Антимикробтық әсер ету механизмі бойынша жіктелуі 7 страница

М.tuberculosis соmрlех-тің тү рлік негізгі ерекшелігі патогенділігі болып келеді, ол адам ағ засының тіндерінде кө бею қ абілетімен байланысты, сонымен қ атар зақ ымдалғ ан ағ заларда туберкулездік грануле матоздық қ абыну сияқ ты спецификалық морфологиялық реакциялар тудырумен байланысты. токси ген -діліктің немесе патогенділіктің негізгі факторы корд-фактор, ол жедел қ абыну ү рдісін қ оздырады.

52. Туберкулез патогенезінің ерекшеліктері. Акнур312 жм

Патогенезі мен клиникалық кө ріністері. Жұ қ қ ан жағ дайда (жасырын кезең і 3-8 апта) қ оздырғ ыштың енген жерінде алғ ашқ ы туберкулезді кешен пайда болады (қ абыну немесе қ абыну-некрозды), ол кең таралып жә не кө птеген ағ залар мен жү йені зақ ымдай отырып жең іл тү рінен ауыр септикалық кү йге дейін зардаптандыруы мү мкін.

Трахеяда, ірі бронхтарда М.tuberculosis кідірместен, тө менгі тыныс алу жолдарына, альвеолаларғ а қ онып, сол жерлерде патогенді ү рдіс дамыта бастайды. Альвеоладағ ы М.tuberculosis фагоцитозғ а ыдырайды. Бірақ, микобактериялар фагосомаларда сақ талып сол жерде кө беюі мү мкін, ол корд-фактор жә не улы заттармен байланысты. Туберкулездің симптомдары қ ай жерде патологиялық ү рдіс дамығ анымен байл анысты. 85%-да туберкулез ө кпені зақ ымдайды, тек 15% ө кпеден тыс жерді зақ ымдайды. Тыныс жолдарының туберкулезінде клиникалық кө рініс қ абыну-интоксикациялық синдромы жә не ө кпе-бронхты синдромдармен сипатталады. Олар - адам денесінің қ ызбасының кө терілуі, тершең дік, тү нгі тер, қ алтырау, тез шаршағ ыштық, тә бетінің тө мендеуі немесе жоғ алуы, дене салмағ ының тө мендеуі, тахикардия пайда болуымен кө рініс береді.

Қ оздырғ ыштың адам организміне біріншілік экзогенді жұ ғ уына байланысты біріншілік туберкулез пайда болады, екіншілік жұ қ тыру салдарынан (экзогендік суперинфекция) немесе біріншіліктен жазылып кеткен ошақ тардың реактивациялануынан (эндогендік инфекция) екіншілік туберкулез дамиды

Қ оздырғ ыштың біріншілік енген жеріне байланысты қ абыну ошағ ы немесе біріншілік аффект ө кпеде, ауыз қ уысында, бадамша бездерде, ішекте жә не т.б. жерлерде орналасады. Ары қ арай қ оздырғ ыш ө кпе мен лимфа тү йіндерінде қ атар кө бейе бастайды, бү л қ ү былысқ а ағ за спецификалық гранулема (тө мпе яғ ни біріншілік кешен тү зумен жауап береді. Біріншілік жү қ тырудың салдарынан кө кірек тү йіндерінің туберкулезі, плеврит, туберкулемалар, ошақ тық жә не инфильтративтік ү рдістердің дамуы мү мкін.

Экзогенді жү қ тыру нә тижесінде біріншілік туберкулез жү қ тырылғ ан адамдардың 7-10%-да дамиды, қ алғ андары туберкулездік инфекциянмен клиникалық кө рініссіз ауырып, спонтанды тү рдекетеді. Кейде гематогенді немесе лимфагенді диссеминацияланғ ан тү ріне ө тіп кететін жағ дайлар да кездесіп жатады. Туберкулездің бү л тү рі бірішілік инфекцияның ү деуімен немесе ошақ тарының реактивация лануымен байланысты болады.

Біріншілік туберкулез, окпедегі немесе кө кірек лимфа тү йіндеріндегі спецификалық ө згерістер, ә ктенуі немесе кальцинациялануымен (Гон жә не Симон ошақ тары) аяқ талуы мү мкін. Бү ндай ошақ тү зілген адамдарда жү ре пайда болғ ан иммунитет қ алыптасады. Ошақ тарда ү зақ сақ талғ ан М.tuberculosis иммунитетті қ алыптастырып отыруымен қ атар, эндогенді туберкулез ү рдісінің дамып кету қ аупін тө ң іп тұ рады. Аталып кеткен жағ дай туындаса екіншілік туберкулез ү рдісі басталады. Біріншілік оша реактивациялануы иммунитеті тө мендеген адамдар арасында жиі кездеседі.

Екіншілік туберкулез экзогенді жолмен, яғ ни қ айта жү қ тырумен (суперинфекция) байланысты болуы мү мкін. Бірақ суперинфекциямен адам екінші рет кездескен кезде де ол міндетті тү рде ауырм мү мкін, патологиялық ү рдіс дамуы ү шін адам ағ засының жалпы иммундық жү йесінің ә лсіреуімен арнайы иммунитеті де тө мендеуі қ ажет.

Туберкулезді инфекция ү шін ЖСБТ реакциясы тә н, теріішілік туберкулинді енгізу арқ ылы анық тайды (Манту сынамасы). Бү л сынаманы жү ргізу ү шін туберкулездің микобактериясынан тазартылғ ан ақ уыз препаратын (РРО –Purified Protein Derivatie) қ олданады. Сенсибилизацияланбағ ан организм препаратка ә сер кө рсетпейді, бірақ ағ зада тірі микобактериялар болса (ауру адамда немесе егілген адамдарда), онда 48 сағ аттан кейін жергілікті қ абыну реакциясы дамиды. Балалар мен жасө спірімдерде Манту сынамсы негізгі диагностикалық маң ызды ә діс. Сынақ тың нә тижесі оң болғ анда туберкулин ең гізген орның да диаметрі 5 мм жә не одан астам инфильтрат пайда болады («инесіз» ә дісті қ олданғ анда инфильтрат диаметрі 3 мм жә не одан астам). Дегенмен, бү л нә тиже ауру дамуын кө рсетпейді, тек қ оздырғ ыш жү қ тырғ анын кө рсетеді.

53. Туберкулез жағ дайындағ ы бактериологиялық зерттеулердің ерекшеліктері. Акнур312 жм

Микробиологиялық диагноз қ ою. Туберкулезге зертханалық диагноз қ ою микробиологиялық ә дістерге сү йенеді, ол жарық тық жә не люминесценттік микроскопта зерттеу; бактериологиялық немесе дақ ылдық ә діс, биологиялық ә діс. Оғ ан қ оса микробтың ө суін анық тайтын радиометрикалық ә діс, ПТРқ олданылады. Зерттеуге алынғ ан материалды қ ақ пағ ы тығ ыз бұ ралып жабылатын стерильді контейнерлерге жинайды. Ол қ ақ ырық, аспират, бронх пен асқ азанның шайындысы, экссудаттар, операциядан кейінгі материалдар болуы мү мкін. Материалды зертханағ а жеткізу кезінде кү н сә улесінен, ыстық тан қ орғ ау керек.. Бактериоскопиялық зерттеу. Бү л ең негізгі жә не кең таралғ ан ә діс. Оның ерекшелігі қ арапайым тез нә тиже беруінде. Бірақ оның мү мкіндігі тө мен. Жасалғ ан жағ ындыдан бірен-саран микобактерияларды кө рінуі мү мкін, ал кө п бактериялар кө ру ү шін Імл материалда 10 мың нан 100 мың бактерия жасушалары болуы керек. Сол ү шін бактериялар аз деген заттарғ а «байыту» ә дістері қ олданы- Зерттелетін заттарды «байыту» ү шін ә р тү рлі ә дістер, соның қ атарында центрифугалау ә дісі, флотациялау қ олданады.

Микроскопиялық зерттеу жү ргізгенде екі ә діс қ олданылады: біріншісі тікелей микроскопиялау ә дісі, ө ң делмеген заттан (ірің немесе қ ақ ырық тү йіршігінен) жағ ынды дайындау; екіншісі себуге ө ң делген тұ нбасынан жағ ынды дайындау. Дайын болғ ан жағ ындыларды 15-30 минут бө лме температурасында кептіреді. Кепкен соң ү ш рет жалын ү стінен ө ткізеді, фиксациялайды. Қ ышқ ылғ а тө зімді микобактерияларды Циль-Нильсен ә дісімен бояйды. От жә не фенолмен (карбол қ ышқ ылы) бірдей ә сер етудің артынан, анилинді бояғ ыш заттардың микроб жасушасының қ абырғ асына, ә сіресе қ абырғ асындағ ы липидтер мен микол қ ышқ ылының бояуды сің іруіне мү мкіндік береді. Қ ышқ ылғ а тө зімсіз бактериялар кейінгі 3% тұ зқ ышқ ылды спирт ерітіндісімен ө ң дегенде тү ссізденеді, ал микобактериалар қ ышқ ылғ а жә не спирттерге тө зімді болғ андық тан сің ірген қ ызыл тү сін тү рақ ты сақ тайды. Жағ ындыда ізделген ә лементтер метилен кө гімен боялады. Микроскоппен қ арағ анда топталып немесе «ө рілген» тү рінде жағ ындыда орналасқ ан, ашық қ ызыл тү сті таяқ шалар кө рінеді. Сә улелі иммерсиялық эскопта (объективі х 90, окуляры х 10) қ арайды. Жалғ ыз жатқ ан микобактерияларды табу ү шін 100 ' аймағ ын қ арағ ан жеткілікті.

Бактериологиялық ә діс. Дақ ылдық ә діс микроскопиялық тә сілге қ арағ анда жоғ ары сезімталдық пен сипатталады. Таза дақ ыл бө ліп алу ү шін 1 мл зерттеу затында 20-100 микроб саны болса жетекілікті. Патологиялық заттан Левенштейн-Иенсен, Финн-2 қ оректі орталарына себінді жасайды, бір сепкенде ә р тү рлі 2-3 қ оректік орталарғ а себінді жасайды, сонда микобактериялардың ө сіп шығ уы ық тимал. М.tuberculosis -тің таза дақ ылын бө ліп алғ уғ а 3-8 апта уақ ыт кетеді. Алынғ ан таза дақ ылдың биохимиалық қ асиетін зерттеп, идентификациялап, антибиотиктерге сезімталдығ ын анық тайды. М.tuberculosis соmрlех идентификациялағ анда биохимиялық негізгі тесттерді қ ояды:

- ниацин тест (никотин қ ышқ ылын бө лу қ абілеті);

- нитратредуктазасын анық тайды;

- термостабильді каталазасын анық тайды;

- натрий салицин қ ышқ ылымен ө суін байқ айды.

Биологиялық ә діс. Тең із шошқ аларына биологиялық сынама қ ою, туберкулезге диагноз қ оюды классикалық ә дістерінің бірі болып табылады. 1мл клиникалық материалды жануарғ а теріасты немесе қ ү рсақ ішіне жү қ тырады. Антибиотикке тө зімді микобактериялардың қ асиеттері ө згерген бол сондық тан жануарларғ а интертестикуларлық ә діспен де жү қ тырады. 5-10 кү ннен кейн жануа лимфаденит пайдаболады. Пункциядамикобактериялардың саны кө п болады. 3-4 аптадан соң тубер инфекциясын туберкулин сынамасымен анық тайды. Жануар 1-2 айда генерализацияланғ ан инфекция ө леді.

54. Туберкулездің бактериологиялық диагностикасының жеделдетілген ә дісіне сипаттама берің із (Прайс ә дісі). Акнур312 жм

Жедел диагноз қ оюғ а микродақ ылды Прайс ә дісі қ олданылады. Заттық ә йнектің бетіне клиникалық материалды жағ ып, кү кірт қ ышқ ылымен ө ң деп, натрий хлоридінің ерітіндісімен шайып, цитратты қ ан косылган қ оректі ортағ а салып қ ояды. 3-4 кү н 37°С-та инкубациялағ ан соң ә йнектегі препаратты Циль- Нильсен ә дісімен бояп, микроскопта қ арайды.

Таза дақ ылдың антибиотиктерге сезімталдығ ын анық таудың маң ызы зор. микобактерияларда антибиотиктерге озгергіштік пен резистенттілік тез пайда болады, сондық тан сезімталдылық ты анық тау емдеудің сә ттілігіне қ ажет. Антибиотиктерге сезімталдық ты анық тау халық аралық стандартты ә дістер қ олданылады, кең тарағ андары пропорциялық жә не абсолютті концентрация ә дістері. Пропорция ә дісі Левенштейн-Йенсен ортасына препараттар қ осып жә не препарат қ оспағ ан қ оректі орталарғ а бактерия суспензиясының ә р тү рлі концентрациясын сепкенде, популяция ішіндегі препараттардың ә р тү рлі концентрациясында тіршілік ете алатын жеке даралар болады жә не тө зімді мен сезімтал микобактериялардың зерттелген дақ ылда ара-қ атынасы анық талғ ан Препаратсыз бақ ылаудағ ы колониялардан препарат қ осылғ ан тә жірибедегі колониялар саны 1%-дан сол дақ ыл тө зімді болып саналады.

55. Туберкулез микобактерияларының идентификациясы мен дифференцировкасына пайдаланылатын белгілер. Акнур312 жм

Микобактериялардың фильтрден ө те алатын жә не L-трансформацияланган тү рлерін анық тау.L- формалы қ оздырғ ыштар кө бінесе жақ ында микобактерияларды бө луді тоқ татқ ан ауруларда кездеседі. Ө кпесіндегі деструкция ойық тары жә не қ абынғ ан ө згерістері сақ талғ ан аурулар 3-4 ай немесе одан да кө п L-пішінді қ оздырғ ыштарды сыртқ ы ортағ а бө ліп отырады.L-пішінді қ оздырғ ыштар - дә рі-дә рмектің ә серінен жасуша қ абырғ асында ақ ауы бар бактериялар. макроорганизмде ү зақ уақ ыт тіршілік етіп, реверсия кезінде ө здерінің вирулентгік қ асиеттерін толық қ алыптастырады. Дә стү рлі микробиологиялық ә дістер L-пішінді тү рге айналғ ан қ оздырғ ышты табады. L-пішіндегі жә не соғ ан жақ ын қ оздырғ ыштың тү рлерін зерттегенде, таза дақ ылын боліп алу зерттеу затын ө ң дегенде жең іл ә сер ететін ә дістер қ олданады, дақ ылдандыру ү шін элективті қ оректік орталар, ақ уыздар, осмос стабилизаторларын пайданалады

56. Туберкулез жағ дайындағ ы аллергиялық сынамалар, олардың механизмі жә не орнату техникасы. Акнур312 жм

Аллергиялық сынама. Сынама қ ою ү шін ақ уыздардан тазартылғ ан қ оректік ортада ө сіріліп кептірілген туберкулин ППД (РРD- Рurіfіеd Рrоtеіn Dеrіvаtіvе) пайдаланады. Ол ү шін М.tuberculosis М.bovis дақ ылдарын жоғ ары температурада ө лтіріп, ультрасү згіден ө ткізіп, консервант ретінде 0, 005% твин-80 стабилизатор ерітіндісінде, 0, 01% хинозол қ осып дайындайды. Препарат 5мл-лік флаконда(50 дозалы), 3 мл-лік флаконда (30 дозалы) шығ арылады. Біріншілік туберкулезбен ауырғ анды анық тағ ан кезде, балалар мен жас- ө спірімдерге терішілік^: туберкулин енгізгенде, «вираж» 6 мм немесе одан ү лкен болса, «оң» нә тиже деп диагноз қ ойылады. Манту сынамасын білектің іш жағ ына қ ояды. Манту сынамасы вакцинациядан кейінгі жә не инфекциал аллергиялық кө рсетеді. Манту сынамасының нә тижесін тө мендегі корсеткіштер бойынша тіркейді:

теріс - гиперемия иненің орнында 2 мм ғ ана болғ анда;

кү мә нд і -папула немесе гиперемия 2-4 мм болса;

оң - 5-17 мм папула балалар мен жасө спірімдерде, 5-21 мм ү лкендерде болса;

гиперергиялы - 17 мм-ден ү лкен папула балалар мен жасө спірімдерде, 21 мм ү лкендерде болса.

57. Қ азақ станда туберкулездің белсенді жоспарлы профилактикасына қ андай вакцина қ олданылады? Акнур312 жм

Алдын алуы. Туберкулездің арнайы сақ тандыруы - тірі вакцина ВСО енгізу, ә рбір 5-7 жылда ревакцинация жү ргізу болып табылады. Бү л вакцинаны француз ғ алымдары Calmette and Guerin 1921 жылы жаң а туылғ ан сә биге енгізген. БЦЖ вакцинасы М.bovis ВСС -1 вакциналық штамының тірі жасушалары, 1, 5% глутаминад натрий ерітіндісінде лиофильді кептірілген тү рінде қ олданады. Бір ампулада 1мг БЦЖ вакцинасы бар, ол 20 доза болады - ә р қ айсысы 0, 05мг препараттан тү рады. Бір ампуланы 2 мл 0, 9% стерильді натрий хлорид ерітіндісінде езеді, 0, 1мл-лік шприцпен тек тері ішіне енгізеді (тері асты енгізсе суық абсцесс пайда болуы мү мкін).

Туберкулезге қ арсы вакцинаның пайдалылығ ы - вакцина енгізген балалар мен жас ө спірімдер арасында туберкулезбен ауырғ андар саны тө рт есе, ө лім- жітім саны тоғ ыз есе азаяды. Жаң а туылғ ан балаларғ а 4-7 кү ннен кейін вакцина егеді. Пайда болғ ан иммунитет 5-7 жылғ а дейн сақ талады, содан кейн ревакцинация жү ргізу қ ажет. Ревакцинация жү ргізер алдында Манту сынамасын қ ояды, 48 сағ аттан кейін жергілікті реакцияның қ орытындысын бақ ылайды. Тері асты суық абсцесс, 10 мм-ден ү лкен жара, жергілікті лимфа тү йіндерінде лимфадениттер 1, 5 см жә не одан да ү лкен болса, келлоидты тыртық 1Омм жә не оданда ү лкен болса, олар БЦЖ вакцинасынан кейінгі асқ ынулар деп саналады. Асқ ынулар пайда болган балалар жасө спірімдерді, ү лкендерді туберкулезге қ арсы диспансерге қ аралуга жібереді.

Мезгілінен бү рын туылғ ан балаларғ а, салмағ ы 2000г жә не одан кө п, ә лсіз балаларғ а арналғ ан антигендігі екі есе жең ілдетілген вакцина БЦЖ-М енгізеді. Бір ампулада 0, 5 мг препаратга 1 микобактериялар, БЦЖ-1 вакциндік штамдары бар. Бір ампуладағ ы 20 дозаны 2 мл 0, 9% стерильді нат(хлоридінің ерітіндісінде езгенде 0, 1 мл -де 0, 025мг препарат болады.

58. Туберкулезді емдеуге қ андай антибиотиктер мен химиотерапиялық препараттар пайдаланылады? Акнур312 жм

Емдеуі. Туберкулезге қ арсы препараттар науқ астың ағ засында М.tuberculosis -тің кө беюін тоқ тататын бактериостатикалы) немесе жоятын (бактерицидты) ә сер кө рсетеді. Антибиотикгер қ олдану туберкулезбен ауырғ андарды емдеудің негізгі ә дісі болып табылады. М.tuberculosis -тің резистентгілігіне қ арай туберкулезге қ арсы препараттарды екі топқ а бө леді:

1- топ: негізгі, немесе бірінші қ атарлық препараттар: изониазид, рифампицин, пиразинамид, стрептомицин жә не этамбутол, бү л препараттарды сезімтал микобактериялар бө летін алғ аш рет туберкулезбен аурғ андарды емдегенде пайдаланады;

2 - топ: резервтік, немесе екінші қ атарлық препараттар: этионамид, канамицин, капреомицин, иосерин, фторхинолондар, ПАСК, бү л препараттарды бірінші қ атардағ ы антибиотиктерге тө зімді М.tuberculosis -тер болетін ауруларды емдегенде пайдаланады.

Туберкулезге қ арсы препараттардың бірнешеуін бірден (4-тен кем емес) тағ айындағ анда М.tuberculosis -тің дә рілерге тө зімділігі пайда болғ анғ а дейін ем курсын аяқ тауғ а мү мкіндік береді.

Микобактериялар популяциясы кезең деріне байланысты ә ртү рлі жағ дайда болуы мү мкін (L-пішінде, ультрамайда, фильтрлерден ө те алатын), сондық тан туберкулездің химиотерапиясы екі кезең нен (фазадан) тұ рады: бастапқ ы, немесе интенсивті жә не жалғ астыру. Интенсивті кезең дегі химиотерапия жылдам кө бейіп, белсенді метаболизм кө рсетіп жатқ ан микобактериялар популяциясына қ арсы қ олданады. Жалғ астыру кезең індегі химиотерапия қ алғ ан микобактериялар популяциясының ақ ырын бө лінетін жә не метаболизімі тө мендеген жасушаішілік орналасқ ан персистенцияланғ ан тү рлеріне қ арсы қ олданылады. Туберкулезді емдеудің жаң а бағ ыты - моноклонды антиденелер (антибиотиктерді қ ажетті ағ заларғ а тасымалдау ү шін) қ олданылады. Бү ндай ә діс қ олданылатын препаратгардың улылығ ын тө мендетеді жә не де емдеу ә серін жоғ арылатады. Келешекте - гендік терапия технологиясын қ олдану қ арастыры

59. Алапес микобактериясының биологиялық ерекшеліктері. Қ азақ стандағ ы алапес проблемасы, оның эпидемиялық ошақ тары. Акнур312 жм

Алапес - адамдарда болатын генерализацияланғ ан бірінші реттік созылмалы ауру. Клиникасы-жоғ ары тыныс алу жолдарының кілегей қ абатының гранулематозды зақ ымданулары жә не жү йке жү йесі мен ішкі ағ залардың бұ зылыстарымен сипатталады.

Аурудың аталуы грекше lерrоs - қ абық шалы, бү дырлы сө зімен байланысты. Алапестік зақ ымданулар - негізі-туберкулездегідей спецификалық гранулема болып табылады.

Ауру қ оздырғ ышы -Мусоbасtеrіum lерrае, 1874 жылы норвегия дә рігері Г.А.Гансен микроскопиялық зерттеулер нә тижесінде ашқ ан. Аурудың 85%-нан астамы Азия мен Африка континенттерінде кездеседі Қ азақ станда да алапес ауруы тіркелген.

Алапес ауруы барлық мемлекеттерде кездеседі, сондық тан дү ниежү зілік денсаулық сақ тау ұ йымы маң ызды мә селесіне жатады.