паэзію і маст-ва) і розум(ств прыродазнаў-чыя навукі) Асн памылкі, якія перашка-джаюць чалу у пошуках ісціны навуковымі сродкамі(5 прывідаў): 1)прывід(памылка) рода-пачатак усяго складанага прысутнічае у самым простым. 2)пр пячоры існуе дякуючы індывідуальнасці чала(адукацыі, прафесіі…)

3)пр кірмашу існуе дякуючы няправільнаму выкарыст тэрміналогіі і брыдкаслоўя. 4)пр тэатра-мы скрываем сваю сутнасць(ілжом)

5)пр аўтарытэта- нах аўт-ты у навуке(доказы руляць)

Пытна-індуктыўны мет Бэк-для пазнання быцця трэба злучаць у сабе вопыт імпірыкаў (пачуцці) і разважанні рацыянал.(навука)

21Філасофія Л.Феербаха.

Феерб з’яул вяршыняй у развицци метафизи-чнага матэрыялизма. Асн. працы Ф: «Сутн-асць хрысц.» «Аб адзиным усеагульн. и бяз-межным розуме» «Думки аб смерци и бес-смяротн.». Феерб.з’яул. пасляд. крытыкам фил и Канта и Гегеля.Ён адмауляу иснаванне рэчы у сабе и прызнавау вял. магчымасци чал.розуму и прачуццяу для пазнання. Адносна Гег Феер личыу, што паняцце абсал идэи з’яул рауназначным паняццем Бога у хрысц.традыцыи. Мат-зм Ф-ха праяул.у пры-знанни, што прырода не мае як.-неб. Творца и иснуе сама сабою и што Феер. цалкам адмауляе иснав. Бога. Идыялизм Ф-ха прая-ул.у тым, што не прызнаючы иснав.Бога Ф-х тым не менш быу перакананы, што чал як дух.истота робицца пры дапамозе рэлигийн. пачуцця.И яно дазваляе чал усведамл.сябе ч-кам. Па Ф-ху уся систэма адносин памиж людзьми можа рэгуляв. тольки любоую (хрысц.пастулат). Ф-х не тольки адмауляу Бога, але и прапаганд.яго у абноуленым выг-лядзе. Крытыка Ф-хам рэлигии пачын.з асэн-савання этымалагичнай сутнасци тэрмин рэлигарэ (з ст.гр-сувязь, адносины). Ф-х ли-чыу рэлигийн пачуццё заснавана на ашукан-ствах и хлусни.Асн прыч иснавання паводле Ф-ха з’ял бездапаможнасць чал перад непа-дуладными яму прыр силами. Галоун. пры-чынай рэлигии з’яул.имкненне чал да бесс-мяротн и менавита Бог гарантуе гэту бессмя-ротнасць. Антрапалагізм-Феер разглядаў аб-страктн чала.Бог-маральныя правілы і абавязкі у аднос да інш людей

22 Асноўныя катэгорыі марксізма.

Марксизм стварыу уласную систэму фил-ких катэгорый: 1)грамад.-эканамичная фарма-цыя: ГЭФ-сукупнасць мат и дух узроуняу у развицци грам.Грам у сваим развицци праходзиць 5 форм: 1)першабытнаабщынная, 2)рабауладальницкая, 3феадальная, 4капитал-я, 5камунистычная.Грамадства пераходзиць ад менш арганизаванай фармацыи да больш (прынцып паступальнасци)-гэта и ёсць грам прагрэс.Што тычыцца камунизму то гэтая фармацыя з’яул сама-мэтай развицця усёй чал гисторыи.2-3-4 ГЭФ грунтуюцца на ипр-ватнай уласнаксци, и капитализм як найбо-льш высокая ГЭФ тэхнична и сацыяльна падводзиць чалавека да камунізма 2)дыкта-тура пралетарыята Маркс и Энгельс личы-ли што абавязковай мовай пабудовы камун з’яул сила пралетарыята.Прагрэсиунасць пралетарыяту праяул у тым што ён не эксп-луататарски клас.Падчас сваёй улады прале-тарыят павинен ствараць нов мараль, якая грунт. на прынцыпе «хто не працуе той не спажывае» 3)класы и класавая барацьба клас барацьба адбываецца у силу таго што интарэсы розных класау не супадаюць.Усе класы бурж грам дзеляцца на антагамисты-чныя и неантагамистычныя.Памиж антага-мистычными класами иснуюць нявыра-шаныя супярэчн якия могуць быць развя-заны тольки праз сац рэвалюцыю. Неантага-мистычныя класы-класы у яких адсутни-чаюць супярэчнасци.Напр пралетарыят и сялянства.Пралетарыят ва умовах бурж грамадства вядзе сваю барацьбу у 3 формах: палит, экан, идыялаг.Класавая барацьба якую праводзиць рабочы клас прыводзиць да дыктатуры а яна у сваю чаргу –да камунис-тычнага грамадства.

22Сацыяльныя і тэарэтычныя прадумо-вы марксізма.

У аснове узникнення марксисцкай фил знах 3 прычыны: 1)класавая барацьба 2)навуковая рэвалюцыя3)тэрэтычныя крыницы (распра-цоуки у дамарксисцкай фил, сац, палитэкано-мии) 1)клас барацьба У межах класавай бар. на узникненне марксизма пауплывали наст падзеи 19ст: а) пауст рабоч фр г.Лиёна(1834) б) пауст ткачоу у Силезии (1835-37) в) чартысцки рух чартызм-хартыя, аб’яднанне, яки паклау пачатак прфсаюзнага руха у Англ(1830-40) 2)навук рэвалюцыя а) сяр 19ст была адзначана тым што ням прырод-цы Майер и Гельмгольц+англ Джоуль сфармуляв з-н зберажэння и перат-варэння энергии, што энэргия иснуе вечна и не мае якую-неб. творца и яна николи не закончыцца а тольки перах з адной формы у другую.Марксизм замяняу катэгорыю Бога на кат энэргии, чым абгрунтоувау непазбеж-насць и адзинаправильнасць атэизма б) ням прыродазнауцы Шванн и Шлэйдэн ствар у гэты час клеткавую тэорыю, паводле якой клетка ’яул.асновай будовы и развицця усих арганизмау и чала. в) англ Дарвин сфармуля-вау закон развицця прыроды. 3)тэарэтыч-ныя вытоки марксизма. Марксизм як фил узник на аснове анализа тэарэтычных разва-жанняу, якия были у дамарксисцкай фил, сац, палитэканомии. Маркс и Энгельс кры-тычна пераасэнсавали спадчыну сваих папя-рэдникау: А)ням класичную фил У вініку маркс з’ял новыя напрмкі у матэр філ: 1)дыалектыч матэр-зм(дыялектыка, як метад вывучэння прыр прац)2)гістар.матэры-м()

б)Анг буржуаз палітэканомія(запазычан факт існавання эксплуатацыі насенных работ-нікау, а іменна праз існаванне дабавачнай вартасці) В)франц утапичны сацыялизм (прынцыпы роунасці, справядлівасці (ТомасМор, Фур’е, Оуэн)) Мар-м сцвердзіу, што роунасць можа быць дасягнута толькі праз сац.рэвалюцыю

23Быццё як филасофская катэгорыя

Катэгорыя быцця ци антылогия з’яуляецца адной з самых галоуных у любой фил.Гэтая катэгорыя мае даунюю гисторыю. 1) еура-пейская антычная традыцыя тлумачэння быцця. Грэчаски фил Парменит для тлума-чэння быцця выкарыстау схему: быццё гэта усё тое што иснуе а небыццё гэта усё тое што неиснуе. 2)быццё у сярэдневяковай фил. Схаласты личыли што иснуе тое што иснуе нязменна т.е. для их нязменным з’яу-ляецца тольки Бог. 3)суб’ектыуна-идэялис-тычнае разуменне быцця. Найбольш выра-зна яна прадстаулена у филасофии Бэркли. Ягонае разуменне быцця прадстауляецца нас-тупным выказваннем: Быць значыць быць успрынятым. 4)матэрыялистычнае (марксисцкая традыцыя) тлумачэнне быцця. Тут прызнаецца што першаснае пры-роднае быццё. г.зн. прырода иснуе сама па сабе без якога-неб стваральника. Быцце, як існаванне Рэальнасці быцця: 1суб’ектыуная (усе тое, што уласціва чал”Я”, думкі, выказ-ванні) 2)аб’ектыуная (матэр.сістэма) 3)суб’е-кт.-аб’ектыун.(чалавек) Прырода прадме-тау: 1)пер-ая прырода-быцце усіх фіз., хім., біо, астран. утварэнняу.(незалеж. Ад чал-а рэальнасць) 2)другая пры-да-прадметы ство-раныя чал-кам(залежнасць чал. ад тэхнікі)

20 Філасофія Гегеля.

Цэнтральнае паняцце у фил Гег –абсал идэя синоним -сусветны розум.Ён иснуе аб’екты-уна и рэальна. Абсал идэя падобна идэи Бога у тых рэлигиях дзе выяуляецца адзинабо-жнасць(иуд хрысц ислам).Але яна цалкам не супадае з идэяй Бога.У ёй няма таких паня-ццяу як Хрыстос Дзева Марыя. Яна иснуе як абстракцыя и з’яул стваральникам сусвету Асноун этапы: а)тэза –логика як систэма паняццяу.Тут абсалютная идэя характ сама-развиццём, иснуе унутры сябе.И тут яна пра-яул праз абстракци: быццё, ништо, станауле-нне, якасць, колькасць, мера, сутнасць. Па-миж ими иснуе систэма адносин якая тво-рыць логику.Па Гег идэальнае папярэдничае матэрыяльнаму и стварае яго. б)антытэза -фил прыроды.на яе узроуни у вынику сама-развицця адбываецца агрубленне абс идэи, г.зн. яна парушаючы самую сябе творыць прыродны узровень и узникаюць прадметы тыпу сонца зямля трава каменне знач логика якая иснуе на узроуни тэзы твор логику прадметных адносин.Гэта и есць па Гег пера-ход ад идэал да прыроднага и ад тэзы да антытэзы.На узроуни антытэзы узник чал як цялесная истота в)синтэз- фил духа ци фил чал.На яго узроуни адбыв зняцце супярэч-насцей памиж тэзай и антытэзай ці ід і прыр. У яго межах чал-адзинства идэл(як сист лагичных паняццяу) и цялеснага(як прыр). Таким чынам абсал идэя праз лагичн паняци творыць у чал яго интэлект и сист думак и у па-за чал интэлекце яна не иснуе-гэты раздел у фил Гег наз фил духа ци фил чал.Таким чынам вучэнне Гег склад з 3 частак: логики, фил прыр и фил чал.Пры гэтым логика Гег з’яул дэялектычная, якая разгляд усе прыр и дух з’явы у их зменливасци и супярэч-лива-сци 3 формы раскрыцця думкі: 1)тэза-маста-цтва (мы успрымаем усё праз вобразы) 2)антытэза-рэлігія(усе паняцці-сіст уяўлен-няў) 3)сінтэз-ф. (злучэнне 1і2, як вынік-сіст абстракт паняццяў)

Сусв гіст: 1)усходняя(тэза)-чал павінен толькі верыць, а не разважаць(чал малы, Бог вялікі)тыранія2)антычная(антытэза)-роўна-сць з Богам выключных людей, астатнія см п. 1 3)герман(сінтэз)-большасць людей усве-дамл. сваю роўнасць з Богам і паміж сабою

24Гісторыка-філасофскае разуменне матэрыі.

Поруч з катэгорыяй быцця катэгорыя матэ-рыи з’яуляецца фундаментальнай у филасоф-ским матэрыялизме, а таксама яна з’яуляецца аб’ктам крытыки з боку идэялистычнай фи-ласофии. Згодна идэялизма матэрыя ствара-ецца и прадтрымливаецца нейким духам, некай идэальнай силай.И у межах матэрыя-лизма таксама иснавали самыя розныя уяуле-нни аб матэрыи.Гэтыя уяуленни замянялися у гистарычным плане.Ужо у антычнасти пад матэрыяй разумелися нейкия так званыя першарэчывы (зямля агонь паветра вада).Да пачатку 20ст матэрыялизм у якасци перша-матэрыи прызнавау атам як самую дробную и недзялимую часцинку рэчыва. Дэмакра-тауски варыянт разумення матэрыи а асабли-ва першаматэрыи перапыниу сваё иснаванне тольки у вынику навуковай рэвалюцыи якая адбывалася напрыканцы 19-пач20ст. Адк-рыцці фізікі вельмі моцна паўплывалі на філасоўскія ўяўленні аб першаматэрыі. Ме-навіта у гэты перыяд узнік у філасофіі такі напрамак як “ фізічны ідыялізм ”, які абгрун-таваў памяншэнне і знікненне матэрыі.

19Філасофія Канта

Антыномии- гэта невырашальныя супярэч-насци, якия узник. и иснуюць у чал Розуме. Яны узникаюць з-за таго, што чал розум спр-абуе асэнсаваць такия паняцци, як вечнасц, ь прыгажосць час прастора справядливасць, што зразумець ни пачуццями ни розумам немагчыма. Асноуными антыномиями з’яу-ляюцца: а)матэмат антын: (напр чал разва-жаючы аб иснав Бога сумняваецца ци Бог ёсць ци яго няма).Кант гэта тлумачыць так што розум чал хоча зразумець зместава ци як рэч у сабе, а фактычна розум здольны успры-маць як з’яву як феномен б) дынамичная антын: праяуляецца у тым што у свеце усё адзина и непадзельна, усё структурна арга-низавана залежна и падпарадкавана, адсюль выплывае што сусвет иснуе як штосьци адзи-нае и шматликае.Кант разглядау пытанни аб прыродзе и сутнасци чал марали.Тэрмин императыу з лацз-н, загад, ён выкарыстаны К. у «Крытыцы практычн розуму». Мара-льнае правила К: 1) чал павинен киравацца тым з-нам яки падыходзиць и для яго и для иншых, 2) дзейничай так каб ты адносиуся да сябе и да иншага як да мэты якую неаб-хобдна разгадаць.Нельга адносицца да ин-шага Я як да нейкага сродку у дасягненни сваёй мэты.Уся систэма маральных прын-цыпау зводзицца да: 1) неабходнасци якая иснуе у пачуццёвым свеце.Тут чал падпарад-каваны прычыннай залежнасци зн прычына- аснова жыцця чал(нар и смерци) 2) свабоды якая трактуецца науменальна г.зн як свабода унутранага свету чал и не болей.Свабода чал у рэальнасци не можа иснаваць бо яна парушае свабоду иншых людзей.Чал дасягае свабоды тольки у думках.

У пазнанни сусвету Кант выкарыстоувае 2 паняцци – апрыорый и постпрыорый: 1)апрыорый(давопытнасць)-прызнанне таго, што иснуе само сабой без якога-дзь вопыту.

2)постпрыорый(паслявопытнасць)- прызна-нне ісціны пасля доказуякога-дзь вопыту. Апрыярызм-азначае, паводле Канта, што иснуюць 2 формы пачуццёвасци-прастора и час. Кант раздзяляу усё иснуючае на 2 частки: 1)Свет зьяу(феномены)- тое што можна зафиксаваць пры дапамозе пачуццяу

2)Рэчы у сабе(ноумены) прадстауляе сабой абьектыуную рэальнасць.Ноумен-гэта змест прадмета яки немагчыма зафиксаваць пачуц-цёва. Асн працы Канта: ”Натуральная гіст” і”Тэорыя неба”1)“Крытыка чыстага розуму”-аналізуе чалую думку, як нейкі тэарыт аб’ект, існуючы без адносн вопыту 2)” Кры-тыка практычнага розуму”-практ розум-сіст прыняцця чалам нейкага рашэння і паво-дін.маральнасць і амар-ць деянняў. 3)”Кры-тыка здольнасці сцвярджэнняў”-сцвяржд.-любое выказванне, якое злучае 2 ці больш паняцці(стол высокі)

25 Філасофская дэфініцыя матэрыі

У к.19-пач.20 ст. перад ф паўстала двуадзі-нае пытанне: “Што такое матэрыя і што такое структура матэрыі”.Пачынаючы ад грэкаў тыя пытанні лічыліся таемнымі.Адказваючы на пытанне што такое матэрыя грэкі мелі на увазе атам і прызнавалі што ен з’яўляецца безструктурным.Такое разуменне было да пачатку 20 ст. З новымі фіз. Адкрыццямі ру-шацца старыя пастулаты аб недзялімасці атама (атам дзялімы-зн. можа разваліцца-ка-нец света(чорны квадрат)), Ленін адзначаў што матэрыя есць толькі філасофская катэго-рыя, якая выкарыстоўваецца для абазначэння аб’ектнай рэальнасці.И у сучасны момант можна дапустить думку што иснують такия матэрыяльныя утварэнни, аб иснаванни яких не сведчать нашыя пачуцци ти лагичныя раз-важанни, але тым не менш яны иснуютью.У гэтай інтарпрытацыі паняцце мат-і: 1)суку-пнасць мноства прадметау і з’яу 2)аб’ект. Рэальнасць, існуючая незалежна ад нас 3)незнішчальны астатак, які захоуваецца пры любых зменах прадмета.

26 Прыродазнайчае разуменне матэрыіі

На прыканцы 19-пач.20 ст. перад філасофіяй паўстала двуадзінае пытанне: “Што такое матэрыя і што такое структура матэрыі ”Па-чынаючы ад грэкаў тыя пытанні лічыліся таемнымі.Адказваючы на пытанне што такое матэрыя грэкі мелі на увазе атам і прызна-валі што ен з’яўляецца безструктурным. Такое разуменне было да пачатку 20 ст. Ленін адзначаў што матэрыя есць толькі філасофская катэгорыя, якая выкарыстоў-ваецца для абазначэння аб’ектнай рэаль-насці. И у сучасНЫ МОМАНТ можна дапу-стить думку што иснують такия матэры-яльныя утварэнни аб иснаванни яких не сведчать нашыя пачуцци ти лагичныя разва-жанни, але тым не менш яны иснують.Фіз. Разуменне: матэрыя зауседы структурная. У чыстым выглядзе матэрыі-няма, таму яна існуе толькі у выглядзе сістэм і працэсау.

Структура філасофіі на сенешні дзень: 1.Мікрасвет. Гэта ўзровень самых найдраб-нейшых элементарных часцінак. 2.Макрас-вет. Гэта узровень звычайных для чалавека велічыняў. 3.Мегасвет.Сюды адносяцца пла-неты, зоры, сузор’і. Назваць самую вялікую таксама немагчыма. Асноўныя характа-рыстыкі матэрыі: 1.Бязконцасть матэрыі.Яна праяўляется ў вечнасті, неразрыўнасці і без-перапыннасці. 2.Нестваральнасть і незамяш-чальнасть матэрыі.Ніякіе рэчыва не можа знікаць бесслядоўна ці ўзнікаць з нічога, яно можа толькі пераходзіць з аднаго стану у другі. 3.Матэрыя невычарпальна.Матэрыя іс-нуе заўседы і ўсюды, але і нават самая найдр-абнейшая часцінка не можа быць прызнанай такой, а таксама немагчыма назваць самае вялікае матэрыальнае утварэнне.

27 Сутнасць ўяўленняў аб рэчыва-полевай матэрыі.

Пачынаючы з 19ст. зрабилася традыцыяй личыць што усе прадметы складаюцца з рэчыва и поля, значыть у структурных адно-синах физ. матэрыя дзелицца на рэчыва и на поле. Рэчыва надзелена энергияй и массай памиж якими иснуе узаемасувязь.19 ст. пача-ло узгадвацца поле як други вид матэрыи, яки не надзелены массай пакою, а надзелены массай энергии.Филасофия пачынае выкары-стоувать паняцце поле у абстракнасти.Утой самы час як физичнае поле николи не бывае абстракным а яно заусёды праяуляецца як нешта вельми дакладнае.Выяуленне шчыль-най узаемасувязи памиж рэчывам и полем прывяло да паглыбленных уяуленняу як у сферы физики так и у сферы филасоускага матэрыялизма па пытанню структурнасти матэрыи.На гэтай падставе были дакладна размежаваны катэгорыи тэорыи рэчыва и матэрыи.