Орытынды

Егемендікке қ ол жеткізу, қ оғ амды демократияландыру жә не еліміз ө мірінің ә ртү рлі салаларында реформалардың басталуы демографиялық ахуалдың саяси фактор ық палында болуына себепші болады. Оның демографиялық ахуалғ а ық палы, атап айтқ анда, еркін кіріп – шығ у, ә ртү рлі ү кіметаралық келісімдер Қ азақ станнан немістердің жә не басқ а ұ лттар ө кілдерінің айтарлық тай кө п кетіп қ алуына мү мкіндік жасады.

Еліміздің демографиялық ахуалына ә леуметтік – экономикалық факторлар тобы да айтарлық тай ә сер етті. Бұ ғ ан, бірінші кезекте, материалдық ә л – ауқ ат, денсаулық сақ тау жә не білім беру дең гейін жатқ ызғ ан жө н. Жұ мыссыздық салдарынан тұ рмыс дең гейінің тө мендеу, тіршілік етуге қ ажетті материалдық қ аражаттың азаюы, елдегі демографиялық ахуалғ а айтарлық тай ә сер етті, ол соң ғ ы жылдар ішінде бала туудың азаюы, ө лімнің кө беюі жә не халық тың кө ші – қ оны жағ дайымен кетіп қ алуы салдарынан қ олайсыз деп бағ аланып отыр.

Алайда еліміздің Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қ азақ стан халқ ына 2003 жылы 4 сә уірдегі Жолдауынан кейін Ү кімет мемлекет Басшысының нұ сқ ауын басшылық қ а ала отырып, Кө ші – қ он жә не демография жө ніндегі агенттікке ү стіміздегі жылы Демографиялық жә не Кө ші – қ он саясатының 12004 – 2010 жылдарғ а арналғ ан бірың ғ ай Мемлекеттік бағ дарламаны ә зірлеп, оны 2003 жылдың 3 – тоқ санында ұ сынуды тапсырады.

Ү кіметтің бұ л тапсырмасы ө те жоғ ары жауапкершілікке жү ктейді жә не барлық мү дделі мемлекеттік органдардың, ү кіметтік емес бірлестіктердің, қ оғ амдық ұ йымдардың кү ш – жігерін біріктіруді талап етеді. Осы міндетті шешу ү шін Агенттік Қ азақ стан Республикасының Демографиялық жә не кө ші – қ он дамуының 2004 – 2010 жылдарғ а арналғ ан бағ дарламасының жобасын ә зірледі, ол жоба облыстардың ә кімдеріне, министрліктерге жә не басқ а мү дделі ұ йымдарғ а ескертпелер мен ұ сыныстар енгізу ү шін жіберіледі.

Егеменді ел болып, іргемізді бү тіндеп отырғ ан кезде ұ зақ жылдар бойы отаршылдық тұ зағ ына тү скен ұ лттық санамыз қ айта жанданып, даму ү стінде. Соның бір жарқ ын кө рінісі ұ лттық демографиялық мінез-қ ұ лқ ымызда орын алып отырғ ан келесі ө згерістерден айқ ын байқ алады. Кейінгі жылдары демографиялық деректерді білуге деген қ ұ лшыныс артып, қ азақ ұ лтының ү рім-бұ тағ ының ө сіп-ө нуі, сандық жә не сапалық ө ркендеуінің ахуалы қ алай деген сауал ә ркімді де ойландыра тү суде. Саны жағ ынан ә лемнің ө ркениетті дамығ ан елдерінен қ алғ ан қ азақ халқ ы ү шін демографиялық ой-сананы жаң а сапалық тұ рғ ыда қ алыптастырудың тарихи маң ызы аса зор. Ол қ азақ ұ лысының геополитикалық жә не демосаяси санасының негізгі ө зегі болуғ а тиіс.

Облыстардың, Астана жә не Алматы қ алалары ә кімдері мен мә слихаттары осы бағ дарлама негізінде демографиялық жә не кө ші-қ он саясатының аймақ тық бағ дарламаларын ә зірлейтін жә не іске асыратын болады.

Бағ дарламаны толық іске асыру жә не онда кө зделген барлық шараларды қ олдану нә тижесінде барлық демографиялық кө рсеткіштерді тұ рақ тандыруғ а қ ол жететін болады. Халық тың сан жағ ынан да, сана жағ ынан да одан ә рі ө суі жү зеге асатын болады. Жә не сол арқ ылы Қ азақ станның тұ рақ ты ә леуметтік-экономикалық дамуы қ амтамасыз етіледі. Бағ дарламаның іске асырылуы 2015 жылғ а қ арай Қ азақ стан 20 миллионғ а жетуіне негіз бар.

ПАЙДАЛАНЫЛҒ АН Ә ДЕБИЕТТЕР:

1. Рахметов Қ.Ж., Болатова А.Н., Исмағ амбетова З.Н., 2005ж. Алматы 2005.

2. М.Тә тімов, А.Даулетова “Жалпы Демография” Шымкент 2005ж.

3. М.Тә тімов, Ж.Ә лиев “Дербестігіміз – демографияда” Алматы 2000ж.

4. М.Тә тімов “Қ азақ ә лемі” Алматы 1993ж.

5. Қ азақ елі №20 шілде 2003ж.

6. Жаршы №10 2003ж.

7. “Кө беймесек кө сегеміз кө гермейді” М.Тә тімов.

8. Ә зімбай Ғ али «кө беймесек кө сегеміз кө гермейді» Алматы 2005ж.

9. Жағ анова А. «Демографияны жолдау – елдігіміздің белгісі – Егемен Қ азақ стан, 2002 19 маусым.»

10. Борисов В.А. Демография. Москва 1999ж.