Тікелей келіссөздер мен кеңес беру - халықаралық келіспеушіліктерді шешудің негізгі жолдары ретінде.

Тікелей келіссө здер дауларды шешудің бейбіт жолдары жү йесінде ерекше орын алады. Жалпы тікелей келіссө здерсіз ешқ андай халық аралық дауларды шешу мү мкін емес.

Халық аралық дауларды бейбіт тү рде реттеу барлық келісімдерге қ андай да бір мақ сатқ а жету ү шін келіссө здер бірден бір алғ ашқ ы қ адам ретінде табылады. Ол 1899 жә не 1907 жылдардағ ы халық аралық қ ақ тығ ыстарды бейбіт шешу жө ніндегі Гаага конвенциясында, БҰ Ұ ның Жарғ ысында (33 бап), 1949 жылғ ы халық аралық дауды бейбіт шешу жө ніндегі Жалпы акт, 1982 жылғ ы дауларды бейбіт жө ніндегі Манильдің декларациясында жә не т.б. кө рсетілген. 1924 жылы 30 тамыздағ ы Мавромматис ісі бойынша халық аралық -ә діл соттың тұ рақ ты палатасының шешімімен, сондай-ақ 1960 жылғ ы 12 сә уірдегі Ү ндістан территориясы арқ ылы ө ту қ ұ қ ығ ы жө ніндегі дау жө ніндегі БҰ Ұ ның Халық аралық Сотының шешімінде дау соттың іс қ арауының объектісі болғ анғ а дейін оны келіссө здер арқ ылы шешу қ ажеттігі тікелей кө зделген.

Мү дделі тұ лғ алар арасындағ ы келіссө здерді жү ргізуді даулы халық аралық мә селелерді дипломатиялық жолмен шешу деп қ арастырады. Келіссө ө здердің артық шылығ ы туындағ ан даудың тараптары ө зара шағ ымдарды тікелей шешуден даулы мә селені шешудің тә ртібін анық таудан, ө зара тиімді шешім шығ арудан кө рінеді.

Келіссө здер қ атысушылардың топтарына байланысты - мемлекет басшыларының, ү кімет басшыларының, сырқ ы істер министрлерінің, дипломатиялық ө кілдіктердің басшыларының жә не арнайы қ ұ зіреті бар тұ рғ алардың қ атысумен болатын келіссө здер деп ажыратылады. Келіссө здер ресми жә не бейресми болуы мү мкін.

Сондай-ақ келіссө здер нысанына байланысты (ауызша - тікелей байланыстар арқ ылы жә не жазбаша - нота, хаттар адмасу арқ ылы) жә не қ атысушылардың санына байланысты (екіжақ ты, кө пжақ ты, соның ішінде халық аралық конференция шең беріндегі) бө лінеді.

Халық аралық қ ұ қ ық келіссө здердің мерзімін белгіленбейді. Егер де халық аралық бейбітшілік пен кауіпсіздікке кауіп тө ндіретін дау туралы сө з болса, онда тараптар оны ө ысө а мерзімде реттеуге барлық кү штерін салу керек.

Келіссө здер нақ ты шарттар сақ талғ ан жағ дайда жағ ымды нә тижелерге ә келуі мү мкін. Ең бірінші келіссө здер тең қ ұ қ ылы тү рде жіне келіссө здер бойынша тараптардың тә уелсіз тең дікті ескере отырып жү ргізілуі мү мкін. Олар алдын ала шарттарсыз, мә жбү рлеусіз болуы керек. Келіссө здер нә тижелі болуы ү шін тараптардың еркі болу керек жә не ө зара ымырағ а келу жолдарын іздестіру керек.

Егер келіссө здер келісімге келтірмеген жағ дайда тараптар басқ а да бейбіт жолдарды қ арастыру керек.

Консультациялар келіссө здердің тү рлері ретінде саналады. Бұ л дауларды шешудің жаң а тә сілі ретінде ХХ ғ асырда пайда болды.

Консультациялар факультативті жә не міндетті болып бө лінеді. Факультативті консультацияғ а тараптар ә рбір нақ ты жағ дайларда ө зара келісімген келуі жатады. Ал міндетті болып келіспеушілік туындағ ан жағ дайда қ атысушылардың арасындағ ы алдын ала консультациялар табылады.

Кө п жақ ты конвенцияларда кез келген мә селелер бойынша консультациялар жү ргізу міндеті бар. Ол мақ сатқ а қ атысты немесе конвенция ережелерін жү зеге асыру барысында қ атысты туындауы мү мкін. Мысалы, 1972 жылғ ы бактериологиялық қ аруларды жасау жә не ө ндіруге тиым салу жә не жою жө ніндегі конвенция.

Мұ ндай конвенцияларды бұ рың ғ ы тә сілдер деп қ арастыруғ а болады.

Консультациялар бірқ атар келісім-шарттарда дауларды бейбіт жолымен шешудің тә сілдері ретінде тікелей қ арастырылғ ан. (Мысалы, 1982 жылғ ы Тең із қ ұ қ ығ ы бойынша БҰ Ұ ның конвенциясының 283 бабы).