Бизнес-жоспарлау.

Тә уекелдікті тө мендетудің тағ ы бір ә дісі - кә сіпкерлік фирма дамуын жоспарлау жә не болжау. Тиімді жоспарлар мен болжамдар кә сіпкерге экономикалық ауытқ уларды, нарық конъюктурасының ө згерістеріне бейімделуіне мү мкіндік береді. Фирманың қ ызметін жоспарлау бизнес-жоспар қ ұ рудан басталады. Бизнес-жоспар ү ш қ ызмет атқ арады:

1. бизнес жү ргізу концепциясын кұ ру ү шін қ олдануғ а болады.Кә сіпкер бизнес-жоспар арқ ылы стратегияны тиянақ ты қ ұ руғ а жә не іс-жү зінде емес, қ ағ аз жү зінде жіберілетін қ ателіктерді тү зетуге мү мкіндігі болады. Кә сіпкер ө з компаниясын жан-жақ ты талдай алар - маркетингін, қ аржысын, ө ндірістік қ ызметін жә не т.б;

2.кә сіпкер бизнес-жоспар арқ ылы фирма қ ызметінің нә тижесін бағ алай алады;

3. кә сіпкер ө з ісіне ақ шалай қ аражаттарды тарту ү шін бизнес-жоспар қ ажет, себебі кез -келген қ аржыландырушы, несие беруші, инвестор алдымен фирманың бизнес-жоспарымен танысуын талап етеді.

Бизнес-жоспарды қ ұ ру - стратегиялық жоспарғ а алғ ашқ ы қ адам басу болып табылады. Стратегиялық жоспарлау тек ірі фирмаларғ а ғ ана емес, шағ ын кә сіпкерлікке де қ ажет, себебі тә уекелділікті тө мендету кө п жағ дайда олардың қ аржылары шектеулі болады.Сондық тан тә уекелдікті тө мендету шарасы ретінде стратегиялық жоспарды қ ұ ру аса маң ызды.

Бизнес-жоспарда фирма кызметінің ә рбір ә рекеті ретімен жоспарланып, нақ тылы есептік кө рсеткіштер жү йесі қ ұ рылады. Осы кө рсеткіштерге сү йене отырып фирма жоспардыд қ аншалық ты орындалып жатқ андығ ын бақ ылай алады жә не туындағ ан мә селелерді алдын ала шешу мү мкіндігі болады.

Қ орытындылай келе, кә сіпкерлік фирма қ ызметі алдын ала жоспарланғ ан бағ ыт бойынша жү ргізілуі тиіс. Осы аталғ ан ә дістер арқ ылы фирма кү тілетін тә уекелдікті тө мендетуге толық дайын бола алады.

Кә сіпкерлік ұ йымдардың персоналдарын тандау.

Кә сіпкерлік ұ йымдардың персоналдарын таң дау - кә сіпкерлік тә уекелдікті тө мендетудің маң ызды ішкі қ айнар кө зі болып табылады. Кә сіпкерлік фирмада қ ызметкерлер саны кө п болғ ан сайын олардың ә рбіреуі қ абылдағ ан шешімдерінен болатын тә уекелділік дең гейі жоғ ары болады. Сол себепті басшы кадрлік мә селелерге кө п кө ң іл бө луі тиіс.

Ә лемде персоналдармен жү мыс жү ргізуді зерттейтін арнаулы зерттеу органдары бар. АҚ Ш университетінде болашак менеджерлерге міндетті тү рде " Персоналдарды таң дау жө не жоспарлау" туралы дә рістер беріледі.

Персоналдарды таң дау - фирма қ ызметі тиімді болу ү шін басшының қ ызметкерлерді таң дай алу ө нері.

Ірі кә сіпкер жә не венчурлық капитал иегері Уильям Янчер Стэнфорд университетінде ө ткен кә сіпкерлік бойынша конференцияда былай деген: " ұ стау қ ажет", олар:

• тек қ ана тә жірибесі бар адамдарды жалдау;

• тек жоғ ары мамандандырылғ ан қ ызметкерлерді алу қ ажет, себебі олар ө з кезегінде басқ а жұ мысшыларды жұ мысқ а алатын болады;

• компанияның ұ йьмдастырушылық мә дениетіне, кұ ндылық тар жү йесіне жү мысқ а қ абылданатын қ ызметкердің дайындығ ы сә йкес келуін анық тау қ ажет;

• бұ рын қ ызметтес болғ ан тә жірибелі мамандарды іздестіруге тырысу қ ажет;

• басқ арушылық топ мү мкіндігінше аз болғ ан дү рыс;

Персоналдарды іздеу келесідей қ айнар кө здер аркылы жү ргізіледі:

• БАҚ;

• ө з байланыстары;

• кадрларды таң дау агентіктері;

• ө з кадрларын дайындау (қ аржы қ ажет);

•жоғ арғ ы оқ у орындары;

• сайыстық негізде жә не т.б. (ү міткерлер кө п болады). Ү міткерлерді таң дауғ а қ олданылатын ә дістер:

• интервью (артық шылығ ы - жеке ауызба-ауыз сө йлесу, кемшілігі - ү міткердің ө зі туралы жалғ ан ақ парат беру мү мкіндігі);

• тест;

• сынақ мерзімі (белгілі бір мерзім аралығ ында қ ызметкердің мү мкіндігін тексеруге болады);

• кә сіптік жарамдық ты тексеретін орталыктарғ а жү гіну.

Сондай-ақ, персоналдарды дұ рыс таң даудан басқ а фирма олардың тиімді кызмет атқ аруына қ олайлы жағ дай туғ ызуы.

Қ олданылатын ә дебиеттер:

1. Ә ділбеков М.Т. Кә сіпкерлік негіздері, Семей. 2002

2.Лапуста М.Т, Шаршукова Л.Г. Риски в предпринимательской деятельности.- М: ИНФРА-М, 1998.

3.Цай Т.Н, Грабовый П.Г, Марашда Бассам Сайел. Конкуренция и управление рисками на предприятиях в условиях рынка.- М, 1994

4.Чернов В.А, Анализ коммерческого риска.-М, 1998

5. Малохимина А.В Риск – менеджмент, М. 2004

Ө зін ө зі бақ ылау сұ рақ тары:

1. Диверсификация тә уекелділікті тө мендетудің тә сілі ретінде.

2. Тә уекелділікті беру.

3. Кә сіпкерлік тә уекелділікті сақ тандыру:

4.Ішкі кә сіпкерлік тә уекелділікті тө мендету жолдары:

-бизнес бойынша ә ріптесін тексеру жә не келісімді бекіту шарты;

-бизнес – жоспарлау;

-кә сіпкерлік ұ йымдардың персоналдарын таң дау;

-коммерциялық қ ұ пияларды қ орғ ауды ұ йымдастыру;

-қ осымша ақ параттар алу.

5. Қ аржылық тә уекелділік:

- тә уекелділікке кететін негізгі шығ ын тү рлері жә не оның мазмұ ны;

- тә уекелділікті қ аржыландыру кө здері жә не оның мазмұ ны;

- сақ тандыру кезінде қ аржылық тә уекелділік;

- ө зін ө зі сақ тандыру кезіндегі қ аржылық тә уекелділіктің ерекшеліктері.

6. Сақ тандыру тә уекелділікті тө мендетудің тә сілі ретінде:

- тә уекелділікті сақ тандыру ерекшеліктері;

- сақ тандырудағ ы жағ дай;

- тә уекелділікті сақ тандыру классификациясы;

- сақ тандыру қ орлары;

- сақ тандыру компанияларының тө лемқ абілеттілігі жә не тұ рақ тылық криреиилері.

7. Ө зін ө зі сақ тандыру

8. Кэптік сақ тандыру компаниясы: тү рлері, қ ызмет ә дістері.