Дыялектычныя законы

Закон(у 19 ст)- неабходная устойливая и пауторная сувязь памиж прадметами и зьява-ми, якая замацоуваецца у пэуных фармулёу-ках. Закон перахода колькасных змянен-няу у якасныя і наадварот (са стратай асоб-ных уласцівасцей прадмет не губляе свае існаванне(дрэва з лістотай), якасць-тэза, колькасць-антытэза, мера-сінтэз(пераход ад-наго прадмета у другі праз змяненне якасці (кіпенне вады)) Закон адзінства і барацьбы супрацьлегласцей. Усе думкі існуюць толь-кі у супрацьлегласці (асіміляцыя-дэсіміл-яцыя, друг без друга не існуюць) Закон адм-аулення адмаулення Гэты З.выражае пасту-пальнасць і пауторнасць(Зерне-тэза, праро-стак-антытэза, т.к.тут адмауляецца першапа-чатковы стан зерня(1ае адмауленне, колас-сінтэз(2ое адмауленне), а у коласе шмат пер-шапачатковых зерняу)) Развіцце думкі чал-ка праз наст. Прынцыпы: 1)кола (колазва-рота) развіцце разглядаецца толькі, як пауто-рнасць і цыклічнасць.2)прамой лініі. Яна скіравана у бясконцасць, ілюструе сутнасць тэорыі лінейнага працэсу(толькі наперад!). 3)спіраль(сінтэз1 і 2)

37 Каэвалюцыя прыроды і грамадства.

Паняцце каэвалюцыі было ўпершыню выка-рыстана біёлагамі ў 60-х гадах 20ст. для апі-сання ўзаемапрыстасаванняў відаў раслін-нага і жывёльнага свету. У каэвалюцыі адзі-ны эвалюцыйны працэс злучаны з эвалюцы-йным працэсам глабальных масштабаў. Кан-цэпцыя каэвалюцыі трымаецца на прынцы-пах, згодна якіх чалавецтва зменьваючы бія-сферу, павінна і само зменьвацца. Этасфе-ра-- гэта вобласць быцця, якая заснавана на прынцыпах маральных адносін да прыроды. Іх носьбітам павінен стаць этычны разумны чалавек. Ва ўзаемадзеяннях прыроды і гра-мадства вылучаюцца чатыры асноўныя эта-пы: 1). архаічны, ў якім чалавек і прыроды знаходзіліся ў гармоніі. Заняткам чалавека было збіральніцтва, рыбалоўства, паляванне і ўсё гэта не ўплывала разбуральна на пры-роду.2). аграрны, дзе не адбываецца істотных парушэнняў ў каэвалюцыйнай раўнавазе паміж прыродай і грамадствам. Тут чалавек быў заняты земляробствам і жывёлагадоў-лей.3). прамысловы, які пачынаецца з 18 ст. Адбываецца разрыў каэвалюцыйнага балан-су г. зн. супрацьстаянне паміж грамадствам і прыродай. Разбалансоўваецца экасістэма. 4) тэхнагенны, у якім існуе высокі ўзровень развіцця навукі і тэхнікі, і якія спрыяюць, акрамя ўсяго, разбурэнню прыроды, абваст-рэнню экалагічных праблем.

У каэвалюцыі выдзяляюць макра- і мікрапра-цэсы. У мікраструктурах, дзякуючы сімбіёзу, элементы мікраўзроўня пераходзяць праз біягеценоз на макраўзровень. Ідэя каэвал-юцыі ў глабальных масштабах уключае ў ся-бе: а) працэсы, якія абвываюцца ў канкрэтнай сістэме.б) каэвалюцыя з асяроддзем (энэрге-тычны і інфармацыйны абмен).в) эвалюцыя ўласна эвалюцыйных працэсаў. Найбольш каэвалюцыя выяўляецца ў біясферы. Вышэ-йшым этапам развіцця біясферы з'яўляецца наасфера: --гэта абалонка, якую стварае чала-век сваёй жыццёдзейнасцю. Канцэпцыя каэ-валюцыі адстойвае думку, што чалавецтва зменьваючы біясферу, павінна і само змень-вацца з улікам патрэбаў прыроды.

41 Пачуццёвае і рацыянальнае пазнанне

1) Пачуццёвае (эмпірычнае) пазнанне - гэта працэс адлюстраванне ўсіх з'яваў пры дапа-мозе органаў пачуццяў(зрок, слых, смак..), без якіх чалавек не здольны ні пазнаваць, ні думаць ўвогулле. 2) Рацыянальнае пазнанне (ratio - з лац.- розум) - гэта працэс адлюстра-вання ўсіх з'яваў пры дапамозе розума, аса-бліва на ўзроўні абстрактнага здумлення, праз якое толькі і магчыма аналізаваць, паз-наваць сутнасць і зразумець змест прадмета.

3) Пачуццёва - рацыянальнае пазнанне - гэта пераход ад пазнання знешняга боку прад-метаў і з'яваў да пазнання сутнасці іх, а гэта ёсць нішто іншае, як узаемадзеянне пачуц-цёвага і рацыянальнага ў пазнанні.У гісторыі філасофіі існавалі два напрамкі, якія перабо-льшвалі ці пачуццёвасць, ці рацыянальнасць: Эмпірызм (эмпіріо з.ст.гр.--вопыт), сіно-німам якога выступае сенсуалізм (sensus—з лац.--пачуцці), Рацыяналізм —прытрымліва-ецца супрацьлеглага погляду. Тут рашаючая роля належыць толькі розуму. Пры гэтым рацыяналісты адзначалі здольнасць абстрак-тнага здумлення ствараць адны абстракцыі на аснове другіх абстракцый

34Метафізіка, яе сутнасць і асноўныя формы.

Тэрмін метафізіка ўпершыню выкарыстаў Андранік Радоскі пры сістэматызацыі твораў Арыстоцеля. Метафізікай ён назваў тую гру-пу трактатаў Арыстоцеля, якія ішлі адразу пасля фізікі, якая займалася вывучэннем прыроды ў яе зменлівасці. " Мета" ў грэкаў азначала " за", " пасля". Паняцце метафізікі працяглы час з'яўлялася сінонімам філасо-фіі. Метафізіка ўтрымлівае фундаменталь-ные праблемы філасофіі: вучэнне аб быцці, матэрыі, свядомасці, чалавеку. Нямецкі філо-саф Артур Шапэнгаўэр адзначаў, што кожны чалавек сам па сабе -- прыроджаны метафізік

Метафізіка не мае негатыўнага значэння, калі яе не разглядаць ў якасці альтэрнатывы для дыялектыкі. Спецыфіка метафізічнага метада: адмаўленне ўнутраных супярэчна-сцей ў любым прадмеце, адрыў якасці ад колькасці; свядомасці ад чалавека; неабход-насці ад выпадковасці. Метафізіка заўсёды жадае мець справу з усім нязменным і ўстой-лівым, чым і адмаўляецца прынцып развіцця.

Формы метафізікі: а).эклектыка -безпрын-цыпнае, выпадковае(ці спецыяльнае) злучэн-не разрозненых поглядаў, момантаў, ідэй, тэ-орый і ігнараванне іх сутнасных разыхо-джанняў і лагічнай супярэчлівасці. б).дагма-тызм -- абстрактны, пазагістарычны разгляд тэарэтычных і практычных праблем, калі не бяруцца пад увагу ні абставіны часу, ні абставіны месца; прызнанне толькі абсалю-тных ісцін пры адначасовым ігнараванні іх адноснасці. Рэлятывізм-- другі бок дагматы-зму; тут усё разглядаецца ў адноснасці, ца-лкам адмаўляецца момант абсалютнасці і ўстойлівасці. в)механіцызм --прызнанне лю-бой рэальнасці, як нейкага механізма. І чалавек і сусвет разглядаюцца як пэўныя механізмы; прызнанне механічнай формы руху, як адзінаправільнай. г).эвалюцыянізм-- працэсы незваротных змяненняў, якія адбы-ваюцца ў жывой і нежывой прыродзе; ў сваім развіцці ён мае два варыянты: вучэнне англійскага філосафа 19с Гэрберта Спэнсара

Ён разумеўэвалюцыю, як пераразмерка-ванне рэчыва і руху ў сусвеце. Другі напра-мак: эмэрджэнтызм (з лац. - раптоўна ўзніка-ючае), які разглядае ўсе прыродныя змянен-ні, як штосці ірацыянальнае, лагічна невы-тлумачанае, як немагчымасць асэнсоўваць новыя якасці.