Тақырып. Даламбер принципі. Нүктенің қисық сызықты қозғалысы кезіндегі инерция күші.

Франсуз ғ алымы Даламбердің атымен байланыстырылатын бұ л ә діс динамика есебін формалды тү рде статика есебіне келтіру ерекшелігімен сипатталады.

Даламбер принципі:

Қ озғ алыстың ә рбір моментінде нү ктеге ә сер ететін актив кү штер , байланыс реакцияларын жә не инерция кү ші ө зара тепе-тең дікте тұ ратын кү штер жү йесін қ ұ рады деп есептеледі.

Массасы m нү ктеге ә сер ететін белсенді кү штер қ осындысын, ү деуі жә не барлық байланыс реакцияларының қ осындысын деп белгілесек, онда Даламбер принципі бойынша:

мұ нда, инерция кү ші.

Бұ л ә діс динамика есебін статика ә дістерін қ олданып шешуге негізделген, сондық тан кейде кинетостатика ә дісі деп те аталады.

Мысалы, жазық тық та жатқ ан денеге жіп байланып тұ р делік (14.1а, сурет), егер жіпті дененің ауырлық кү ші дан артық статикалық кү шпен жайлап тартсақ онда, дене жоғ ары кө теріледі. Ал егер осы R кү шімен динамикалық тү рде жұ лқ ып тартсақ онда жіп ү зіліп кетеді. Себебі жү кке белгілі бір ү деуі беріледі. Жіптің тарту кү шін анық тау ү шін, Даламбер принципін қ олданып статикадағ ы тепе-тең дік тең деуін қ ұ рамыз:

14.1-сурет

Қ исық сызық ты қ озғ алыс кезінде толық ү деу нормалдық жә не жанамалық ү деулердің қ ұ раушыларынан тұ рады (14.1b, сурет). Ә р ү деудің сә йкес инерция кү ші болады:

b жә не

Мұ нда, жанамалық ү деу; нормалдық ү деу.

Егер М қ исық сызық ты жә не бірқ алыпты қ озғ алатын болса ( жә не ) онда, инерция кү ші:

Егер М нү ктесі қ озғ алмайтын оське қ арағ анда айналмалы қ озғ алыста болса:

,

Мұ нда бұ рыштық жылдамдық жә не бұ рыштық ү деу.

Егер айналмалы қ озғ алыс бірқ алыпты болса () онда:

Осылайша қ исық сызық ты қ озғ алыс кезіндегі динамика есебі статика есебіне келтіріледі.