Философияның негізгі функциялары

(functіo-латын сө зі, -орындалу жасалу, істейтін қ ызметі)

Жоғ арыда кө рсетілгендей, философия ғ ылым мен ө нер салаларына ұ қ сас, сонымен қ атар, адамзаттың мә дениетінде ерекше орын алатын пә н. Ол ө зінің ә р-тү рлі қ ырларымен қ оғ ам мен адам ө міріне жан-жақ ты ә серін тигізеді, бү гінгі рухани дағ дарыстағ ы адамзатқ а, оның жаң а ө мір бағ ытын іздеудегі талпыныстарында философияның орнын асыра бағ алау қ иын.

Философия – Дү ниеге деген адамның кө зқ арасын қ алыптастырады. Бұ л осы пә ннің ең негізгі функцияларының бірі.

Ә рине, қ айсыбір адамның Дү ниеге деген кө зқ арасы бар. Ол – тұ рпайы, фантастикалық, діни, мифологиялық т.с.с. болуы мү мкін. Ертедегі гректердің айтқ анындай, адам ө зінің толық кемеліне, ә сіресе, рухани жағ ынан алғ анда, пісіп-жетілуі сатысына 40 жасқ а келгенде келеді екен. Оны олар ² акме ² деп атағ ан. Яғ ни адам ө мірде сол жасқ а шейін шың далып, талай рет маң дайы тасқ а соғ ылып, кү нделікті ө мірден тә жірибе қ орытып, осы қ оршағ ан Дү ние, қ оғ ам ө мірі, адамдардың бір-бірімен қ атынасы жө нінде белгілі бір кө зқ арасқ а келеді. Ә рі қ арай жү ре келе, ол тіпті белгілі бір даналық сатысына кө теріліп, қ артайғ ан шағ ында философиядағ ы ашылғ ан ө мірге деген кө п қ ағ идаларды сол пә нді оқ ымай-ақ ө з-ө зіне тағ ы да ашуы мү мкін.

Дү ниеге деген терең философиялық кө зқ арас, ә сіресе, біздің жастарғ а керек. Ө йткені, жастар – елдің болашағ ы. Философияны терең оқ ып-білген адамның ғ ана Дү ниеге кө здері ашық, қ азіргі адамзат ө міріндегі болып жатқ ан шым-шытырық тартыс, қ айшылық тардың мә нін аша алады. Олай болса, ө з ө мірінің мә н мағ насын жете тү сініп, осы ө мірде ө зінің шынайы орнын ала алатын болады.

Философияның келесі функциясы – оның методологиялық қ ызметінде. Ә р ғ ылымның саласында ө зінің пә нін зерттеуде белгілі бір іс-ә рекеттер, ә дістемелер қ олданылады (methodos –грек сө зі, -зерттеу жолы). Ә ртү рлі методтар (ә дістемелер) жеке, жалпы, ең жалпылық (философиялық) болып бө лінеді. Методтар жө ніндегі жалпы ілімді біз методология дейміз.

Бірде-бір таным, ә сіресе, философиялық, қ айсыбір саналы адамның іс-ә рекеті белгілі бір методтар, ә дістемелерсіз, олар арқ ылы соғ ан сә йкес методологиялық тү сініктерсіз болуы мү мкін емес. Жаң а Дә уірдегі философия негізін қ алаушылардың бірі Ф.Бэкон адамның дү ниетанудағ ы қ олданатын методтарын қ араң ғ ыда жолды кө рсететін шамшырақ пен салыстырғ ан болатын. Орыстың ұ лы ғ алымы И.П.Павлов “ғ ылымда қ олданатын методтармен кө бінесе зерттеудің нә тижелігі тығ ыз байланысты. Жақ сы методтар арқ ылы ө те талантты емес ғ алым да кө п нә рсені ашуы мү мкін. Ал қ олданылатын методтар нашар болса, онда гениалды ғ алымның ө зі бостан-босқ а ө зінің кү ш-қ уатын жұ мсайды², - деген болатын (genіus – латын сө зі, -аса қ абілетті). Француз ғ алымы И.Лаплас ұ лы ғ ылыми жаң алық қ а жеткізген жолды сол жаң алық тың ө зінен кем емес, - деген пікір айтқ ан.

Бү гінгі таң да бір жағ ынан, жаң а ғ ылым салалары пайда болып жатса, екінші жағ ынан ә ртү рлі ғ ылым салаларын жақ ындататын “шекаралық ² пә ндер дү ниеге келіп жатыр. Қ азір адамзаттың алдында неше тү рлі экологиялық, демографиялық, урбанизациялық, ғ арыштық т.с.с. мә селелер тұ р. Оларды шешу ү шін ә ртү рлі жеке ғ ылымдардың басын біріктіріп ү лкен кү рделі ғ ылыми бағ дарламаларды жасау керек. Ал мұ ның ө зі белгілі философиялық кө зқ арастың, методологиялық принциптердің негізінде ғ ана іске аспақ.

Енді философия жө нінде алғ ашқ ы тү сініктерді алғ аннан кейін келесі тарауда біз осы пә ннің тарихи жолын зерттейміз, яғ ни, ол - философия тарихы.