Іс жүргізу мерзімдерін есептеу, ұзару және қалпына келтіру тәртібі.

Жауап: Іс жү ргізу мерзімдерін есептеу - іс жү ргізу ә рекеттерін жасауғ а арналғ ан мерзімдер сө зсіз болуғ а тиіс оқ иғ а кө рсетіле отырып, дә лме- дә л кү нтізбелік кү нмен немесе жылдармен, айлармен немесе кү ндермен есептелетін уақ ыт кезең імен белгіленеді.Кезең мен белгіленген кү нтізбелік кү ннен немесе оқ иғ а болғ ан кү ннен кейінгі кү ні басталады.

Іс жү ргізу мерзімін ұ зарту – сот тағ айындағ ан мерзімдерді сот ұ зарта алады. Заң мен белгіленген мерзімдерді, егер олар сот дә ллді деп танығ ан себептермен ө ткізіліп алынса, сот қ алпына келтіре алады. Ө ткізіліп алынғ ан мерзімді қ алпына келтіру туралы ө тініш іс ә рекеттерін жасауғ а тиісті болатын сотқ а беріледі. Сот бұ л ө тінішті мә селенің қ аралатын орны мен уақ ыты хабарланатын іске қ атысушы адамдардың қ атысуымен қ арайды, алайда, олардың келмей қ алуы соттың алдында қ ойылғ ан мә селені шешу ү шін кедергі болып табылмайды. Іс жү ргізу мерзімдерін ұ зарту немесе ұ зартудан бас тарту туралы сот ұ йғ арым шығ арады.

Іс жү ргізу мерзімдерін қ алпына келтіру – мерзімді қ алпына келтіру туралы ө тініш берумен қ атар ол бойынша мерзімі ө ткізіліп алынғ ан қ ажетті іс жү ргізу ә рекеттері жасалуғ а (қ ұ қ ық қ орғ ау туралы талап қ ойылуғ а, шағ ым берілуге, қ ұ жаттар табыс етілуге жә не т.б) тиіс. Іс жү ргізу мерзімдерін қ алпына келтіру немесе келтіруден бас тарту туралы сот ұ йғ арым шығ арады.

73) Сот шешімін шығ ару жә не жариялау, іс бойынша іс жү ргізуді тоқ тата тұ ру. Жауап: Сот шешімін шығ ару жә не жариялау – сот отырысында азаматтық іс қ араудың қ орытынды бө лімі ретінде шешім шығ ару жә не оны жариялау болып табылады. Осы сотта іс қ арау бө лімінде бірінші инстанция сотында барлық іс- ә рекеттердің қ орытындысы жасалады, сот отырысы залында барлық қ атысушылырғ а жариялауғ а тиіс сот актісі жасалады

74) Іске қ атысушы тұ лғ алардың хаттама мен танысуғ а жә не хаттамағ а ескертулер беру қ ұ қ ығ ы. Жауабы: Іс жү ргізуге тең қ атысушылық – бұ л бірден азаматтық процесте талап қ оюшы не жауапкер жағ анан немесе екі тараптар жағ ынан бір- біріне мү дделері қ айшы келмейтін бірнеше тұ лғ алардың қ атысуы.Хаттаманы сот отырысының хатшысы жасайды. Iске қ атысушы адамдар мен ө кiлдер хаттаманың қ андай да бiр бө лiгiн жария ету туралы, ө здерi iс ү шiн елеулi деп есептейтiн мә н-жайлар жө нiндегi мә лiметтердi хаттамағ а енгiзу туралы ө тiнiш жасауғ а қ ұ қ ылы. Хаттама сот отырысы аяқ талғ аннан кейiн ү ш кү ннен кешiктiрiлмей, ал жеке iс жү ргiзу ә рекетi туралы хаттама ол жасалғ аннан кейiнгi келесi кү ннен кешiктiрiлмей дайындалып, оғ ан қ ол қ ойылуғ а тиiс. Кү рделi iстер бойынша сот отырысының хаттамасын дайындау жә не оғ ан қ ол қ ою бұ дан да ұ зақ мерзiмде, бiрақ сот отырысы аяқ талғ аннан кейiн он кү ннен кешiктiрiлмей жү зеге асырылуы мү мкiн. Iске қ атысушы тұ лғ алар хаттама дайындалғ ан жә не оғ ан қ ол қ ойылғ ан кү ннен бастап бес кү н iшiнде онымен танысуғ а, хаттамада жiберiлген қ ателiктердi немесе жасалғ ан iс-ә рекеттердiң жә не олардың нә тижелерiн тiркеудiң (кө рсетудiң) толық еместiгiн кө рсете отырып, бес кү н iшiнде оғ ан жазбаша тү рде ескертпелер беруге қ ұ қ ылы. Хаттамағ а жасалғ ан ескертпелердi оғ ан қ ол қ ойғ ан тө рағ алық етушi қ арайды, ол ескертпелермен келiскен жағ дайда олардың дұ рыстығ ын куә ландырады. Тө рағ алық етушi берiлген ескертпелермен келiспеген жағ дайда хаттамағ а ескертпелер берген адамғ а хабарлана отырып, олар сот отырысында қ аралады. Ескертпелердi қ арау нә тижесiнде тө рағ алық етушi олардың дұ рыстығ ын куә ландыру туралы не олардың толық немесе iшiнара қ абылданбауы туралы ұ йғ арым шығ арады. Ескертпелер барлық жағ дайда iске қ оса тiркеледi. Iс бойынша тө рағ алық етушi ә лдебiр объективтi себептермен хаттамағ а жасалғ ан ескертпелердi қ арай алмағ ан жағ дайда, олар iстiң материалдарына қ оса тiркеледi.

75) Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе қ айтыс болды деп жариялау тә ртібі, жағ дайы жә не қ ұ қ ық тық салдары. Жауабы: Азаматтық кодекстің 28-бабына сә йкес, егер азаматтың тұ рғ ылық ты жерінде ол туралы бір жыл бойы деректер болмаса, мү дделі адамдардың арызы бойынша сот оны хабар-ошарсыз кетті деп тануы мү мкін. Жылдық мерзім азаматтың хабар-ошарсыз кеткені жө нінде хабар тү скен кү ннен басталады. Ондай азамат туралы соң ғ ы деректер алынғ ан кү нді анық тау мү мкін болмағ ан жағ дайда жоқ адам туралы соң ғ ы деректер алынғ ан айдан кейінгі айдың бірінші кү ні, ал бұ л айды анық тау мү мкін болмағ ан жағ дайда келесі жылғ ы 1-қ аң тар хабар-ошарсыз кетудің бірінші кү ні деп есептеледі. Іс жү ргізу заң намасына сә йкес, азаматты хабар-ошарсыз кеткен деп тану туралы арыз арызданушының тұ ратын жері бойынша не хабар-ошарсыз кеткен азаматтың белгілі болғ ан соң ғ ы тұ ратын жері бойынша сотқ а беріледі. Істің дұ рыс жә не уақ ытында шешілуін қ амтамасыз ету мақ сатында сотқ а дейінгі дайындық сатысында соттың дә лелдемелерді уақ ытында алуы ү шін тиісті жағ дай жасау қ ажет.

Осығ ан байланысты, АІЖК-нің 170-бабына жә не жоғ арыда аталғ ан нормативтік қ аулының 2-тармағ ына сә йкес, соттар облыс орталық тарының, астананың, таяу орналасқ ан ө ң ірлердің тиісті органдарына, сондай-ақ жоқ адамдардың туғ ан жерлері бойынша мына:

- зейнетақ ы қ орларына аударымдардың болуы туралы (ЗЕМО);

- тұ рғ ан жері бойынша тіркеу туралы (мекен-жай бюросы);

- адамның сотталғ ан, іздеу жарияланғ ан не қ амаудағ ы адамдардың арасында болуы туралы (Қ СжАЕО);

- іздеу ісінің бар-жоғ ы туралы (ішкі істер органдары);

- тегінің, атының, ә кесінің атының ө згергені не қ айтыс болу туралы акт жазбаларының болуы туралы (АХАЖ);

- республикадан тыс жерге кету жө нінде мә ліметтерді ұ сыну туралы ұ йғ арымдар жібереді.

76) Сот мә жілісі хаттамасы, оның мазмұ ны жә не мә ні. Хаттама толтыру тә ртібі жә не мерзімі. Сот отырысының немесе отырыстан тыс жасалғ ан жеке iс жү ргiзу ә рекетiнiң хаттамасы iстi қ араудың немесе жеке iс жү ргiзу ә рекетiн жасаудың барлық елеулi сә ттерiн кө рсетуге тиiс.
Сот отырысының хаттамасында:
1) сот отырысының жылы, айы, кү нi жә не орны;
2) сот отырысы басталғ ан жә не аяқ талғ ан уақ ыт;
3) iстi қ арайтын соттың атауы, сот отырысы судьясының, хатшысының тегi мен аты-жө нi;
4) iстiң атауы;
4-1) соттың аудио-, бейнежазба қ ұ ралдарын жә не (немесе) стенографиялауды қ олдануы туралы мә лiметтер;
5) iске қ атысушы адамдардың, ө кiлдердiң, куә лердiң, сарапшылардың, мамандардың, аудармашылардың келгенi туралы мә лiметтер;
6) iске қ атысушы адамдарғ а, ө кiлдерге, сондай-ақ аудармашығ а, сарапшылар мен мамандарғ а олардың iс жү ргiзу қ ұ қ ық тары мен мiндеттерiнiң тү сiндiрiлгенi туралы мә лiметтер;
7) тө рағ алық етушiнiң ө кiмдерi жә не сот отырысы залында соттың шығ арғ ан ұ йғ арымы;
8) iске қ атысушы адамдардың жә не ө кiлдердiң арыздары, ө тiнiштерi жә не тү сiнiктемелерi;
9) куә лардың айғ ақ тары, сарапшылардың ө з қ орытындыларын ауызша тү сiндiрулерi, мамандардың тү сiндiрмелерi;
10) қ ұ жаттардың жария етiлуi туралы мә лiметтер, заттай дә лелдемелердi қ араудың, дыбысжазбаларды тың даудың, бейнежазбаларды, киноматериалдарды кө рудiң деректерi;
11) осы Кодекстiң 57-бабы негiзiнде iске қ атысушы мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi ө зiн-ө зi басқ ару органдарының қ орытындылары туралы мә лiметтер;
12) сот отырысы залында болғ ан сұ рақ тар мен жауаптардың мазмұ ны;
13) сот жарыссө здерiнiң мазмұ ны;
14) шешiм мен ұ йғ арымдардың мазмұ ны жария етiлгенi жә не тү сiндiрiлгенi, оларғ а шағ ым беру тә ртiбi мен мерзiмi тү сiндiрiлгенi туралы мә лiметтер;
15) iске қ атысушы адамдарғ а хаттамамен танысу жә не оғ ан ескертулер беру қ ұ қ ық тарының тү сiндiрiлгенi туралы мә лiметтер;
16) хаттаманың жасалғ ан кү нi кө рсетiледi.

77) Хаттама нысаны. Хаттамағ а ө згертулер, толық тырулар, тү зетулер енгізу тә ртібі:

78) Сот отырысы ұ ғ ым, мә ні, бө ліктері. Сот отырысына шақ ырылғ ан адамдардың сот отырысына келмеу салдары. Азаматтық iстi қ арау iске қ атысушы адамдарды мiндеттi тү рде хабардар ете отырып, сот отырысында жү ргiзiледi.Судья сот отырысы залына кiрген кезде залдағ ы барлық қ атысушылар орындарынан тұ рады. Iс шешiм шығ арусыз аяқ талатын сот шешiмiн немесе сот ұ йғ арымын сот отырысы залындағ ы жұ рттың барлығ ы тү регеп тұ рып тың дайды. Процеске қ атысушылар судьяғ а тү регеп тұ рып жү гiнедi жә не ө здерiнiң айғ ақ тары мен тү сiнiктемелерiн айтады. Осы ереженi орындамауғ а тө рағ алық етушiнiң рұ қ сатымен ғ ана жол берiлуi мү мкiн. Процеске қ атысушылар, сондай-ақ сот отырысы залындағ ы барлық азаматтар белгiленген тә ртiптi сақ тауғ а мiндеттi. 1. Сот отырысына куә, сарапшы немесе маман келмеген жағ дайда сот iске қ атысушы адамдардың iстi олар жоқ та қ арау мү мкiндiгi туралы пiкiрiн тың дап, сотта iс қ арауды жалғ астыру немесе оны кейiнге қ алдыру туралы ұ йғ арым шығ арады.

Сот отырысына аудармашы келмеген жағ дайда, егер аудармашыны ауыстыру мү мкiндiгi болмаса, сот iстi қ арауды кейiнге қ алдыру туралы ұ йғ арым шығ арады. Егер шақ ырылғ ан куә, сарапшы, маман немесе аудармашы сот отырысына сот дә лелдi емес деп танығ ан себептер бойынша келмесе, олар ә кiмшiлiк қ ұ қ ық бұ зушылық туралы заң дарғ а сә йкес ә кiмшiлiк жазағ а тартылуы мү мкiн. Осы Кодекстiң 120-бабына сә йкес олар сондай-ақ мә жбү рлеп келтiрiлуi де мү мкiн. Сотта айғ ақ беруден бас тартқ аны немесе жалтарғ аны ү шiн куә осы Кодекстiң 17-бабында кө зделген жағ дайларды қ оспағ анда, Қ азақ стан Республикасы Қ ылмыстық кодексiнiң 353-бабына сә йкес қ ылмыстық жауаптылық та болады

79) Азаматтық іс жү ргізудегі тараптардың ұ ғ ымы. Тараптардың іс жү ргізу қ ұ қ ық тары мен міндеттері. Азаматтық іс жү ргізу соттың, тараптардың (талап қ оюшы мен жауапкер), басқ а да процеске қ атысушылардың (прокурор, ө кілдер, сот хатшысы жә не т.б.) процессуалдық ә рекеттерін, олардың іс жү ргізу қ ұ қ ық тары мен міндеттерін жинақ тайды. Сотқ а басқ а да қ атысушыларғ а процеске қ атысу мақ сатына жету ү шін заң мен белгіленген іс жү ргізу қ ұ қ ық тары беріліп, соғ ан сә йкес іс жү ргізу міндеттері жү ктеледі. Іс жү ргізу қ ұ қ ық тар мен іс жү ргізу міндеттер процесі барысында жү зеге асырылады.