Нарық тартымдылығы талдауының мәнін, негізгі объектілерін, көрсеткіштерін, бөлімдерін анықтандар.

Стратегиялық маркетинг ролі – нақ ты берілген нарық тағ ы ә ртү рлі ө згерістерді немесе ә леуетті нарық тарды, қ ажеттіліктері негізінде олардың сегменттерін анық тау. Анық талғ ан тауар нарық тарының экономикалық мү мкіндіктерін талдау керек. Тауар нарығ ының тартымдылығ ы ә леуетті нарық тү сінігімен ө лшенеді, ал динамикасы тауардың ө мірлік циклімен анық талады. Нақ ты фирма ү шін тауар нарығ ының тартымдылығ ы сол фирманың бә секеге қ абілеттілігімен сипатталады, яғ ни тұ тынушы қ ажеттілігін бә секелесіне қ арағ анда жоғ ары дә режеде қ анағ аттандыру.
Жалпы алғ анда, тауар нарық қ а соң ғ ы технологиялар кө мегімен бе, ә лде нарық оны ө зі тартатын болса да бұ л фирма экономикалық жә не коммерциялық жағ дайын бағ алау ү шін стратегиялық маркетинг бақ ылауынан ө ту керек. Сонымен стратегиялық маркетинг ролі фирманы экономикалық мү мкіндіктерін тартымды етуге бағ ыттау, яғ ни ноу-хауғ а жә не ө зінің ресурстарына бейімделуін анық тау, бұ л фирмағ а одан ә рі дамуына жә не рентабельділігінің ө суіне ә леуетті мү мкіндіктер болып табылады.

Саланың қ аншалық ты тартымдылығ ын анық тау ү шін келесі мә ліметтер қ ажет:

Нарық кө лемі жә не оның ө сім қ арқ ыны;

Технологиялық талаптар;

Бә секе интенсивтілігі;

Маусымдылығ ы;

Циклдік;

Технологиялар мен капитал салымына қ ойылатын талаптар;

Қ оршағ ан ортаны, ә леуметтік, қ ұ қ ық тық жә не днмографиялық факторлардың ә сері;

Дә л қ азіргі мү мкіндіктер мен қ ауіп-қ атерлер;

Салағ а кірудегі жә не шығ удағ ы барьерлер.

Нарыќ тартымдылыѓы осы нарыќќа шыѓушы фирманың стратегиялыќ сә ттілігін аныќтайтын факторлардың жиынтыѓы ретінде ќарастырылады. Нарыќ тартымдылыѓы оның динамикасын, кө лемін жѕне сапасын, шикізат пен энергиямен жабдыќтайтын жү йенің жай- кү йін, ќоршаѓан ортаны сандыќ жә не сапалыќ жаѓын сипаттайды. Кез- келген нарыќтыќ тартымдылыќ дең гейін бейнелейтін факторларѓа фирма ө з ә серін тигізе алмайды.

Нарыќтыќ тартымдылыќ факторларын баѓалау ү шін ә детте сараптыќ тә сілдер ќолданылады. Бұ л тә сіл бойынша ә рбір ө лшеуіш бағ ам бойынша бағ аланады. Мысалы: 1-ден 10-ѓа дейін. Мемлекеттік нарыќ тартымдылыѓыныњ љлшеуіші ретінде келесілер ќолданылады: а) Кө лем, яғ ни нарыќ сыйымдылыѓы берілген елдегі белгілі бір уаќыт аралыѓындаѓы натуралды немесе аќшалай ө лшемдегі ө німді ө ткізу кө лемі. Нарыќ кө лемі ішкі нарыќты тиімді жабдыќтау кө рсеткіші арќылы кө рсетілуі мү мкін; ѕ) Ел нарыѓының ө суі белгілі бір нарыќтың кө лемінің ө су индексімен аныќталады; б) Тұ тыну ќұ рылымы; в) Баѓалар диапазоны, яѓни љткен жылдармен болашаќтаѓы жоѓарѓы жә не тө менгі баѓалардың араќатынасы; г) Тұ тынушылардың сатып алу ќабілеті; д) Нарыќтыќ ќол жеткізімділігі; ж) Саяси жѕне экономикалыќ тә уекелділіктер.

Тұ тынушы тауарларына сұ ранысты бағ алау қ ұ рылымын анық тандар, формуларды келтіріндер, тауарғ а ә р тү рлі сұ раныс есебінің мә нін ашың ыз.

Тұ тынушы тауарларына сұ раныс қ алыптастыру нақ ты ә дістері:

Тұ тыну тауарларының ерекшеліктері кейбір ә дістерді пайдалануды талап етеді, бағ а, ғ асырлар бой ә зірленген сауда жә не ө зінің тиімділігін дә лелдеген.

Оларғ а мыналар жатады:

1) кемсітушілік бағ а ауқ ымын реттеу;

2) бағ а сериясы қ алыптастыру;

3) бағ аларды азайту

Сұ раныска негізделген бағ а тағ айындау эдістерін кен колдану кэсіпорынғ а бағ аларды ү немі ө згертіп отыру жэне кажетті пайда алу мү мкіндігін береді.

Тэжірибеде сұ ранысқ а негізделген бағ а тағ айындау стратегияларының мынадай тү рлері қ олданылады:

1. " Қ аймақ қ алқ ып алу" стратегиясы. Жаң а тауарларды жоғ ары бағ амен сатуды кездейді. Тауар жаң а болғ андық тан, оғ ан деген сұ раныс икемді емес. Бағ а икемділігі нарыкты эр тү рлі сегменттерге белуге кө мектеседі. Бастапқ ыда бағ ағ а қ арамайтын тұ тынушылардан " қ аймақ қ алкып алуга" бо-лады. Жоғ ары бағ а жарнама жә не тауар бейнесін қ алыптастыруғ а жұ мсалатын шығ ындарғ а байланысты белгіленеді.

2. «Престижді багалар» стратегиясы тауарларды жоғ ары бағ амен сатуды кездейді, ол тауардың сапасына, ерекшелігіне, маркасына жә не беделіне кө ң іл аударатын нарык сегменттеріне арналғ ан. Бұ л стратегияны бизнес элемінде жоғ ары беделге ие фирмалар қ олданады. Беделді тауар ү шін тұ тынушылар бағ аны асыра тө леуге ә зір.

3. Психологиялык тұ рғ ыда бағ а тағ айындау бағ аны психологиялық тұ рғ ыдан қ абылдауғ а негізделген. Бұ л стратегия кө біне тұ тынушы тауарлар нарығ ында қ олданылады. Психологиялық бағ а дө ң гелектенген бағ адан сэл темен бағ амен белгіленеді. Мысалы, тауар бағ асы 100$ емес 99$ 99 центтен тұ рады нсмесе 4.95$ болуы мү мкін. Мұ ндай бағ аларды тұ тынушылар фирманың шығ ындарына негізделген - эділ койылғ ан бага деп санайды.

4. Ассортименттік бағ а белгілеу стратегиясы. Бұ л стратегия кө бінесе сұ ранысы бірқ алыпты емес, бірін-бірі толық тыратын жэне ауыстыратын тауарларғ а колданылады.

5. Багалар дифференциациясы. Ф. Котлер мұ ндай бағ аларды дискриминациялық деп атайды. Бағ а езгерісін сегменттер эр тү рлі қ абылдағ ан кезде, нарыкты тік жә не келденең белгенде қ олданылады. Егер сатушы ез бизнесінің мақ сатына орай, бір-бірімен байланысы жоқ, сұ ранысының даму дең гейі ә р тү рлі аймақ тық жә не ұ лттык нарыктардың бірнешеуін анық таса, багаларды тік дифференциациялау қ олданылады. Егер біртұ тас тауар нарығ ы тұ тынушының сатып алу қ абілеттілігіне жә не басқ а факторларғ а байланысты жеке-жеке сегменттерге белінсе, нарық ты кө лденең белу орын алады. Бұ л жағ дайда бір тауар ә р тү рлі нарық сегменттеріне сатып алу қ абілеттілігіне карай (шығ ындарды есепке алмай) ә р тү рлі бағ алармен сатылады. Екінші нарық ү шін жең ілдіктер стратегиясын кодданғ анда, бір сегмент енімді жоғ ары бағ амен сатып алады да, шығ ындардың бір белігін жабады, баска сегментте оны темен бағ амен сатуғ а мү мкіндік береді.

21.Халық аралық даму стратегиялары мен олардың ерекшеліктерін анық таң ыз.Х.даму стр-қ бағ ыттары:

1.Бірлескен кә сіпкерлік стратегиясы дегеніміз – басқ аруды жергілікті компаниялар мен шетелдік компаниялар бірлесе отырып жү зеге асыру.Б.к ө зіндік қ ұ нды тө мендетуге жә не ең жақ сы сауда жағ дайларына, шетел ү кіметі жағ ынан кө рініс табатын бизнес жасауғ а кө мектеседі. Ө йткені ө нім шетел мемлекетінің аумағ ында ө ндіріледі жә не шетелдік меншік кә сіпорынның бір бө лігінде орнатылғ ан.

2.Лицензиялау жә не франчайзинг стратегиясы

Лицензиялау –бұ л ө нертабысты пайдалану қ ұ қ ығ ына жасалатын кең шілік, ө нертапқ ышқ а мемлекет тарапынан монополиялық пайдалану ү шін берілетін патент. Лицензияланғ ан ө ндіріс деп – отандық оферент ө німге ноу-хауды пайдалану қ ұ қ ығ ын береді жә не осы ө німді лицензиялық шарт негізінде дайындайды.Артық -ы -жаң а енгізулердің тез тарауы жә не сонымен қ атар рынокта ө зінің ә лует бә секелесуші алдында басымдылығ ын қ амтамасыз ету.Кем-і–нақ ты бақ ылауды жү зеге асыру қ иындық тары.

Франчайзинг – лицензиялаудың ө зіндік бір нысаны болып табылады. Франчайзинг – франшиза немесе жең ілдік жә не артық шылық негізіндегі келісім-шарт қ атынастарының жү йесі. Франчайзинг – соң ғ ы жылдары ірі жә не шағ ын бизнестің интеграциялануында кең тарағ ан нысан болып отыр. Сыртқ ы рынокқ а шығ у стратегиясы ретінде алғ анда франчайзингтің басымдылық тары: материалдық капиталдық қ ажеттіліктің болмауы; бір мезгілде бір немесе бірнеше мемлекетте франшиз торабын қ ұ раудың жылдамдығ ы.

3.Экспорт -ө з елінде ө ндірілген тауарлар мен қ ызметтерді шетелге сату.Артық -ы: -шетелгешығ удағ ы басқ а тә сілдермен салыстырғ андаинвестицияларды кө п кажет етпеуі; фирманың қ ызмет бағ дарламасына енгізілетін ө згерістердің азболуы.Кем-і-оны қ олданғ анда кейбір кедергілер туады; бұ л стратегия маркетинг кызметін елеулі тұ рде қ иындатады.
4.Еншілес ұ йым — жарғ ылық капиталынын басым бө лігін басқ а заң ды тұ лғ а қ алыптастырғ ан немесе олардың арасында жасалғ ан шартқ а сә йкес негізгі ұ йым еншілес ұ йымның қ абылдайтын шешімдерін айқ ындай алатын занды тұ лғ а. Нақ тырақ айтқ анда негізгі ұ йымнан бө лініп шық қ ан не оның қ ұ рылтайшылығ ымен қ ұ рылғ ан, заң ды тұ лғ а қ ұ қ ын иеленуші дербес ұ йым. Ол, кө бінесе, бас фирманың бө лімшесі ретінде жұ мыс жү ргіуі мү мкін. Мұ ндағ ы ұ йым дегенкомпания, корпорация, кә сіпорын немесе кей жағ дайларда ү кімет не мемлекеттік кә сіпорын болуы мү мкін.