Диверсификация-тәуекелділікті төмендетудің тәсілі ретінде.

Кә сіпкерлік қ ызметтегі диверсификация дегеніміз-қ аржыны бір-бірімен байланыссыз ә р тү рлі қ ызмет тү рлеріне салу арқ ылы мү мкін болатын тә уекелділікті тө мендету ә дісі болып табылады.Егер қ аржы салынғ ан белгілі бір қ ызмет тү рі ешқ андай пайда ә келмесе, басқ а бір қ ызмет тү рінен пайда тү сіру арқ ылы фирма банкроттық қ а ұ шырудан сақ тана алады.

Диверсификациялауды 2 тү рге бө луге болады:

• Концентрациялық
• Горизонтальды

Концентрациялық диверсификация кезінде кә сіпорын ө зі шығ аратын тауарларғ а ұ қ сас ө німдер мен ассортиментін толық тырады.

Горизонтальды диверсификация кезінде кә сіпорын ө зі шығ аратын тауарларғ а мү лдем ұ қ самайтын ө німдер мен ассортиментін толық тырады.

Диверсификация ә дісі ө ндірістік, коммерциялық жә не инвестициялық тә уекелділіктерді тө мендетеді.

Инвестициялық тә уекелділік қ ұ ру арқ ылы тө мендетіледі.Инвестициялық портфелге альтернативті мақ саты бар бағ алы қ ағ аздар кіреді.Альтернативті мақ саттар қ атарына мыналар жатады:

1. Салынғ ан қ аржыдан пайыз алу.

2. Қ аржыны инфляциядан сақ тау.

3. Сатып алынғ ан акциялардың курстық қ ұ ны ө су есебінен қ аржының ө суін қ амтамасыз ету.

1-топқ а тө мен ликвидті жә не тә уекелділігі жоғ ары бағ алы қ ағ аздар кіреді. Олар сә тті жағ дай болғ ан кезде жоғ ары пайыз ә келуі мү мкін.

2-топқ а ірі компаниялар немесе мемлекет шығ арғ ан ликвидтілігі жоғ ары, тә уекелділігі тө мен алдын ала кү тілетін шамалы ғ ана бірақ тұ рақ ты тү рде пайыз ә келетін бағ алы қ ағ аздар жатады.

3-топқ а жататын бағ алы қ ағ аздардың ликвидтілігі ө те жоғ ары болады, мұ нда инвестор оларды қ айта сату арқ ылы пайда тү сіруге ұ мтылады. Алайда кез-келген тә уекелділікті диверсификациялау арқ ылы тә уекелділікті тө мендету мү мкін емес.

.4.2.Тә уекелділікті беру ә дісі

Тә уекелділікті тө мендетудің келесі бір тү рі болып табылады.

Тә уекелділікті беретін жә не оны қ абылдайтын жақ қ а тә уекелділікті беру пайданың 3 себебі бар:

1. Шығ ын мө лшері тә уекелділікті беретін жақ қ а ө те зиянды болғ анымен оны қ абылдайтын жақ қ а мардымсыз болуы керек.

2. Тә уекелділікті қ абылдаушы оны берушіден қ арағ анда шығ ындарды тө мендетудің тиімді ә дісі мен тә сілдерін иемдену мү мкін немесе оның қ аржылық жағ дайы жақ сы болуы мү мкін.

3. Шаруашылық тә уекелділікті бақ ылауды жә не шығ ындарды тө мендетуде тә уекелділікті қ абылдаушының позициясы жақ сы болуы мү мкін.

Тә уекелділікті берудің негізгі ә дісі келісім шарт қ ұ ру арқ ылы жү ргізіледі:

1. Қ ұ рылыс келісім шарттары -мұ ндай келісім шарт қ ұ рғ ан кезде қ ұ рылыспен байланысты барлық тә уекелділікті қ ұ рылыс фирмасы ө з мойнына алады. Қ ұ рылыспен байланысты тә уекелділік тү ріне жә не қ ұ рылыс объектісінің қ ұ нын жоғ арлататындарғ а мыналар жатады. Материалдар мен жабдық тардағ ы тоқ тап қ алулар, ауа райы жағ дайының нашарлығ ы, жұ мысшыларының кө терілісі, қ ұ рылыс материалдарының ұ рлануы жә не т.б.

2. Жалғ а беру- тә уекелділікті берудің ең кең тарағ ан тү рі. Қ аржылық жалғ а беру қ азіргі уақ ытта кең інен қ олданылады. Мү лікпен байланысты барлық тә уекелділікті жалғ а беруші ө з мойнына алады. Мү лікпен байланысты тә уекелділік тү рлеріне мыналар жатады:

· Мү лікке физикалық зиян келу

· Мү лік салығ ының жоғ арлауы

· Мү ліктің коммерциялық қ ұ ндылық тың тө мендеуі

3.Жү кті сақ тауғ а жә не тасымалдауғ а келісім шарт -мұ нда кә сіпкерлік фирма ө німді сақ тауғ а жә не тасымалдауғ а келісім шарт қ ұ ру арқ ылы жү к тасымалдайтын компанияғ а ө нім жоғ алғ ан немесе бұ зылғ ан кездегі тә уекелдікті мойнына алуғ а мә жбү р етеді. Бірақ жү ктің кешігуіне байланысты нарық тық бағ аның ө згеру тә уекелділігін кә сіпкерлік фирма ө з мойнына алады.

4.Сату, қ ызмет кө рсету, жабдық тау келісім шарты -бұ ндай келісім шарт қ ұ ру арқ ылы фирма тауарды қ ызмет кө рсету кезінде болатын тә уекелділіктен қ ұ тылуғ а болады.

5.Кепілге алу келісім шарты -мұ ндай келісім шарт 3 жақ:

Кепілдік беруші, принципал, несие беруші

Кепілдік беруші несие берушіге принципалдың қ арызы, оның қ ызметі, сә тті немесе сетсіз аяқ талуына тә уекелсіз тү рде қ айтаратындығ ына кепілдік береді.