Тақырып 5. Тәуекелділікті басқару тиімділігін бағалау

5.1 Тә уекелділікті басқ ару ә дісінің тиімділігін бағ алаудың жалпы тә сілдері.

Тә уекелділіктер ә ртү рлі жолдармен тө мендетіледі. Тиімділікті бағ алауда тә уекелділікті басқ аруда қ олданылатын ә дістер салыстыру негізінде кртитерийге байланысты болады. Критерийлерді ө ң деуде екі кең таралғ ан тә сілдер бар:

· Берілген шектен аспайтын критерий параметрлерін таң дау;

· Экономикалық ү немділік.

Бірінші тә сіл қ ауіпсіздік нормасымен жә не кә сіпорын жұ мысының тұ рақ тылығ ымен тығ ыз байланысты.

Кә сіпорын ө зінің экономикалық ү немділігін жеке қ ауіпсіздігін кө теру дең гейі есебінен ала алады. Бұ л жағ дайда тә уеклділікті басқ ару бойынша шараларды ұ йымдастырудың ә ртү рлі факторлары инвестициялық жоба сияқ ты бағ аланады: ең басында шығ ынды анық тайды, сонан соң абсолютті пайданы немесе бір шығ ынғ а кететін пайда нормасын.

Тә уекелділікті басқ ару тиімділігін бағ алаудың экономикалық критерийлері.

Кез келген ә дісті қ олдантә уекелділікті басқ аруда кә сіпорын ішіндегі ағ ымдағ ы немесе кү тілетін қ аржы потоктарын қ айта бө луге ә келеді.

Қ аржы потоктарын қ айта бө лу кә сіпорынның таза актив қ ұ нының немесе жобасының ө згеруіне ә келеді. Олай болса, тә уекелділікті басқ ару тә сліне экономикалық тиімділік криреиийін қ олдануда қ аржы кезең інің басында жә не аяғ ында есептелген, кә сіпорын қ ұ нының ө згеруіне ә сер ететін бағ алуын қ олдануғ а болады. Инвестициялық жобағ а коитерий ретінде тә уекелділікті басқ ару тә сілдерінің жобаның таза ағ ымдағ ы қ ұ нының ө згеруіне ә сер етуін алуғ а болады.

Қ аржылық тә уекелдік облысынан екі мысал келтіруге болады.

Мысал 1. Инвестициялық жоба.

Инвестициялық жоба тә уекелділігі жобаның таза ағ ымдағ ы қ ұ нының есебіне қ ажет жеке капиталы ү шін дисконттық мө лшерлеме қ ұ рамында есептелінеді.

Сақ тандыру тә уекелділікті тө мендетеді, сонымен бірге дисконттың мө лшерлемесін тө мендетеді. Басқ а жағ ынан, сақ тандыру жобаны жү зеге асыру мерзімі ішінде сақ тандыру сыйақ ысына тө ленетін қ осымша шығ ындарды ә келеді. Бұ л нә тижесінде жоба пайдасының тө мендеуіне ә келеді.

Мысал 2. Қ ұ нды қ ағ азды инвестициялау.

Инвестор биржалық активті инвестициялау кезінде ө ткен жылдың кө рсеткіштері негізінде, курстың ө згеруі бойынша қ андай ық тималдылық пен табыс дең гейін алатынын бағ алай алады. Осыдан кейін, ө зінің болашақ тағ ы экономикалық ү немділігін математикалық кү ту тү рінде анық тай алады.

Осыдан кейін инвестор тә уекелділікті тө мендетуде хеджирование тә сілін немесе кә дімгі ә діспен болашақ тағ ы пайдасын сақ тандыруды қ олданады. Бірінші жағ дайда инвестор ү лкен ық тимадылық пен пайданың азаюының алдын алады, сонымен қ атар хедж операциясына шығ ындар ә келеді.